Rum millet

Ten artykuł od 2021-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Rum millet (z tur. Naród rzymski)^[1] – prawo uznające świecką zwierzchność prawosławnego Patriarchy Konstantynopola nad wyznawcami prawosławnego chrześcijaństwa w Imperium Osmańskim^[2], zwane „prawem separacji Narodu”.

Za rządów Mehmeda II^[2] Imperium Osmańskie stworzyło ten system na podobieństwo systemu Cesarstwa Rzymskiego, w którym władcy mniejszych państw, nie tracąc swojej suwerenności, hołdują cesarzowi rzymskiemu^{[potrzebny przypis]}, przyznając mniejszością religijnym określony zakres swobody^[2]. W systemie millet, zgodnie z którym Turcy osmańscy urządzili swoje państwo, grecko-prawosławni mieszkańcy państwa zostali uznani za rum millet („naród rzymski”), z czym wiązała się autonomia w zakresie społecznym, ekonomicznym i kulturalnym^[3]. Po zdobyciu Konstantynopola w 1453 r., Mehmed II pozwolił w styczniu 1454 r. na wybór nowego patriarchy, który został zwierzchnikiem chrześcijańskiej społeczności (tur. millet-bachi, gr. ethnarch), z prawem do zarządzania, opodatkowania i egzekwowania wymiaru sprawiedliwości^[4].

Korzystając z nowej sytuacji politycznej, patriarchowie Konstantynopola rozszerzyli swoje prerogatywy nie tylko o władzę polityczno-świecką, ale także kosztem innych patriarchów wschodniego Kościoła. Przyznana patriarchom konstantynopolitańskim pozycja czyniła z nich w oczach greckiej ludności nie tylko spadkobiercami poprzedników z czasów bizantyńskich, ale także w pewnym sensie spadkobiercami cesarzy. Wiązała się z tym symbolika zaczerpnięta od cesarzy, tj. długie włosy i wizerunki orłów. Po dziś dzień patriarchowie konstantynopolitańscy w swoich herbach używają mitry w charakterze korony królewskiej na znak posiadanych w Imperium Osmańskim praw suwerena^[4].

Początkowo, obok muzułmanów, istniały tylko millet prawosławny (grecki), żydowski i ormiański, ale z czasem ich liczba zaczęła rosnąć^[3]. Wynikało to z faktu, że o ile do początków XIX w. ludność prawosławna Imperium była albo etnicznym Grekami albo była pod wpływem greckiej tożsamości z racji wyznawania greckiego (konstantynopolitańskiego) prawosławia, to pod wpływem europejskiego oświecenia zaczęły następować procesy sekularyzacyjne, liberalizacyjne i przedefiniowanie spojrzenia na uniwersalizm Kościoła prawosławnego. Również idee rewolucji francuskiej przyczyniły się do umocnienia tych przemian. Pod ich wpływem utworzyła się nowa, helleńska, tożsamość narodowa^[5].

Przyznanie przywileju rum millet patriarsze Antiochii, Jerozolimy i Aleksandrii (od 1837)^{[potrzebny przypis]} zatwierdził w 1838 papież Grzegorz XVI^{[potrzebny przypis]}.