Testosteron
Testosteron, 17β-hydroksy-4-androsten-3-on – organiczny związek chemiczny z grupy androgenów, podstawowy męski steroidowy hormon płciowy. Jest produkowany przez komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrach pod wpływem hormonu luteinizującego, a także w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy, jajniki i łożysko.
| ||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C19H28O2 | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
288,43 g/mol | |||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria X | |||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
We krwi tylko niewielka część testosteronu występuje w postaci wolnej oraz związanej z albuminami, reszta jest związana (nieaktywna) z białkiem transportowym SHBG (sex hormone binding globuline).
W tkankach docelowych dochodzi do przemiany testosteronu w 2,5 raza silniejszą formę 5-α-dihydrotestosteron. Aby wywrzeć swoje działanie biologiczne testosteron łączy się z receptorami dla hormonów sterydowych znajdujących się w cytoplazmie i jądrze komórek efektorowych.
W leczeniu stosowane są pochodne testosteronu – estry do stosowania doustnego lub iniekcji o powolnym uwalnianiu z tkanki mięśniowej.
Działanie
edytuj- kształtowanie płci i cech płciowych w życiu płodowym (jego niedobór, brak, lub wada receptorów u płodu z kariotypem XY powoduje wady rozwojowe takie jak: spodziectwo, obojnactwo rzekome męskie, szczególnym przypadkiem jest zespół niewrażliwości na androgeny)[2]. Pod wpływem testosteronu wydzielanego przez komórki Leydiga przewody Wolffa rozwijają się w najądrza, nasieniowody i kanaliki plemnikotwórcze[3].
- wpływa na spermatogenezę (egzogenny testosteron był badany pod kątem użycia jako środek antykoncepcyjny dla mężczyzn)[4],
- wykształcanie się wtórnych cech płciowych (budowa ciała, głos, typ owłosienia, zarost twarzy itp.),
- wpływ anaboliczny poprzez pobudzenie syntezy białek (powoduje także zwiększenie masy mięśniowej[5] itp.),
- może zwiększać poziom libido (przy długotrwałym stosowaniu efekt ten zanika),
- do niedawna sądzono, że przyspiesza zakończenie wzrostu kości długich, nowsze badania wykazały, że odpowiedzialne za to są estrogeny[6]
- pobudza rozwój gruczołu krokowego, zwiększa jego objętość, silnie pobudza rozwój raka prostaty (z tego względu stosowanie testosteronu jako leku powinno być pod regularną kontrolą poziomu PSA)
- zwiększa poziom cholesterolu we krwi (zatem teoretycznie zwiększa ryzyko miażdżycy tętnic) – w przeciwieństwie do estrogenów, które zmniejszają poziom cholesterolu we krwi, może podnosić ciśnienie krwi. Nierozstrzygnięty jest ciągle wpływ testosteronu na zwiększenie ryzyka chorób serca i naczyń[7]. Stosowanie testosteronu w postaci żelu u mężczyzn z objawami hipogonadyzmu prowadzi do istotnego zwiększenia objętości niezwapniałych blaszek miażdżycowych[8].
Testosteron u kobiet
edytujTestosteron stosowany u kobiet wykazuje działanie anaboliczne – jednak leczniczo jest to bardzo rzadko praktykowane z uwagi na niepożądane działania, takie jak: maskulinizacja, hirsutyzm. Stosuje się najczęściej w przypadku zaawansowanych, hormonalnie czynnych nowotworów. Testosteron podany kobiecie będącej w ciąży może u płodów żeńskich wywołać objawy maskulinizacji i cech obojnactwa rzekomego żeńskiego. Również patologicznie nadmierne wydzielanie pochodnych testosteronu z nadnerczy (w wyniku defektu genetycznego) przez rozwijający się płód żeński może powodować zespół nadnerczowo-płciowy z cechami obojnactwa rzekomego żeńskiego.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Testosteron [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 9 października 2021, numer katalogowy: 86500 [dostęp 2022-06-23]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Endokrynologia Kliniczna, W. Hartwig (red.), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1984.
- ↑ Tadeusz Krzymowski, Jadwiga Przała (red.), Fizjologia zwierząt. Podręcznik dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, wydziałów biologii i hodowli zwierząt akademii rolniczych i uniwersytetów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2005, s. 608, ISBN 83-09-01792-8.
- ↑ John K. Amory, Progress and prospects in male hormonal contraception, „Current opinion in endocrinology, diabetes, and obesity”, 15 (3), 2008, s. 255–260, DOI: 10.1097/MED.0b013e3282fcc30d, PMID: 18438174, PMCID: PMC2664382.
- ↑ S. Bhasin i inni, The effects of supraphysiologic doses of testosterone on muscle size and strength in normal men, „The New England Journal of Medicine”, 335 (1), 1996, s. 1–7, DOI: 10.1056/NEJM199607043350101, PMID: 8637535.
- ↑ W.F. Ganong, Fizjologia, s. 418.
- ↑ Laird Harrison, Experts Clash Over Testosterone Cardiovascular Risks, „Medscape Medical News”, 2014 [dostęp 2018-01-08].
- ↑ Matthew J. Budoff i inni, Testosterone Treatment and Coronary Artery Plaque Volume in Older Men With Low Testosterone, „Journal of the American Medical Association”, 317 (7), 2017, s. 708–716, DOI: 10.1001/jama.2016.21043, PMID: 28241355, PMCID: PMC5465430.