Mateusz Iżycki

Mateusz Janusz Iżycki pochodził z rodziny herbu Bończa^[2], był synem Aleksandra i Zofii z Koźmińskich^[3]. Kształcił się w gimnazjach w Warszawie, Jarosławiu i Odessie, gdzie zdał maturę. W 1916 rozpoczął studia na Akademii Rolniczej w Moskwie, ale w tym samym roku został powołany do armii rosyjskiej. I wojnę światową spędził w 12 Achtyrskim pułku huzarów, następnie w Szkole Kawalerii, wreszcie od stycznia 1918 w 7 pułku ułanów III Korpusu Polskiego w Rosji. W listopadzie 1918 wstąpił do Legii Akademickiej w Warszawie, a w grudniu tego roku do Szwadronu Jazdy Wojewódzkiej Warszawskiej Odsieczy Lwowa. W czasie wojny z Ukraińcami odznaczył się w walkach o Lwów, za co otrzymał Order Virtuti Militari V klasy. Następnie walczył w szeregach 12 pułku Ułanów Podolskich zorganizowanego przez oficerów byłego 7 pułku ułanów III Korpusu Polskiego w Rosji.

W latach 1922–1924 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 października 1924, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, przydzielony został do Biura Ścisłej Rady Wojennej. Następnie przeniesiony został do lotnictwa i wyznaczony na stanowisko dowódcy 12 eskadry lotniczej w Warszawie (wrzesień 1925 – sierpień 1927). Później był attaché wojskowym w Turcji (1926–1929), dowódcą 22 eskadry liniowej (sierpień 1929 – styczeń 1930), I oficerem sztabu w dowództwie 2 Grupy Aeronautycznej w Poznaniu, dowódcą 31 eskadrą liniowej w Poznaniu-Ławicy (listopad 1931 – listopad 1933), dowódcą I i II dywizjonu liniowego w 3 pułku lotniczym. 1 stycznia 1938 roku został zastępcą dowódcy 3 pułku lotniczego^[4].

W kampanii wrześniowej był szefem sztabu Dowództwa Lotnictwa i OPL Armii „Łódź”, a od 11 września dowódcą Lotnictwa i OPL Armii „Warszawa”^[4]. 22 września 1939 roku wydostał się z oblężonej Warszawy, lecąc jako pasażer w jednoosobowym myśliwcu PZL P.11a pilotowanym przez mjra Eugeniusza Wyrwickiego^[5]. Przez Węgry przedostał się do Francji, tam pełnił funkcję szefa Oddziału III Operacyjnego Dowództwa Lotnictwa. Od 17 czerwca 1940 kierował faktycznie ewakuacją lotnictwa polskiego w dniach upadku Francji, w miejsce dowódcy lotnictwa gen. Józefa Zająca. Przez Casablancę ewakuował się w lipcu 1940 do Gibraltaru. W latach 1940–1942 dowódca Polskiego Oddziału Transportowego w Afryce, 1942–1943 delegat Polskich Sił Powietrznych na Środkowym Wschodzie. 14 września 1943 został mianowany Inspektorem Polskich Sił Powietrznych, pełnił tę funkcję do stycznia 1948 (odpowiednia ranga brytyjska RAF: Vice Air Marshal).

Po demobilizacji przyjął obywatelstwo brytyjskie, dodał sobie wówczas drugi człon nazwiska („de Notto”). Zmarł we Francji, pochowany został na cmentarzu Northwood pod Londynem^[6].

Żonaty z Krystyną Jackowską (1905–1984); jedyna córka, Ewelina (ur. 1930), żona hr. Przemysława Potockiego, wyemigrowała do Kanady.

• rotmistrz – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 78 lokatą w korpusie oficerów kawalerii (po przeniesieniu do korpusu oficerów aeronautycznych kapitan z tym samym starszeństwem)
• major – 1934
• podpułkownik – 19 marca 1937
• pułkownik – 1 września 1941
• generał brygady – 1 marca 1944

 

 

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 192 (1939)
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 2637 (1921)^[7][8]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie, po raz pierwszy w 1921)^[9][10]
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi (25 maja 1939)^[11]
• Medal Niepodległości (16 marca 1937)^[12]
• Odznaka Pilota nr 790 (6 maja 1926)^[13]
• Wielki Oficer Orderu Oranje-Nassau (Holandia)
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)
• francuska Odznaka Pilota (11 listopada 1937)^[14]
• Komandor Legii Zasługi (USA) (26 listopada 1947)^[15]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Stefan Czmur, Waldemar Wójcik: Generałowie w stalowych mundurach. Warszawa-Poznań: Dom Wydawniczy „Bellona” i Redakcja Czasopism Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2003. ISBN 83-11-09587-6.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• JerzyJ. Pawlak JerzyJ., Polskie eskadry w latach 1918–1939, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989, s. 123, 175, 224, ISBN 83-206-0760-4, OCLC 69601095 .
• I. Wojewódzki, Generał pil. Mateusz Iżycki de Notto w kampanii 1939 r., [w:] Kampania Polska '39. Militarne i polityczne aspekty z perspektywy siedemdziesięciolecia, red. J. Kirszak, D. Koreś, Wrocław 2011, s. 373-386.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.