Pietà

Ten artykuł dotyczy terminu w sztuce. Zobacz też: Pietà – miejscowość na Malcie; Pietà – manga josei.

Pietà [pjeˈta] (wł. pietà – „miłosierdzie”, „litość”; łac. pietas – „miłość zgodna z powołaniem”) – w sztukach plastycznych przedstawienie opłakującej Matki Bożej trzymającej na kolanach ciało Jezusa Chrystusa^[1].

Pietà w sztuce

Pierwsze przedstawienia tego typu, najczęściej rzeźbione, pojawiły się w Niemczech w I połowie XIV wieku^[1]. Na przełomie XIV i XV wieku nastąpiło upowszechnienie się tego wizerunku w całej Europie^[1][2], a wkrótce stał się on jednym z najczęstszych przedstawień dewocyjnych^[2]. Powstały różne odmiany, m.in. Pietà corpusculum (z Chrystusem jako dzieckiem), Pietà anielska z aniołami towarzyszącymi Matce Boskiej^[1]. Kolejnym typem jest Pietà radosna, w której Maryja jest uśmiechnięta, co przedstawia połączenie cierpienia z radością zbawienia^[2].

Jedną z najbardziej znanych jest Pietà watykańska Michała Anioła z bazyliki św. Piotra na Watykanie z 1499^[3]. Innym dziełem tego samego rzeźbiarza jest Pietà Rondanini z Castello Sforzesco w Mediolanie^[4] czy Pietà florencka^[5]. W Polsce najbardziej znanymi przykładami są XIV-wieczna Pietà z Lubiąża (uważana za najstarszą polską Pietę^[2]) oraz XV-wieczne tzw. „Piękne Piety” w kościołach św. Barbary w Krakowie^[3] i Mariackim w Gdańsku^[6].

W chrześcijaństwie wschodnim odpowiednikiem Piety jest ikona Nie rozpaczaj po mnie Matko^[3].