Václav Erben
Václav Erben (ur. 2 listopada 1930 w Náchodzie, zm. 19 kwietnia 2003 w Dobříš) – czeski pisarz, znany przede wszystkim z cyklu kryminałów, których bohaterem jest kapitan Michał Exner.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
Życie
edytujPo ukończeniu szkoły w 1944 i krótkim pobycie w Szkole Pracy Baťa w Zlinie (przedwojenne zakłady Baťa) pracował jako asystent w fabryce Baťa w Náchodzie. Ukończył Akademię Biznesu w Náchodzie (1945–1949). Następnie studiował w Pradze reżyserię teatralną (1949–1953) oraz radiową w DAMU, czyli na Wydziale Teatralnym Akademii Sztuk Scenicznych.
Na ostatnim roku studiów zaczął pracować w oddziale Czechosłowackiego Radia w Ostrawie. Po odbyciu służby wojskowej na Morawach (1953–1955) otrzymał stypendium z Funduszu Literackiego za książkę o młodzieżowych brygadach na pograniczu. Od 1957 r. Pracował jako redaktor w czasopismach Požární ochrana i Fire Protection Technology, następnie w pracy uświadamiającej (1957–1960), w Czeskiej Agencji Informacyjnej, w Czechosłowackim żołnierzu i w Agencji Wywiadu Wojskowego (1962–1966)[1].
W latach 1966–1972 zajmował się literaturą. W latach 1972–1977 kierował działem literatury w wydawnictwie Mladá fronta, w latach 1977–1990 pracował jako redaktor scenariuszy i scenarzysta w Studiu Filmowym Barrandov, od 1982 r. jako szef grupy kreatywnej.
Oprócz kryminałów, z których wiele zostało nakręconych lub wystawionych w Telewizji Czechosłowackiej, pisał także prace psychologiczne i historyczne.
W latach 1947–1989 był członkiem KSČ oraz wiceprzewodniczącym partii w Studiu Filmowym Barrandov. Po sowieckiej okupacji Czechosłowacji w sierpniu 1968 r. publikował teksty opowiadające się za normalizacją oraz polityką bezpieczeństwa i obrony państwa komunistycznego. W listopadzie 1989 r. został prezesem Czeskiego Stowarzyszenia Autorów Literatury Detektywistycznej[1].
W latach 90. był rzecznikiem prezesa ČSSD oraz bez powodzenia kandydował do Senatu w okręgu usteckim. Prowadził też działalność dziennikarską, pisząc głównie w dzienniku Právo. Był również członkiem Czeskiej Rady Telewizji z ramienia ČSSD.
Zmarł nagle, w sobotę 19 kwietnia 2003 w Dobříšu. Spoczywa na cmentarzu w rodzinnym Nachodzie[2].
Twórczość
edytujW 1964 roku stworzył postać kapitana Michała Exnera. „Kapitan Exner – gliniarz, który jeździ mercedesem w czasach głębokiej komuny, nazywa towarzyszy moimi oficerami, nosi garnitury szyte na miarę, wie, że Foie gras to gęsia wątróbka, potrafi przekonać szefa restauracji by mu przyniósł lahůdku, której nie było w menu. Bez pokazania legitymacji, tylko ze względu na swój urok”[3].
Książki
edytujCykl o kapitanie Exnerze
edytuj- Poklad byzantského kupce. (1964)
- Znamení lyry. (1965)
- Bláznova smrt. (1967), w dzienniku Rudé Právo pod tytułem Smrt Jana Krempy. (1967)
- Tajemnica „Złotego Księcia”. (Vražda pro zlatého muže. 1969)[4]
- Efektivně mrtvá žena. (1970)
- W zasięgu ręki. (Na dosah ruky. 1971)[5]
- Pastvina zmizelých. (1971)
- Osamělý mrtvý muž. (1975), pierwotnie w dzienniku „Mladá fronta” jako Kopyta osla Kiang. (1972)
- Śmierć utalentowanego szewca. (Smrt talentovaného ševce. 1978)[6]
- Denár v dívčí dlani. (1980)
- Poslední pád Mistra Materny. (1987)
- Trable anglického šlechtice v Čechách. (1991)
- Dialogy pro klarinet, cimbál a bicí nástroje. (1975)
- Vražda ve společnosti Consus. (2001)
Pozostałe
edytuj- Týden žurnalisty Korina. (1971)
- Paměti českého krále Jiříka z Poděbrad. 3 części (1974, 1977, 1981)
- Trapný konec rytíře Bartoloměje. (1984)
- Podivuhodný oddechový čas Richarda Bartoně. (1988)
- Šest pohádek od Václava Erbena. (1989)
- O strašidlech. (2002)
Przypisy
edytuj- ↑ a b Blahoslav Dokoupil: Václav Erben. autor detektivních románů. Slovnik ceske literatury, 1995 / akt. 2019. [dostęp 2020-03-27]. (cz.).
- ↑ Zemřel spisovatel Václav Erben. Idnes.cz, 2003-04-19. [dostęp 2020-03-27]. (cz.).
- ↑ Ales Fetters: Malý slovník regionálních autorů. 2012. s. 15. [dostęp 2020-03-27]. (cz.).
- ↑ Przeł. Paweł Lejman. Warszawa: „Iskry”, 1972. seria Klub Srebrnego Klucza
- ↑ Przeł. Andrzej Czcibor-Piotrowski. Warszawa: „Czytelnik”, 1991. Seria z Jamnikiem. ISBN 83-07-02118-9
- ↑ Przeł. Cecylia Dmochowska. Warszawa: „Czytelnik”, 1988. ISBN 8307017055
Bibliografia
edytuj- Blahoslav Dokoupil: Václav ERBEN. [w:] Slovník české literatury po roce 1945 on-line [on-line]. 2006.12.31. [dostęp 2010-09-06]. (cz.).
- Tomasz Fiałkowski. Śledztwa rudego kota: Zagadka zza miedzy.. „Dwutygodnik.”. 37/2010, 2010-08-21. Redaktor prowadzący: Tomasz Cyz i Zofia Król. Narodowy Instytut Audiowizualny.
- Erben, Václav (1930-2003). [w:] Katalog Biblioteki Narodowej [on-line]. [dostęp 2010-09-03].