Zelwa (osiedle typu miejskiego)
Zelwa (biał. Зэльва) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, położone nad rzeką Zelwą w obwodzie grodzieńskim, siedziba władz rejonu zelwieńskiego, 132 km od Grodna; 7,4 tys. mieszkańców (2010).
 Widok na kościół Trójcy Przenajświętszej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Wysokość |
134 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+375 1564 | ||||
| Kod pocztowy |
231940 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
4 | ||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||||
 53°09′N 24°49′E/53,150000 24,816667
| |||||
Historia
edytujMiejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1460 roku w związku z fundacją kościoła katolickiego[2]. W XVI wieku własność rodziny Ilniczów, a następnie własność królewska (Królewszczyzna). W XVII wieku własność Sapiehów. Od 1720 roku Zelwa posiadała przywilej na jarmarki organizowane w dzień św. Trójcy, co bardzo rozwinęło handel[2]. W XVIII wieku założono tu klasztor pijarów[2]. W 1786 roku wzmiankowano o wielkiej popularności jarmarków w Zelwie[2]. Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Zelwa została włączona do Rosji. W 1 połowie XIX wieku zmniejszyło się znaczenie tutejszych jarmarków. Podczas I wojny światowej pod okupacją niemiecką. W dniu 6 grudnia 1920 roku w Zelwie Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, marszałek Polski Józef Piłsudski udekorował Krzyżami Srebrnymi Orderu Virtuti Militari chorągwie pułków 14 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej[3]. Po wojnie polsko-bolszewickiej i podpisaniu Traktatu ryskiego w 1921 roku, Zelwa znalazła się w granicach II Rzeczypospolitej.
W okresie II RP siedziba wiejskiej gminy Zelwa oraz Sądu Grodzkiego. W 1921 mieszkały tu 2064 osoby.
W 1929 były tu dwa kościoły katolickie, zbór baptystów, cerkiew, synagoga i trzy murowane domy modlitw[4][5].
Po ataku Niemiec na Polskę, we wrześniu 1939 roku bojówka komunistyczna zamordowała w Zelwie księdza Jana Kryńskiego – proboszcza parafii rzymskokatolickiej, księdza Dawida Jakubsona – proboszcza parafii prawosławnej w Zelwie, Jana Naumczyka oraz Oskara Meysztowicza – właściciela majątku Rohoźnica[6]. W 1941 roku miejscowość zajęły wojska niemieckie.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w lecie 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4000 osób. 2 listopada 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince[7].
Po 1945 roku włączona do ZSRR. Od 1991 roku w granicach Republiki Białoruś.
Religia
edytujPrawosławie
edytujMiejscowość jest siedzibą dekanatu zelwieńskiego eparchii grodzieńskiej i wołkowyskiej; znajduje się tu parafialna cerkiew pw. Świętej Trójcy[8].
Katolicyzm
edytujParafia Trójcy Przenajświętszej w Zelwie leży w dekanacie słonimskim diecezji grodzieńskiej. Prowadzona jest przez misjonarzy klaretynów[9]. Kościołem parafialnym jest kościół Trójcy Przenajświętszej.
Galeria
edytuj-
Plac w centrum Zelwy
-
Kościół Trójcy Przenajświętszej
-
-
Ochotnicza straż pożarna w Zelwie w czasach II Rzeczypospolitej
-
Zniszczony młyn wodny podczas II wojny światowej
-
Przypisy
edytuj- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
- ↑ a b c d Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIV – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-04-15].
- ↑ Siuda 1929 ↓, s. 42.
- ↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 167.
- ↑ Domy modlitwy w Zelwie | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05].
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej, Śledztwa zakończone wydaniem postanowienia o umorzeniu [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-29] (pol.).
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 987.
- ↑ Храмы Зельвенского благочиния. orthos.org. [dostęp 2018-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-15)]. (ros.).
- ↑ Białoruś [online], www.klaretyni.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Stanisław Siuda: Zarys historii wojennej 56-go Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zelwa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 566.
- Historia (ang.)
- Zelwa w Radzima.org