Naramiennik
Naramiennik (także: pagon[1][2][3], dawniej: epolet, galon) – element odzieży (zwłaszcza mundurów), w postaci paska materiału umieszczonego na wysokości barku. Często wykorzystywany jako miejsce umieszczania oznaki stopnia wojskowego lub przynależności organizacyjnej.
Opis
edytujNaramiennik mocowany jest na kurtce mundurowej na wysokości barku (pomiędzy górnym końcem rękawa a kołnierzem). We współczesnych wersjach najczęściej przyszywany od strony ramienia i przypinany guzikiem obok kołnierza. Naramienniki stanowią element umundurowania, na których są umieszczane różnego rodzaju naszywki (paski, gwiazdki, wężyki, prostokąty – belki, krokiewki, diamenty) odróżniające żołnierzy (także policjantów, strażaków, niektórych harcerzy itp.) różnych stopni bądź funkcji, niekiedy także cyfry lub symbole oznaczające przynależność do jednostki (w wojsku szkoły wojskowej, rodzaju służb, pułku lub dywizji, w harcerstwie drużyny lub szczepu).
Naramienniki po raz pierwszy zastosowano w pierwszej połowie XVII w. we Francji jako kokardy, czyli węzły noszone na ramieniu. W Polsce wprowadzono je w XVIII w. pod nazwą szlify lub szlufy[a]. Od 1755 wykonywane z taśmy srebrnej lub złotej z frędzlą. Od 1778 zaczęto je odrzucać a guziki określały województwo[4]. W mundurach wojewódzkich sejm 1780 roku skasował szlify[b]. Od 1789, po dodaniu poprzecznych belek oraz gwiazdek naszytych na taśmie, stanowiły jednocześnie oznakę stopni wojskowych. W okresie Księstwa Warszawskiego nazywano je epoletami. Także w armiach dziewiętnastowiecznych ten element umundurowania (zwany nadal epoletem lub galonem) bywał, zwłaszcza u oficerów, ozdobny, suto obszyty frędzlami. Do dziś moda ta utrzymała się praktycznie wyłącznie w strojach paradnych arystokracji w krajach, w których zachowała się monarchia.
W XVIII i XIX w. u doboszy lub fajfrów pod naramiennikami znajdowały się często łapki – czyli okrągłe bądź półokrągłe (czasem lekko wygięte) naszycia na mundurze, odznaczające się kolorem, ozdabiane często taśmą (galonem). Służyły do odróżniania muzykantów od zwykłych żołnierzy.
Galeria
edytuj-
Epolet z epoki napoleońskiej wraz z opisem elementów
-
XIX-wieczne naramienniki wodza naczelnego powstania listopadowego Jana Skrzyneckiego
-
Brytyjskie naramienniki wykonane z plecionki kolczej
-
Niemiecki naramiennik z okresu I wojny światowej z wyhaftowanym numerem pułku
-
Współczesne naramienniki majora używane w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
Uwagi
edytuj- ↑ „Szlufa” oznacza dziś raczej rodzaj pętli, uchwytu lub obejmy; zobacz też szlufka.
- ↑ Przydawano sobie szlify bogate złote lub srebrne, oba albo jedno ramię przynajmniej zdobiące. Widząc to nadużycie szlify w mundurach wojewódzkich skasowano w 1780, a tak skromny, lecz szlachcie tylko właściwy mundur stał się galową suknią i najbogatsza szata już jej w powadze sprostać nie mogła[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. Halina Zgółkowa, t. 27, Poznań 1999, s. 236
- ↑ pagon – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2024-04-21] (pol.).
- ↑ pagon - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2024-04-21] (pol.).
- ↑ Mazowieckie miały W M a rawskie R Geografja; Joachim Lelewel; Poznań 1855 s. 80.
- ↑ Kierski 1852 ↓, s. 161.
Bibliografia
edytuj- Emil Kierski: Starożytności polskie. nakładem księgarni J.K. Żupańskiego, 1852.
- Zdzisław Żygulski jun, Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 412. ISBN 83-03-01483-8.
Linki zewnętrzne
edytuj- Obszerna witryna poświęcona stopniom i oznakom służb mundurowych z całego świata, także w ujęciu historycznym. uniforminsignia.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-28)].