Selerowce
Selerowce (Apiales Lindl.) – rząd roślin nasiennych, stanowiący jedną z linii rozwojowych kladu astrowych (asterids) odpowiadającego w ujęciu Ruggiero i in. nadrzędowi astropodobnych Asteranae. Należy tutaj 7 rodzin o dobrze poznanych i dowiedzionych relacjach filogenetycznych (pewnym wyjątkiem jest bazalna rodzina Pennantiaceae w niektórych analizach wykazująca bliskie związki z astrowcami Asterales). Do rzędu należy 494[2]–522[4] rodzajów i ok. 5,5 tys.[2]–6 tys.[4] gatunków tj. ok. 2,4% gatunków wszystkich dwuliściennych właściwych (eudicots)[2]. Wiek grupy koronnej selerowców obliczany jest przez różnych autorów na ok. 80-117 milionów lat[2].
 Selery zwyczajne | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd |
selerowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Apiales Intr. Nat. Syst. Bot., ed. 2: 21. Jul 1836, nom. cons.[3] | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Większość selerowatych to rośliny zielne, jednak we wszystkich rodzinach obecne są rośliny drzewiaste i drewnienie pędów jest w obrębie rzędu uznane za cechę plezjomorficzną. Brak przy tym w obrębie rzędu okazałych drzew. U wielu przedstawicieli rodziny występują kanały zawierające żywice, olejki eteryczne lub gumy (brak ich tylko w rodzinach bazalnych)[4].
- Liście
- Zimozielone lub sezonowe[4]. Skrętoległe, o blaszkach często podzielonych lub ząbkowanych, z nerwacją pierzastą[2]. Przylistków zwykle brak. Nasady liści często są pochwiaste (nie u Pennantiaceae i części Pittosporaceae)[4].
- Kwiaty
- Zebrane w szczytowe, rozgałęzione kwiatostany wiechowate, rzadziej wierzchotkowate, u rodzin araliowatych, selerowatych i Myodocarpaceae najczęściej baldachy[4]. Kwiaty są drobne (do 1,5 cm średnicy), zazwyczaj pięciokrotne (wyjąwszy słupek), promieniste, jedno- lub obupłciowe. Kielich zwykle zredukowany, płatki korony wolne. Pręciki wolne z pylnikami otwierającymi się podłużnymi pęknięciami (z nielicznymi wyjątkami w przypadku Pittosporaceae)[4]. Pyłek jest z reguły trójbruzdowy i kulisty[4]. Słupek na ogół dolny (górny tylko u Pennantiaceae i wtórnie u Pittosporaceae), zbudowany z trzech owocolistków u rodzin bazalnych (przy czym u Pennantiaceae zredukowany do jednej komory płodnej) i dwóch w młodszych liniach rozwojowych[2].
- Owoce
- Zazwyczaj rozłupnia z dwoma rozłupkami połączonymi karpoforem, poza tym jednonasienny pestkowiec lub jagoda[2]. Za plezjomorfię uznawany jest jednonasienny pestkowiec typowy dla rodzin bazalnych[4].
Systematyka
edytujRelacje filogenetyczne w obrębie rzędu ustalone zostały dzięki zastosowaniu metod molekularnych na przełomie XX i XXI wieku. Wcześniejsze systemy klasyfikacyjne łączyły z zaliczanych tu współcześnie rodzin na ogół tylko selerowate Apiaceae i araliowate Araliaceae (na ich bliskie pokrewieństwo wskazał już Antoine Laurent de Jussieu w 1789). Bazalna w obrębie rzędu rodzina Pennantiaceae obejmuje tylko rodzaj Pennantia dawniej (od połowy XIX wieku) włączany zwykle do rodziny Icacinaceae[4]. W niektórych analizach molekularnych plastydowego DNA wynika, rodzaj ten może być bliżej spokrewniony z astrowcami Asterales. Poza tą wątpliwością skład rzędu i relacje w jego obrębie pozostają stabilne w kolejnych wersjach systemów APG[2].
- Pozycja systematyczna rzędu według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Wraz m.in. z rzędami ostrokrzewowców Aquifoliales, astrowców Asterales i szczeciowców Dipsacales tworzy grupę euasterids II w obrębie kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots)[2]. W obrębie tej grupy stanowi klad siostrzany dla pary rzędów – szczeciowców Dipsacales i Paracryphiales[2][4]. W systemach posługujących się tradycyjnymi rangami systematycznymi grupa euasterids II uznawana jest za podklasę Campanulidae[4].
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rzędu na rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| selerowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja i podział w systemie Reveala (1998)
Rząd nie wyróżniony. Zaliczane tu obecnie rodziny umieszczone były w rzędach: araliowców (Araliales), dereniowców Cornales, Pittosporales i Torricelliales.
- Pozycja i podział w systemie Cronquista (1981)
Gromada okrytonasienne Magnoliophyta Cronquist, klasa dwuliścienne Magnoliopsida, podklasa Rosidae, rząd selerowce Apiales z dwiema rodzinami: selerowate Apiaceae i araliowate Araliaceae.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
- ↑ James L. Reveal: Concordance of Family Names: A. USDA – APHIS – Concordance of Family Names. [dostęp 2010-04-16]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l V. Bittrich, J.W. Kadereit, Introduction to the Orders of this Volume, [w:] J.W. Kadereit, V. Bittrich (red.), Flowering Plants. Eudicots, The Families and Genera of Vascular Plants, t. 15, Springer, 2018, s. 1-6, DOI: 10.1007/978-3-319-93605-5_1, ISBN 978-3-319-93604-8.