Michał Drzymała

Na początku XX wieku Michał Drzymała stał się sławny w Polsce (a także w Europie) z powodu ciągnącego się przez blisko 4 lata sporu z władzami pruskimi dotyczącego możliwości zbudowania domu na zakupionej w 1904^[5] od niemieckiego kupca działce we wsi Kaisertreu (tak od 1871 roku brzmiała oficjalna nazwa wsi Podgradowice; po 1918 roku wieś powróciła do polskiej nazwy, a w roku 1939 przemianowano ją na Drzymałowo) pod Rakoniewicami, w powiecie grodziskim^[1].

Pruskie prawo wymagało uzyskania zgody administracji państwowej na wzniesienie budynku^[1]. Realizujące politykę germanizacji władze wybiórczo wykorzystywały ten przepis na niekorzyść ludności polskiej^[1]. W tej sytuacji Drzymała kupił wóz cyrkowy, w którym zamieszkał^[1]. Władze pruskie chciały ten wóz usunąć, argumentując, iż stojący w jednym miejscu przez ponad 24 godziny wóz jest domem. W tej sytuacji Drzymała systematycznie, codziennie przesuwał ów wóz na niewielką odległość, co dało mu argument, iż jako pojazd ruchomy nie podlegał przepisom prawa budowlanego. Przez kilka lat trwała sądowo-administracyjna walka, w której stosowano kruczki prawne; władze pruskie zaczęły nękać Drzymałę za drobne uchybienia i w końcu udało im się usunąć wóz^[1]. Wówczas Drzymała zamieszkał w lepiance, którą wkrótce po tym zburzono ze względu na naruszenie przepisów przeciwpożarowych (ustawienie piecyków bez właściwego zabezpieczenia)^[1]. W tej sytuacji Drzymała był zmuszony sprzedać działkę. Drzymała ostatecznie nabył inną parcelę, ze starym domem, na remont którego niepotrzebna była zgoda urzędów.

W styczniu 1928 roku, na wniosek ministra spraw wewnętrznych, prezydent RP Ignacy Mościcki w uznaniu zasług na polu walki o polskość pod zaborem pruskim, przyznał Michałowi Drzymale jednorazowy dar w wysokości 10 460 zł na zakup parceli^[6].

Walka Drzymały o możliwość zbudowania domu, a zwłaszcza wykorzystywanie przezeń luk w prawie pruskim stały się głośne w Polsce i w świecie. Głos w tej sprawie zabierali m.in. Maria Konopnicka, Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus, a spoza Polski m.in. Lew Tołstoj. Osoba Drzymały, a zwłaszcza ów słynny wóz stały się symbolem chłopskiego oporu wobec zaborcy i germanizacyjnych praktyk stosowanych wobec Polaków przez państwo pruskie. Znaczenie symboliczne jego oporu dostrzegali i Niemcy, skoro po jego śmierci żaden z niemieckich zakładów stolarskich w Wyrzysku nie chciał wykonać trumny, tak że podjąć się tego musiał miejscowy, polski zakład meblarski E. Zehnera^[7].

Z drugiej strony, sprawa Drzymały bywa wykorzystywana jako świadectwo rządów prawa w państwie pruskim^[8].

Michał Drzymała został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (29 kwietnia 1937)^[9].

Postać Michała Drzymały wspomina Jan Pietrzak w pieśni Żeby Polska była Polską (1981).

 

 

 

Cyrkowy wóz Drzymały urósł do rangi symbolu walki o polskość. W rzeczywistości wozy Drzymały były dwa:

• pierwszy, cyrkowy kupił sam Drzymała^[5],
• w 1908 Komitet Drzymałowski po zebraniu funduszy zamówił w poznańskiej fabryce powozów i uprzęży Dzieciuchowicz & Laube nowy wóz. W połowie kwietnia 1908 r. przekazano Drzymałom wóz, który miał 8 m długości, 2,5 m szerokości i 2,26 m wysokości. Aby zaizolować wnętrze podłogę i dach wykonano z dwóch warstw desek z warstwą korka pomiędzy nimi. W środku była mająca 7,5 m² kuchnia i pokój o powierzchni 15,5 m². Drzymałowie mieszkali w nim do marca 1909 roku, gdy musieli opuścić Podgradowice. Wóz pozostał we wsi, w ogrodzie wójta. W 1910 roku przewieziono go do Poznania. W kwietniu 1910 roku jako darowizna prawnika Jarogniewa Drwęskiego, Tadeusza Jaworskiego i drukarza Bernarda Milskiego został przewieziony do Krakowa i za zgodą Rady Miasta wpisany do zbiorów Muzeum Narodowego. Ustawiono go w Barbakanie i był jedną z atrakcji obchodów rocznicy Bitwy pod Grunwaldem, którą zorganizowano w dniach 15–17 lipca 1910 roku. Potem został przewieziony na Wawel, gdzie stał do 1920 roku. W 1921 roku zaproponowano przekazanie go do Muzeum Narodowego w Poznaniu lub do Cytadeli warszawskiej, ale z powodu braku zainteresowania postanowiono sprzedać wóz na aukcji. Uzyskane pieniądze miały być przeznaczone na wykonanie dokumentacji fotograficznej i zakup dzieł sztuki. 1 czerwca 1922 roku wóz sprzedano za 80 000 marek polskich Józefowi Butyńskiemu mieszkającemu na Prądniku Czerwonym. Fragment wozu opisany jako Tablica pamiątkowa z wozu Michała Drzymały znajduje się w zbiorach muzeum w Dziale Rzemiosła, Kultury Materialnej i Militariów^[10].

• Drzymalici
• Franciszek Chrószcz
• Franciszek Pepliński

• Krzysztof Raniowski: Rody ziemi wolsztyńsko-babimojskiej. Wyd. 1. Wolsztyn: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, 2005, s. 149, 174 zawierają wywód przodków Michała Drzymały. ISBN 83-89208-09-1.

• Michał Drzymała: Bibliografia w LitDok Europa Środkowo-Wschodnia / Instytut Herdera w Marburgu