Ostrów Lubelski

Pierwsze wzmianki o wsi Ostrów pochodzą z 1441 roku. Według relacji biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, przed 1423 rokiem strony te, przez które jeździł z Władysławem Jagiełłą na Litwę, były wówczas bagniste, lesiste i niezaludnione. W 1442 roku powstała parafia.

Do 1531 roku należał do Zaklików, później własność Jana Gabriela Tęczyńskiego, który w 1547 roku zamienił m.in. Ostrów za wsie królewskie^[4]. 25 stycznia 1548 Zygmunt Stary nadał wsi Ostrów Lubelski prawa miejskie. Lokacja miasta miała być przeprowadzona na prawie magdeburskim. Od tej pory Ostrów – jako miasto królewskie podlegał władzy króla, którą w jego imieniu sprawował starosta parczewski. W 1657 r. Ostrów został niemal całkowicie spalony. Na przełomie lat 80. i 90. XVII w. Ostrów liczył ponad 2100 mieszkańców. Rozwijało się rzemiosło (wśród rzemieślników przeważali browarnicy, kramarze, kuśnierze, krawcy, szewcy i piekarze). Ostrów jako miasto królewskie dotrwał do 1864 r., kiedy to rząd rosyjski przemianował je na gminę osadzką.

W trakcie I wojny światowej, w 1915 r. podczas odwrotu armii rosyjskiej, miasto o zabudowie drewnianej zostało spalone: 512 budynków mieszkalnych, z 822 zaewidencjonowanych (wg stanu na 1914 r.) zostało zniszczonych^[5]. W wyniku wywołanego przez Rosjan pożaru uszkodzone zostały także kościół i cerkiew^[5][6].

W 1918 r., już po odzyskaniu niepodległości, mieszkańcy wystąpili do władz polskich o przywrócenie praw miejskich. Ostrów odzyskał je 4 lutego 1919.

Przed wojną duży procent ludności Ostrowa stanowili Żydzi, którzy wszyscy zginęli w trakcie niemieckiej okupacji w Zagładzie^[7].

W okresie II wojny światowej Ostrów znany był jako ośrodek działalności partyzanckiej oddziałów Gwardii Ludowej (następnie Armii Ludowej) i Batalionów Chłopskich. 17 grudnia 1942 roku oddział GL im. gen. Józefa Bema (od wiosny 1943 im.Adama Mickiewicza)^[8] pod dowództwem byłego radzieckiego jeńca st. lejt. Fiodora Kowalewa ps. „Teodor Albrecht” zajął miasto rozbijając posterunek granatowej policji. W związku z zagrożeniem partyzanckim Niemcy przenieśli wszystkie swoje urzędy w mieście oraz posterunki żandarmerii i granatowej policji do jednego budynku – miejskiej szkoły^[9]. W październiku 1943 roku oddział GL pod dowództwem por. Jana Daduna ps. „Janusz” przeprowadził akcję uwolnienia z miejscowego więzienia grupy aresztowanych (w tym bojowników GL i działaczy Polskiej Partii Robotniczej). Niemcy pod groźbą wysadzenia siedziby aresztu wypuścili osadzonych. W odwecie hitlerowcy dokonali przed ratuszem miejskim publicznej egzekucji 9 mieszkańców miasta. 6 stycznia 1944 w mieście Niemcy urządzili zasadzkę na dowództwo IV Okręgu AL. W zaciętej walce zginęli komendant Okręgu Józef Szymanek ps. „Pochroń”, dowódca 1 Batalionu AL kpt. Jan Hołod ps. „Kirpiczny” i sekretarz okręgowy PPR Kazimierz Tkaczyk^[10]. 23 stycznia 1944 roku miasto zostało ponownie zajęte przez oddział AL, którym dowodził por. Franciszek Woliński ps. „Franek” (mianowany w lutym nowym komendantem Okręgu). Partyzanci w sile 30 ludzi zniszczyli pocztę, urząd gminy i ostrzelali posterunek żandarmerii^[11]. W marcu 1944 roku miasto stało się siedzibą podziemnej PPR-owskiej powiatowej i miejskiej Rady Narodowej. Na konspiracyjnego burmistrza miasta wybrany został Stanisław Pluch ps. „Lemiesz”. Jednym z pierwszych działań miejskiej Rady było rozwieszenie na mieście plakatów grożących śmiercią tym urzędnikom okupacyjnym, którzy biorą udział w akcji wyburzania domów pożydowskich w mieście^[12]. 6 maja 1944 roku doszło na przedpolach miasta do bitwy między oddziałami niemieckimi a kilkoma plutonami z Brygady AL Północnej Lubelszczyzny im. Jana Hołoda, które przybyły do miasta aby przerwać akcję podpalania przez Niemców zabudowań miejskich. W walkach Niemcy użyli artylerii i moździerzy, ale w końcu wycofali się do Lubartowa^[13]. Tego samego dnia przez miasto przeszła udająca się na południe Lubelszczyzny Brygada im. Hołoda kpt. Aleksandra Skotnickiego ps. „Zemsta”, w której skład weszły na stałe pluton BCh Zygmunta Goławskiego „Niwy”^[14] i pluton AK „Zbyszka”^[15]. Komendę nad zgrupowaniem objął osobiście dowódca Obwodu II AL ppłk Mieczysław Moczar ps. „Mietek”^[16]. Okupacjia niemiecka zakończyła się 21 lipca 1944 roku.

Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 19 sierpnia 1946 roku Ostrów Lubelski „za wybitne zasługi w walce z wrogiem” został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy^[17].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Ostrów Lubelski liczył 2110 mieszkańców^[1]. Jest jednym z najmniej gęsto zaludnionych miast w Polsce (70,9 osób/km²).

• Piramida wieku mieszkańców Ostrowa Lubelskiego w 2014 roku^[18].

Obecnie miasto i gmina posiadają korzystne warunki do rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego w oparciu o własną bazę surowcową. Duże znaczenie dla miasta ma turystyka.

Ostrów Lubelski ma bezpośrednie połączenia autobusowe z Lublinem i Lubartowem.^[19] Obsługiwane są przez przewoźników prywatnych.

Drogi wojewódzkie wiodące przez miasto:

813

821

Najbliższe stacje kolejowe:

• Tarło – 13 km przy linii nr 30
• Lubartów – 22 km przy linii nr 30
• Lublin – 43 km przy linii nr 7.

Najbliższe lotniska:

• Port Lotniczy Lublin – 45 km
• Lądowisko Parczew-Szpital – 21 km
• prywatne lądowisko Dębowa Kłoda – 17 km

• Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny^[20]
• Kapliczki (m.in. Kapliczka Matki Boskiej Leżajskiej)^[20]
  • Późnobarokowa kapliczka słupowa Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej z końca XVIII w.^[21]
• Drewniane domy z początku XX wieku^[20]

• Przedszkole Samorządowe^[22]
• Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II^[23]
• Zespół Szkół w Ostrowie Lubelskim^[24]

Ostrów Lubelski jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Niepokalanego Poczęcia NMP.

• Cmentarz żydowski w Ostrowie Lubelskim

• Ostrów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 697 .