Borneo
Borneo – wyspa w Azji Południowo-Wschodniej, jedna z Wielkich Wysp Sundajskich. Największa wyspa Archipelagu Malajskiego i Azji, trzecia pod względem wielkości na świecie po Grenlandii i Nowej Gwinei.
 {{{opis zdjęcia}}} | |
| Kontynent |
Azja |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen |
{{{akwen}}} |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
{{{powierzchnia}}} km² |
| Długość linii brzegowej |
{{{długość brzegu}}} |
| Najwyższy punkt |
{{{najwyższy punkt}}} m n.p.m. |
| Populacja (2005) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Indonezji  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} | |
| [[Plik:{{{mapa wyspy}}}|240x240px|alt=Mapa wyspy|]] {{{opis mapy wyspy}}} | |
Północna część należy do Malezji. Są to stany Sarawak i Sabah. Niewielki obszar (ok. 5 tys. km²) pomiędzy Sarawak i Sabah zajmuje Brunei, reszta zaś to terytorium Indonezji.
Powierzchnia 743 330 km² (dla porównania powierzchnia Polski to 312 685 km²). Wyspę porastają lasy równikowe, zamieszkane przez wiele różnych gatunków zwierząt. Słynnym przedstawicielem świata zwierząt na wyspie jest orangutan czy słoń karłowaty, podgatunek słonia indyjskiego, oba zagrożone wyginięciem.
Wyspa ma około 15,7 mln mieszkańców. Największą grupą etniczną w Sabah jest grupa Kadazan (25%).
Miasta na Borneo
Ludność w 2008
- Kuching 765 430 mieszkańców
- Balikpapan 722 810 (aglomeracja 1 987 000)
- Samarinda 579 933 (II 2004)
- Kota Kinabalu 549 880 (aglomeracja 900 000)
- Sandakan 436 098
- Banjarmasin 381 187 (aglomeracja 576 413 w VI 2005)
- Tawau 349 962 (szacunkowo 2007)
- Miri 239 600
- Pontianak 233 880 (aglomeracja 517 000 w 2004)
- Sibu 228 700
- Loa Janan 218 000 (szacunkowo 2006)
- Palangkaraya 186 000 (szacunkowo 2006)
- Bandar Seri Begawan 158 110 (aglomeracja 483 000)
- Bintulu 152 000
- Banjarbaru 145 929 (VI 2005)
- Martapura 131 000
- Lahad Datu 119 938 (szacunkowo 2007)
- Bontang 118 405 (VI 2005)
- Singkawang 113 656 (VI 2005)
- Kuala Belait 98 116 (aglomeracja 245 800)
- Jerudong 94 899 (aglomeracja 140 000)
Rzeki na Borneo
Ekologia
WWF informuje, że od 1996 na Borneo odkryto 361 nowych gatunków fauny i flory. Według raportu międzynarodowej organizacji ekologicznej WWF, tylko w 2006 naukowcy odkryli na Borneo 52 nowe gatunki roślin i zwierząt. Wśród nich znalazło się: 30 gatunków ryb, 2 gatunki żab i 16 gatunków imbiru.
Większość odkryć miała miejsce w rejonie wyspy nazywanym "Sercem Borneo". Ten górski obszar o powierzchni 220 tys. km² porasta las równikowy. Jego obszar kurczy się w zastraszającym tempie. Obecnie tylko połowę powierzchni Borneo pokrywają lasy. Jeszcze 25 lat temu równikowa puszcza zajmowała 75% obszaru wyspy.
Wylesienie Borneo[1]:
- 1950 - ok. 90% powierzchni Borneo stanowiły lasy
- 1985 - 73,7%
- 2000 - 57,5%
- 2005 - 50,4%
- 2010 - 44,4%
- 2020 - 32,6% (prognoza)
W 2007 rządy Indonezji, Brunei i Malezji zdecydowały się na ochronę tzw. Serca Borneo, obszaru wynoszącego w przybliżeniu 220 tys. km², i na wymienionym obszarze nie będzie można prowadzić wyrębu oraz zrezygnowano z zakładania kolejnych plantacji.
Historia
Od I wieku n.e. istniało tu państwo Indusów. W XIII wieku teren wyspy zajmowały liczne państewka muzułmańskie. W 1521 roku na Borneo osiedlili się Portugalczycy, wyparci następnie przez Holendrów. W 1847 roku wyspę częściowo zajęli Brytyjczycy, tworząc na pobliskiej wysepce Labuan swoją bazę. W czasie II wojny światowej, w marcu 1942 roku, wyspa została zajęta przez Japończyków. Obecnie była holenderska część wyspy to tereny indonezyjskie, a była brytyjska – malezyjskie. W grudniu 1962 roku powstała Narodowa Armia Północnego Borneo (która miała prawdopodobnie wsparcie materialne Indonezji) i przeprowadził pucz w celu obalenia sułtana — zwolennika przystąpienia do Federacji Malezyjskiej. Sułtan wezwał na pomoc Brytyjczyków stacjonujących w Singapurze i powstanie zostało szybko stłumione, a lewicowa Partia Ludowa powiązana z rebeliantami rozwiązana[2]. Mimo likwidacji Narodowej Armii Północnego Borneo, w latach 60. na wyspie działała lewicowa partyzantka walcząca z siłami malezyjskimi i promalezyjskimi. Partyzantka wspierana była przez rząd Indonezji[3]. W latach 1963-1966 na wyspie toczyły się działania zbrojne spowodowane konfrontacją indonezyjsko-malezyjską.
- ↑ Borneo [online], www.mongabay.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
- ↑ Richard James Aldrich, Gary D. Rawnsley, Ming-Yeh T. Rawnsley: The clandestine Cold War in Asia, 1945-65: Western intelligence, propaganda and special operations. Taylor & Francis, 2000. ISBN 978-0-7146-8096-5.
- ↑ Greg Poulgrain: The genesis of konfrontasi: Malaysia, Brunei, Indonesia, 1945-1965. C. Hurst & Co. Publishers, 1998. ISBN 978-1-85065-513-8.