Spawęki

Spawęki obejmują trzy współcześnie rozpoznawane rzędy^[1]:

• tępoodwłokowce (Amblypygi)
• biczykoodwłokowce (Thelyphonida, Uropygi s.s.)
• rozłupnogłowce (Schizomida)

Pierwszy z nich określany bywa jako spawęki pająkokształtne, a pozostałe łączone w spawęki skorpionokształtne^[2] (Camarostomata^[3], Uropygi s.l.^[4]).

Takson Pedipalpi wprowadzony został w 1904 roku przez Carla J.B. Börnera^[5]. W pierwszej połowie XX wieku był w powszechnym użyciu. Klasyfikowany był w randze rzędu. Później jednak pojawiła się hipoteza, że tępoodwłokowce są bliżej spokrewnione z pająkami niż pozostałymi spawękami. W związku z tym rozbito Pedipalpi na 3 rzędy, z których tępoodwłokowce łączono z pająkami w klad Labellata. Monofiletyzm Labellata potwierdzały analizy filogenetyczne przeprowadzone przez P. Weygoldta i H.F. Paulusa w 1979 roku, L. van der Hammena w 1989 roku oraz W.C. Wheelera i C.Y. Hayashi w 1998 roku. Według każdej z nich Labellata stanowiły jako całość grupę siostrzaną dla kladu złożonego z biczykoodwłokowców i rozłupnogłowców. Tymczasem w 1987 roku W.A. Shear i współpracownicy zwrócili uwagę na podobieństwa między Amblypygi i Uropygi. Kolejne podobieństwa wykazał J.W. Schultz w pracach z 1989, 1990 i 1999 roku^[4]. W 2002 roku ukazała się analiza filogenetyczna G. Giribeta i innych, która wskazywała na istnienie kladu Pedpipalpi kosztem Labellata^[3]. W badaniach filogenetycznych Schultza z 2007 roku spawęki zostały rozpoznane jako grupa, której monofiletyzm jest dobrze udowodniony^[4]. Z wynikami Schultza nie zgadza się J. Haupt: na podstawie analizy budowy szczękoczułków doszedł on do wniosku, że tępoodwłokowce są grupą siostrzaną pająków, a termin Pedipalpi powinien zostać odrzucony^[6].

 

Do wspólnych cech spawęk należą m.in. chwytne nogogłaszczki o biodrach zmodyfikowanych celem wsparcia zewnętrznych mięśni gardzielowych, czułkowate odnóża pierwszej pary, odnóża kroczne o asymetrycznych mięśniach zginaczach stawu udowo-rzepkowego, odnóża par 2–4 z trzema członami końcowymi stóp^[4].