Klaus Schulze

Klaus Schulze urodził się 4 sierpnia 1947 w Berlinie Zachodnim w dobrze sytuowanej rodzinie mieszczańskiej^[8]. Jego ojciec był pisarzem, a matka tancerką baletową^[9]. Miał starszego brata, Hansa-Dietera (zm. 1977), dzięki któremu zaczął uczyć się gry na perkusji^[10]. Od 9 roku życia pobierał lekcje gry na gitarze^[8]. Jako nastolatek grał na gitarze i basie w zespołach, studiował literaturę, filozofię i współczesną kompozycję klasyczną na Uniwersytecie Berlińskim^[9]. W latach 1967–1969 był perkusistą zespołu Psy Free (z Alexem Contim na gitarze i Jo Schumannem na organach)^[8]. W tym czasie zaczął odwiedzać Zodiac Club, który przez pewien czas przyciągał młodych, żądnych przygód twórców z Berlina Zachodniego. Modny sklep w piwnicy pod Schaubühne na Halleschen Ufer przyciągał zwłaszcza tych muzyków którzy chcieli spróbować nowych rzeczy. Schulze pewnego wieczoru spotkał Edgara Froese, który zaproponował mu współpracę ze swoim zespołem Tangerine Dream^[11]. Jesienią 1969 roku został członkiem zespołu biorąc udział (jako Claus Schultze) w nagraniu jego debiutanckiej płyty, Electronic Meditation na której grał na instrumentach perkusyjnych^[8]. Eksperymentował też z taśmami w domu: „Przewijałem taśmy w przód i w tył, wycinałem je i sklejałem z powrotem. Odtwarzałem te taśmy na koncertach z Tangerine Dream. Nie spodobało się to moim kolegom z zespołu. Więc opuściłem zespół”^[12]. Wkrótce założył Ash Ra Tempel z Manuelem Göttschingiem i Harmutem Enke, debiutując w 1971 roku płytą o tym samym tytule; ponownie jednak format zespołu wydawał się go ograniczać i kilka miesięcy później rozpoczął karierę solową^[13].

W 1972 roku zadebiutował albumem Irrlicht. Został on nagrany przy użyciu zniszczonych organów i ręcznie sterowanych loopów orkiestry. Zdradza powiązania z muzyką konkretną i awangardową klasyką „The Sinking of the Titanic” Gavina Bryarsa lub wczesnymi eksperymentami Steve’a Reicha^[6]. W tym samym roku nabył swój pierwszy syntezator, jednak instrumenty tego typu wykorzystał dopiero na swoim drugim albumie, Cyborg, który ukazał się w 1973 roku^[13]. W tym samym roku zaczął dawać solowe koncerty gromadząc jednocześnie rosnącą kolekcję syntezatorów^[9]. Znalazły się wśród nich: VCS 3, ARP Odyssey, ARP 2600, EMS Synthi A i Fairlight, do którego pamięci można było wprowadzić brzmienia innych instrumentów^[8]. W wywiadzie dla magazynu Sound and Vision w 2018 roku powiedział: „Z natury jestem muzykiem typu «odkrywca». Kiedy elektroniczne instrumenty muzyczne stały się dostępne, poszukiwania dobiegły końca. Znalazłem narzędzie, którego szukałem: nieskończone możliwości, nieograniczone możliwości dźwiękowe oraz rytm i melodię do mojej całkowitej dyspozycji”^[9]. Pierwsze albumy Schulzego pokazywały wpływy minimalistycznych i klasycznych kompozytorów tamtych czasów: La Monte Younga, Terry’ego Rileya, Philipa Glassa i Stockhausena, a także wczesnych pionierów syntezatora, takich jak Wendy Carlos^[5].

W 1974 roku wydał album Blackdance, a w roku następnym Timewind. W tym samym czasie zaczął produkować nagrania japońskiego zespołu Far East Family Band, którego klawiszowiec, Kitarō, często cytował Schulzego jako swoją główną inspirację w muzyce elektronicznej. W 1976 roku współpracował ze Stomu Yamash'tą przy realizacji jego albumu Go, po czym nagrywał i wydawał swoje kolejne albumy solowe: Moondawn (1976), Mirage (1977) i dwa albumy ze ścieżką dźwiękową do filmu pornograficznego Body Love oraz muzykę filmową do De beste van de klas (1977) i Barracuda 1978^[15]. Prawie od początku swojej działalności muzycznej podkreślał, że jego muzyka ma charakter programowy, a poszczególne utwory są dźwiękowymi obrazami, pejzażami czy ilustracjami do książek lub filmów. Podejście to znalazło swój wyraz w albumie X, na którym przedstawił muzyczne portrety sześciu postaci: kompozytora Wilhelma Friedemanna Bacha, króla Bawarii Ludwika II, filozofa Friedricha Nietzschego, poety Georga Trakla oraz pisarzy Heinricha von Kleista i Franka Herberta^[8] oraz w albumie Dune (1979), zainspirowanym powieścią science fiction Franka Herberta pod tym samym tytułem^[13]. Dekadę lat 70. zamknął pierwszym w swojej karierze albumem koncertowym, ...Live... zawierającym utwory z koncertów w Berlinie (1976) oraz Amsterdamie i Francji (1979). W utworze „Dymagic” gościnnie wystąpił Arthur Brown^[16].

Jednocześnie w 1979 roku zainicjował wydawanie albumów pod pseudonimem Richard Wahnfried. Pierwszym z nich był Time Actor, nagrany z udziałem Arthura Browna (śpiew), Vincenta Crane’a (keyboardy), Wolfganga Tiepolda (wiolonczela) i Michaela Shrieve’a (instrumenty perkusyjne)^[17].

W tym samym roku niemiecki oddział Warner Bros. Records dał Schulzemu własny imprint, Innovative Communication, którego jedynym sukcesem komercyjnym okazał się berliński zespół Ideal. W 1984 roku Schulze założył własną wytwórnię muzyki elektronicznej Inteam, ale porzucił ją po trzech latach, gdy okazało się, że notowała zysk jedynie na wydawaniu jego własnych nagrań^[9].

Od początku lat 80. Schulze zaczął stopniowo zastępować syntezatory komputerami muzycznymi^[8]. Pierwszym albumem nowej dekady i zarazem pierwszym nagranym w technice cyfrowej był wydany 31 października 1980 roku Dig It^[18]. Po nim nadszedł, również cyfrowy, Trancefer, wydany 1 października 1981 roku nakładem Innovative Communication. Do jego realizacji zaproszony został wiolonczelista Wolfgang Tiepold^[19].

1 lutego 1983 roku, również nakładem Innovative Communication, ukazał się podwójny album Audentity. Do jego realizacji Schulze zaprosił trzech muzyków: Wolfganga Tiepolda (grającego w utworze „Cellistica”), perkusistę Michaela Shrieve’a oraz Rainera Blossa (efekty dźwiękowe, dzwony rurowe). Był to jego trzeci cyfrowo nagrany album^[20][21].

W lipcu tego samego roku, wspomagany przez Rainera Blossa, dał serię koncertów w Polsce (między innymi w Katowicach, Warszawie, Łodzi i Gdańsku). Koncerty odbywały się w dużych, wyprzedanych salach, nawet przed 10 tysiącami widzów. Owocem trasy był podwójny album koncertowy Dziękuję Poland wydany jesienią tego samego roku^[22]. Również w tym samym roku napisał muzykę do filmu Angst w reżyserii Geralda Kargla^[23]. Album ze ścieżką dźwiękową został wydany w 1984 roku^[24]. W 1988 roku wydał album En=Trance cechujący się zagęszczoną aranżacją i zawierający „FM Delight”, najlepszy – zdaniem Jake’a Cole’a ze Slant Magazine pojedynczy utwór artysty z lat 80.^[6]. W 1989 roku nagrał album Miditerranean Pads, ujawniający – zdaniem Dave’a Connolly’ego z AllMusic – „mistrzostwo formy elektronicznej”. W tytułowym utworze wystąpiła jako wokalistka Elfi Schulze^[25]. W tym samym roku Schulze wyprodukował album The Breathtaking Blue zespołu Alphaville^[26].

W 1991 roku Schulze wystąpił dla 10 000 osób zgromadzonych przed Katedrą Kolońską^[9]. Pierwsza połowa lat 90. w była w jego twórczości okresem eksperymentów z samplowaniem (albumy Beyond Recall z początku dekady oraz In Blue z 1995 roku), a później eksplorowania muzyki klasycznej i opery na wydawnictwach takich jak: Goes Classic (1994)^[13], Totentag' (Day of the Dead) (1994)^[9] i Dosburg Online (1997)^[13].

W 1994 roku Schulze nawiązał współpracę z niemieckim producentem i kompozytorem Pete’em Namlookiem. Trwała ona do 2008 roku, a jej efektem była seria 11 albumów The Dark Side of the Moog, czerpiących z motywów Pink Floyd^[9].

W 2000 roku wspólnie z Manuelem Göttschingiem nagrał album Friendship, wydany pod szyldem Ash Ra Tempel 28 listopada^[27]. Tego samego dnia wydany został ich album koncertowy Gin Rose: Live (także sygnowany nazwą Ash Ra Tempel), nagrany w kwietniu w Julian Cope’s Cornucopea Festival w Londynie^[28]. W 2000 roku Schulze skomponował również album solowy, Ballett 1 – pierwszy z czterech albumów dedykowanych zmarłej w 1998 roku matce. Wraz z pozostałymi trzema albumami z tej serii znalazł się on w dziesięciopłytowym boxie Contemporary Works I, usuniętym później z katalogu. Jako samodzielne wydawnictwo Ballett 1 wydany został 15 września 2006 roku nakładem Inside Out Music / Revisited / SPV^[29].

W 2005 roku zaczął ponownie wydawać swoje wcześniejsze nagrania wraz z dotychczas niewydanymi utworami bonusowymi oraz nagrania, które wcześniej były dostępne tylko jako część limitowanych zestawów box setowych The Ultimate Edition (2000) oraz Contemporary Works I (2000) i Contemporary Works II (2002). W 2007 roku wydał solowy album Kontinuum^[13].

 

W 2007 roku Schulze zrealizował swoje wieloletnie marzenie zapraszając do współpracy Lisę Gerrard^[30]. Jak stwierdził w wywiadzie dla Gazety Wyborczej: „Z Lisą Gerrard chciałem pracować jeszcze w czasach Dead Can Dance. Kiedy usłyszałem jej muzykę do Gladiatora, zacząłem poważnie starać się o spotkanie”. Miał przygotowane wcześniej trzy godziny surowej, niezmiksowanej muzyki, a praca nad płytą trwała tylko jeden dzień. Po dodatkowej produkcji, dodaniu kilku instrumentów i zmiksowaniu powstał album Farscape^[31].

W lipcu 2008 roku oboje wystąpili na żywo na festiwalu Loreley w Sankt Goarshausen. Materiał z koncertu został opublikowany również jako DVD (pierwszy w karierze Schulzego), dołączony do albumu Rheingold^[32].

13 listopada tego samego roku oboje dali koncert w bazylice Ojców Salezjanów w Warszawie. Konferansjerem występu był Jerzy Kordowicz. Występ składał się z trzech utworów (improwizowanych): pierwszy, solowy Klausa Schulzego, drugi wraz z Lisą Gerrard, trzeci na bis (również z Lisą Gerrard). Klaus Schulze w trakcie koncertu grał na Mini Moogu oraz Memory Moogu. Koncert zostal zarejestrowany i wydany na DVD pod tytułem Dziękuję bardzo^[32].

17 września 2009 roku – w 70. rocznicę ataku Armii Czerwonej na Polskę – Klaus Schulze wystąpił w duecie z Lisą Gerrard na uroczystym koncercie na dziedzińcu Zamku Królewskiego w Warszawie, gdzie wykonali utwory skomponowane z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Zapis koncertu, Big in Europe Vol. 1 Warsaw, ukazał się w 2013 roku nakładem wytwórni MIG na podwójnym DVD zawierającym ponadto nagrania z trasy koncertowej Klausa Schulzego po Europie^[33].

W 2010 roku w Japonii artysta dał swój ostatni koncert. Następnie wycofał się do życia prywatnego, ale nadal tworzył nową muzykę^[11].

W 2014 roku wydał nakładem wytwórni Mirumir album Stars are Burning, zawierający jego koncerty z Brukseli (16 kwietnia 1977) i z Arnhem (28 października 1979)^[34].

W 2016 roku opublikowany został w limitowanym nakładzie trzypłytowy box set Dark Side of the Moog, a w 2017 roku wznowiono czteroczęściową serię Ballet^[13].

25 maja 2018 roku ukazał się album Silhouettes. Zawarta na nim muzyka powstała w drugiej połowie poprzedniego roku, kiedy to artysta świętował swoje 70. urodziny doświadczając zarazem problemów zdrowotnych. Jak stwierdził: „To automatycznie doprowadziło do fazy refleksji, spojrzenia wstecz, czystej kontemplacji. Po 70. urodzinach naturalnie patrzy się również na przeszłość - a to skutkuje reorientacją, odnowioną świadomością ważnych rzeczy”. W poszczególnych utworach uwidoczniły się nawiązania do muzyki z lat 70.: albumów Timewind, Mirage czy utworu „Blaue Stunde”^[35].

W 2019 roku wydana została ścieżka dźwiękowa ze zremasterowanych, długo uważanych za zaginione, taśm z muzyką Schulzego do australijskiego horroru Next Of Kin z 1982 roku^[36].

W 2021 roku napisał wspólnie z Hansem Zimmerem utwór „Grains Of Sand”^[4], który znalazł się na albumie tego ostatniego, The Dune Sketchbook, Music From The Soundtrack^[37].

Klaus Schulze zmarł 26 kwietnia 2022 roku w wieku 74 lat po długiej chorobie. Wiadomość o śmierci przekazał za pośrednictwem Facebooka jego syn, Maximilian. Na 10 czerwca zapowiedziano wydanie najnowszego albumu Schulzego, Deus Arrakis^[38], który ostatecznie ukazał się 1 lipca nakładem wytwórni SPV^[39]. 8 lipca doszedł do 2. (najwyższego spośród albumów artysty) miejsca na liście Offizielle Deutsche Charts^[40].

Klaus Schulze żył i tworzył w Berlinie (wcześniej Berlinie Zachodnim). Żonaty z Elfi Schulze^[41].

W okresie od 1972 do 2003 roku wydał 43 albumy, w tym 9 koncertowych (10 podwójnych, jeden pięcio- i jeden dziesięciopłytowy). Płyty koncertowe, poza rzadkimi wyjątkami, zawierały materiał specjalnie skomponowany na okazję koncertu. Dodatkowo w latach 1993–2000 Klaus Schulze wydał cztery zestawy (Silver Edition, Historic Edition, Jubilee Edition i The Ultimate Edition) zawierające 50 CD i 64 godziny nigdy wcześniej niepublikowanych studyjnych i koncertowych nagrań obejmujących okres całej jego twórczości.

Klaus Schulze występował też gościnnie i nagrywał z innymi muzykami, takimi jak: Ash Ra Tempel, Walter Wegmüller, Sergius Golowin, The Cosmic Jokers, Stomu Yamashta (supergrupa Go), Rainer Bloss, Andreas Grosser, Alphaville, czy bracia Shrive. Jedynym muzykiem, z którym Schulze zdecydował się na stałą współpracę był Pete Namlook (seria albumów z cyklu Dark Side of the Moog). W swych poszukiwaniach otarł się o takie gatunki jak jazz-rock, progresywny pop, techno, new age, world music oraz awangardę.

Wyróżnikiem stylu Schulzego były: wibrujące, aczkolwiek stonowane sekwencje rytmów, kaskady nakładających się na siebie i imitujących się nawzajem linii melodycznych, nastroje zmieniające się od relaksującego skupienia do katatonicznego transu. Klaus Schulze często do nagrania swych albumów zapraszał innych muzyków, rozszerzając tym samych instrumentarium o instrumenty akustyczne (wiolonczelę, skrzypce, gitarę lub flet) oraz o wokalizy.

Szereg kolegów po fachu powoływało się na wpływ Klausa Schulzego, począwszy od Davida Bowiego i Briana Eno, poprzez Aphexa Twina i Damona Albarna, po Stevena Wilsona i Kanye Westa. Jego utwory samplowali: DJ Shadow, J Dilla i The Future Sound of London. Jego melodie wykorzystali w swoich hitach kinowych tacy reżyserzy, jak: Michael Mann, Sofia Coppola czy Denis Villeneuve. Remiks zamówił kiedyś u niego David Lynch^[11].

• 1972 Irrlicht
• 1973 Cyborg
• 1974 Blackdance
• 1975 Picture Music
• 1975 Timewind
• 1976 Moondawn
• 1977 Body Love (ścieżka dźwiękowa)
• 1977 Mirage
• 1977 Body Love Vol. 2
• 1978 X
• 1979 Dune
• 1980 ...Live...
• 1980 Dig It
• 1981 Trancefer
• 1983 Audentity
• 1984 Angst
• 1985 Inter*Face
• 1986 Dreams
• 1988 En=Trance
• 1990 Miditerranean Pads
• 1990 The Dresden Performance
• 1991 Beyond Recall
• 1991 Collection 1 (sampler)
• 1992 Royal Festival Hall Vol. 1
• 1992 Royal Festival Hall Vol. 2
• 1993 The Dome Event
• 1994 Das Wagner Desaster - Live
• 1994 Le Moulin de Daudet (ścieżka dźwiękowa)
• 1994 Totentag
• 1994 Goes Classic
• 1994 Das Wagner Desaster
• 1995 In Blue
• 1996 Are You Sequenced?
• 1997 Dosburg Online
• 2000 The Crime of Suspense
• 2001 Live @ KlangArt 1 (Live)
• 2001 Live @ KlangArt 2 (Live)
• 2003 Andromeda
• 2004 Ion
• 2005 Moonlake
• 2005 Vanity of Sounds
• 2006 The Crime Of Suspense
• 2006 Ballett 1
• 2006 Ballett 2
• 2007 Kontinuum
• 2007 Ballett 3
• 2007 Ballett 4
• 2008 Virtual Outback
• 2010 Big In Japan: Live In Tokyo 2010
• 2013 Shadowlands
• 2014 Stars Are Burning
• 2016 Privée (jako Klaus Schulze 's U.S.O.)
• 2016 Another Green Mile
• 2017 Eternal. The 70th Birthday Edition.
• 2017 Androgyn
• 2018 Silhouettes
• 2018 Cocooning
• 2019 Timbres Of Ice
• 2019 Next Of Kin (Music From The Motion Picture Soundtrack)
• 2022 Deus Arrakis
• 2023 Linzer Stahlsinfonie (Live At Ars Electronica 1980)
• 2024 101, Milky Way^[a]

• 1983 Der Deutsche E-Musiker
• 2002 Thank You (promo)

• 1979 Time Actor
• 1981 Tonwelle
• 1984 Megatone
• 1986 Miditation
• 1994 Trancelation
• 1996 Trance Appeal
• 1997 Drums ‘n’ Balls (The Gancha Dub)
• 2018 Trance 4 Motion

• 1993 Silver Edition
• 1995 Historic Edition
• 1997 Jubilee Edition
• 2000 The Ultimate Edition
• 2000 Contemporary Works I
• 2002 Contemporary Works II

• 1970 Electronic Meditation (z Tangerine Dream)
• 1971 Ash Ra Tempel (z Ash Ra Tempel)
• 1973 Join Inn (z Ash Ra Tempel)
• 1973 Tarot (z Walterem Wegmüllerem)
• 1973 Lord Krishna von Goloka (z Sergiusem Golowinem)
• 1974 The Cosmic Jokers (z The Cosmic Jokers)
• 1974 Planeten Sit In (z The Cosmic Jokers)
• 1974 Galactic Supermarket (z The Cosmic Jokers)
• 1974 Sci Fi Party (z The Cosmic Jokers)
• 1974 Gilles Zeitschiff (z The Cosmic Jokers)
• 1976 Go (ze Stomu Yamashitą)
• 1976 Go Live From Paris (ze Stomu Yamashitą)
• 1977 Go Too (ze Stomu Yamashitą)
• 1983 Dziekuje Poland (album koncertowy z Rainerem Blossem)
• 1984 Aphrica (z Rainerem Blossem oraz Ernstem Fuchsem)
• 1984 Drive Inn (z Rainerem Blossem)
• 1984 Transfer Station Blue (z Michaelem Shrieve’em oraz Kevinem Shrieve’em)
• 1987 Babel (z Andreasem Grosserem)
• 1989 The Breathtaking Blue (z Alphaville)
• 2000 Friendship (z Ash Ra Tempel)
• 2000 Gin Rosé at the Royal Festival Hall (z Ash Ra Tempel)
• 2008 Farscape (z Lisą Gerrard)
• 2008 Rheingold (z Lisą Gerrard)
• 2009 Dziękuje bardzo (z Lisą Gerrard)
• 2010 Come Quietly (z Lisą Gerrard)
• 2013 Big In Europe Vol. 1 Warsaw (album koncertowy z Lisą Gerrard)
• 2014 Big In Europe Vol. 2 Amsterdam (album koncertowy z Lisą Gerrard)
• 2017 Ultimate Docking (z Solar Moon)

Albumy nagrane z Pete’em Namlookiem

• 1994 The Dark Side Of The Moog
• 1994 The Dark Side Of The Moog (2)
• 1995 The Dark Side Of The Moog III
• 1996 The Dark Side Of The Moog IV
• 1996 The Dark Side Of The Moog V
• 1997 The Dark Side Of The Moog VI
• 1998 The Dark Side Of The Moog VII
• 1999 The Dark Side Of The Moog VIII
• 2002 The Dark Side Of The Moog IX
• 2005 The Dark Side Of The Moog X
• 2008 The Dark Side Of The Moog XI

• Wiesław Weiss: Rock Encyklopedia. Warszawa: Iskry, 1991. ISBN 83-207-1374-9.