Legion Ukraiński

 

Po upadku Ukrainy Karpackiej, część siczowców zdołała zbiec przed niewolą węgierską za granicę. OUN utworzyła dla części z nich, z pomocą niemiecką, obóz w Bratysławie. Drugą część skierowano na obóz szkoleniowy w Alpy, a innych umieszczono w obozach na terenie Austrii oraz koło Hanoweru. Część z żołnierzy Siczy Karpackiej znalazła również schronienie i pracę w Brunszwiku i koło Brna, a część w zmilitaryzowanych obozach pracy w górach Harz i na Opolszczyźnie. Władze niemieckie wydały również pozwolenie na utworzenie ukraińskiego batalionu wojskowego, szkolącego się w okolicach Berlina.

Po nawiązaniu kontaktów pomiędzy OUN (Andrij Melnyk) a Abwehrą (adm. Wilhelm Canaris), w czerwcu 1939 zapadła decyzja o formowaniu oddziału. Miał on liczyć 250 żołnierzy i otrzymał kodową nazwę Bergbauern-Hilfe (BBH). Za formowanie jednostki miał odpowiadać najbliższy współpracownik Canarisa – płk Erwin Lahousen. Na czele Legionu Ukraińskiego stanął Roman Suszko, opiekę polityczną nad jednostką sprawował dr Jarosław Baranowśkyj, a przed Naczelnym Dowództwem Wehrmachtu (OKW) i ministrem spraw zagranicznych jednostkę reprezentował płk Riko Jaryj^[3]. Szkolenie oddziałów Legionu zakończono 21 sierpnia 1939.

Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, która sprawowała polityczne zwierzchnictwo nad Legionem, chciała jego dalszej rozbudowy, co popierała Abwehra^[4], ale sprzeciwiło się temu Oberkommando der Wehrmacht. Ostatecznie o przeznaczeniu Legionu zadecydowano na konferencji w Jełowej 12 września 1939 r.

Szkolenie żołnierzy i oficerów Legionu odbywało się początkowo w miejscowości Saubersdorf (około 12 km na południowy zachód od Wiener Neustadt) w Austrii, a następnie także w niemieckich ośrodkach wojskowych m.in. w Nysie i we Wrocławiu na Śląsku oraz w Bawarii na poligonie nad jeziorem Chiemsee^[3].

W skład legionu wchodziły dwa bataliony (kurenie): pod dowództwem Osypa Karaczewskiego i Jewhena Hotowycza. Ochotnicy do Legionu pochodzili z zorganizowanych przez Niemców ukraińskich batalionów pracy, skupiających byłych siczowców z Karpato-Ukrainy, którzy po upadku tego państwa dostali się do niewoli rumuńskiej i węgierskiej oraz z ukraińskich emigrantów mieszkających w Niemczech i obywateli polskich z Małopolski Wschodniej. Początkowo byli oni wyposażeni w mundury gwardii kanclerza Austrii Kurta Schuschnigga. 1 batalion (kureń) był uzbrojony w 47 karabinów, 3 karabiny maszynowe, 56 rewolwerów kalibru 9 mm, po dwa granaty na żołnierza oraz w 6 automatów. Uzbrojenie 2 batalionu było najprawdopodobniej podobne z tym, że w ramach tej jednostki działał specjalny oddział przeznaczony do celów dywersyjnych, którego członkowie zostali uzbrojeni w nowoczesne pistolety maszynowe MP 38 i po cztery ręczne granaty^[3].

Na krótko przed rozpoczęciem wojny niemiecko-polskiej otrzymali umundurowanie Wehrmachtu^[5], które zostało pozbawione wszelkich odznak i przefarbowane na kolor ciemnozielony.

Do szkolonych oddziałów dołączono kursantów szkoły junackiej. Szkolenie oddziałów zakończyło się 21 sierpnia 1939 sformowaniem Legionu w sile dwóch batalionów (kureni), o liczebności 300 osób. Oddział pozostawał pod nadzorem mjr Dehmela. W momencie rozpoczęcia wojny planowano powierzyć Legionowi działania specjalne – przerzucić go przez Słowację na tereny ukraińskie, gdzie miał być bazą do tworzenia oddziałów partyzanckich. Ukraińcy szacowali, że w ewentualnym powstaniu mogło wziąć udział około 1300 oficerów i 12 000 żołnierzy.

Jednak władze niemieckie nie były do końca zdecydowane, co z oddziałem począć. 18 sierpnia mjr Schtoltze przekazał rozkaz pogotowia bojowego. 23 sierpnia 1939 Niemcy podpisały porozumienie z ZSRR, w związku z czym Prowid Ukraińskich Nacjonalistów przekazał kierownictwu krajowemu OUN zakaz wzniecania powstania. W tym samym dniu zapadła decyzja Niemiec o niewykorzystywaniu oddziałów ukraińskich w planowanej wojnie, a 1 września 1939 wydano rozkaz o przesunięciu oddziału do służby pomocniczej.

Od 9 września 1939 Legion Ukraiński uczestniczył w niemieckiej inwazji na Polskę, wchodząc w skład niemieckiej 14 Armii gen. Wilhelma Lista, stacjonował w Medzilaborcach na Słowacji. Stamtąd wraz z ze słowacką 2. Dywizją Piechoty „Škultéty”^[6]ruszył na Baligród. Maszerując na tyłach wojsk niemieckich, poprzez Sanok, Lesko, Ustrzyki Dolne i Sambor, część legionu dotarła do Komarna, gdzie otrzymała rozkaz natychmiastowego zatrzymania się. Po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną^[7] legion został wycofany do Krosna, a następnie do Zakopanego, gdzie mieściła się ukraińska szkoła policyjna pod nazwą „Ukraińska Sotnia Szkoleniowa”, zorganizowana przez kierownictwo OUN pod dowództwem niemieckiego oficera mjr. Wilhelma Krügera. Inny oddział Legionu poszedł w kierunku południowym docierając w tym czasie w rejon Stryja^[8]. W trakcie działań Legion dokonał kilku ataków na polskie garnizony i niewielkie oddziały WP. Wedle oficjalnego raportu jednostka zdobyła: 7 armat, 80 lekkich karabinów maszynowych, 3000 karabinów, 14 800 granatów oraz 54 pojazdy mechaniczne.^[9]

Ostatecznie Legion został rozwiązany po agresji ZSRR na Polskę, gdy okazało się, że ZSRR wykonał zobowiązania wobec III Rzeszy wynikające z paktu Ribbentrop-Mołotow.

Członkowie Legionu zasilili następnie szeregi Werkschutzu – paramilitarnej straży przemysłowej pilnującej zajęte przez Niemców zakłady w Skarżysku, Stalowej Woli i Starachowicach. Pozostali legioniści zaciągnęli się do oddziałów Bahnschutzu – straży kolejowej oraz niemieckiej policji pomocniczej Hilfspolizei^[10].

Członkowie Legionu weszli między innymi w 1941 w skład dwóch ukraińskich batalionów: „Nachtigall” i „Roland”, pod zbiorczą nazwą Drużyny Ukraińskich Nacjonalistów. Uczestniczyły one w początkowej fazie ataku Niemiec na ZSRR^[11].

• RomanR. Wysocki RomanR., Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929-1939, Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003, ISBN 83-227-2101-3, OCLC 830543871 . Brak numerów stron w książce

• Ukrainische Legion (ang.)