Karolina Kózka

 

Pochodziła z Małopolski. Urodziła się 2 sierpnia 1898 około godziny 15:00^[1] jako czwarte z jedenaściorga dzieci^[a] w ubogiej, rolniczej i religijnej rodzinie Jana^[b] (syna Stanisława i Katarzyny z domu Bania)^[1] i Marii (córki Tomasza Borzęckiego i Teresy z domu Zaleśnej)^[1], w przysiółku Śmietana^[c][1][2], w diecezji tarnowskiej^[3]. Pięć dni później (7 sierpnia) została ochrzczona w parafialnym kościele św. Jana Chrzciciela w Radłowie przez ks. Józefa Olszowickiego, w obecności m.in. rodziców chrzestnych Jana Kosmana i Karoliny Łopuszyńskiej^[3]. Rodzice posiadali niewielki kawałek ziemi (około 6 hektarów), a ponadto pracowali również na pobliskim dworze^[3]. Dom rodzinny był miejscem, który uformował i pogłębił jej podstawową formację duchową (nazywany był nawet tzw. „kościółkiem”)^[4]. Rodzice byli ludźmi pielęgnującymi praktyki pobożnościowe (uczęszczali wraz z dziećmi nie tylko na niedzielne czy świąteczne msze święte, ale często również i w dni powszednie)^[4]. Ponadto codziennie klękano do wspólnego pacierza, śpiewano Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP (w okresie Wielkiego postu np. śpiewano w niedzielę wraz z zaproszonymi sąsiadami Gorzkie żale) lub też czytano Pismo Święte czy czasopisma religijne^[4]. Duży wpływ na jej życie miał jej wuj Franciszek Borzęcki, m.in. poprzez propagowanie czytelnictwa katolickiego, bowiem prowadził on we własnym domu niewielką wypożyczalnię książek i czasopism religijnych^[4]. Ponadto zachęcał do propagowania praktyk religijnych: nabożeństw majowych, różańcowych czy też do Najświętszego Serca Jezusowego^[4].

W latach 1906–1912 uczęszczała do miejscowej szkoły podstawowej, którą ukończyła z wynikiem celującym^[4]. Jej nauczyciel Franciszek Stawiarz tak ją scharakteryzował^[5]:

W 1907 przystąpiła do pierwszej komunii świętej w kościele w Radłowie^[6]. Po ukończeniu szkoły uczęszczała jeszcze na tzw. naukę dopełniającą trzy razy w tygodniu^[6]. Sakrament bierzmowania otrzymała w parafialnym kościele Trójcy Przenajświętszej w Zabawie 18 maja 1914 z rąk bp. Leona Wałęgi^[4][7]. Udawała się na pielgrzymki do sanktuariów: Oczyszczenia NMP w Odporyszowie, Matki Bożej Anielskiej w Bielczy, Nawiedzenia NMP w Zaborowie i Nawiedzenia NMP w Tuchowie^[4][8]. Była dzieckiem pracowitym, poświęcającym wiele czasu na pomoc rodzicom prowadzącym gospodarstwo domowe, często też pracowała na ziemi dworskiej lub u sąsiadów^[4]. Często uczestniczyła w codziennej mszy świętej, udając się pieszo do kościoła oddalonego o około 4 km od jej domu^[9]. Należała do Bractwa Komunii świętej wynagradzającej, Apostolstwa Modlitwy, Towarzystwa Wstrzemięźliwości oraz była zelatorką Koła Żywego Różańca^[9]. W czasie procesji nosiła feretron Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej^[9]. Na szyi nosiła różaniec, który codziennie odmawiała. Ponadto miała nabożeństwo do Męki Pańskiej i do Najświętszego Serca Jezusowego^[10].

Świadkowie jej życia stwierdzają, że włosy jej miały odcień kasztanowy, nieco rudy^[1]. Na twarzy widoczne były nieznaczne plamki piegów^[1]. Wzrostem i budową fizyczną przewyższała rówieśniczki^[1].

 

W lipcu 1914 wybuchła I wojna światowa^[9]. Jej rodzinną miejscowość objął front nacierających wojsk rosyjskich, które od 17 listopada zaczęły tam stacjonować^[7][9]. 18 listopada 1914, gdy przebywała w domu w Śmietanie, zajmując się m.in. młodszym rodzeństwem, około godziny 9:00 przyszedł jeden z żołnierzy rosyjskich^[d] w celu wskazania przez domowników miejsca przebywania nieprzyjacielskich wojsk austriackich^[11]. Na to ojciec z córką przekazali, że wojska austriackie odeszły stamtąd tydzień wcześniej^[12]. Żołnierz wyprowadził oboje przemocą w kierunku pobliskiego lasu, pod pretekstem udania się do rzekomego przełożonego oficera (komendanta) i złożenia ich zeznań^[11][7][12]. Po przejściu około 500 metrów, w lesie wojskowy pod groźbą broni odesłał ojca do domu, ażeby wracał „do dzieci”, zaś dziewczynę pogonił w głąb gęstwiny leśnej^[12][11]. Przebywający wówczas w lesie dwaj świadkowie tego zajścia: kilkunastoletni chłopcy Franciszek Zaleśny i Franciszek Broda zobaczyli uzbrojonego żołnierza pędzącego przed sobą młodą dziewczynę, która stawiała opór, broniła się od jego silnych ciosów i usiłowała zawrócić z drogi, a następnie świadkowie ci powrócili do wioski powiadamiając m.in. jej ojca^[11]. Ponieważ nie powróciła ona do domu, zaniepokojeni rodzice wraz z mieszkańcami rozpoczęli poszukiwania, nie znając ostatecznego dalszego rozwoju jej uprowadzenia^[11]. Po tym jak o sprawie poinformowano proboszcza z Zabawy, ks. Władysława Mendralę zaangażował się on w poszukiwania przy udziale zaalarmowanej komendy XXI korpusu armii rosyjskiej^[12]. Służący w tej jednostce polski pułkownik Januszewski przydzielił oficera i pięciu żołnierzy do akcji poszukiwawczej, które nie przyniosły rezultatu^[12].

Po kilkunastu dniach 4 grudnia odnalazł przypadkowo jej zwłoki na skraju lasu Franciszek Szwiec z Wał-Rudy, podczas zbierania gałęzi na opał^[11][12]. Miejsce było znacznie oddalone od punktu, z którego odszedł do domu ojciec^[12]. Leżała na wznak, na szyi pod brodą widniał czarny skrzep, a od lewego obojczyka ku prawej piersi ciągnęła się głęboka rana^[7]. Bose, ubłocone nogi były podrapane kolcami ostrężyn i głogów, przez które się przedzierała, uciekając^[7][e]. Oględziny jej ciała (częściowo obnażonego z odzienia) świadczyły o toczonej z żołnierzem walce, a pozostawione rzeczy (kurtka i buty) pozwoliły odtworzyć przypuszczalny rozwój sytuacji jej męczeńskiej śmierci w obronie dziewictwa^[11]. Ślady wskazywały na to, że była kilkakrotnie cięta ostrą bronią, wyrwała się napastnikowi i uciekała w stronę wioski^[11]. Wyczerpana jednak oraz ranna, wraz z upływem krwi i bólem upadła na skraju lasu i tam zmarła około godziny 10:00^[11][13]. Po przewiezieniu ciała Karoliny do rodzinnego domu dokonano ich oględzin^[11]. Byli przy tym obecni: Jan Baran, urzędowy świadek oględzin jej zwłok, Franciszek Borzęcki jej wuj oraz Rozalia Łazarz, położna, która 7 grudnia 1914 zeznała protokolarnie wobec ks. Mendrali, że zachowała ona dziewictwo^[14]. Śmierć Karoliny po około dziesięciu minutach – jak stwierdził to lekarz dr Giuseppe Palieri, rzeczoznawca w procesie rzymskim – nastąpiła w wyniku długiej i ciętej rany od ciosu szabli, która przecięła okolicę arterii szyjnej, powodując natychmiastowe wykrwawienie^[15][f].

Pogrzeb jej odbył się 6 grudnia w Zabawie przy licznym udziale wiernych (ok. 3000 ludzi)^[7], a następnie została ona początkowo pochowana na parafialnym, miejscowym cmentarzu grzebalnym^[15][12]. Rodzice ufundowali jej okazały pomnik, wykonany z kamienia pińczowskiego, z figurą Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej, na którym umieszczono wyryty napis^[15][12]:

 

18 czerwca 1916 dokonano uroczystego poświęcenia tego pomnika przez dziekana z Radłowa ks. Antoniego Kmietowicza przy licznym udziale duchowieństwa i wiernych, który stanął nie na jej grobie, ale na cmentarzu kościelnym w Zabawie^[15].

18 listopada 1917 dokonano ekshumacji jej zwłok za zezwoleniem władz kościelnych z udziałem bp. Leona Wałęgi oraz przełożono je do metalowej trumny, po czym złożono je uroczyście w nowym grobowcu na cmentarzu kościelnym^[16].

6 października 1981 przeniesiono uroczyście w obecności biskupa tarnowskiego Jerzego Ablewicza jej szczątki z grobowca na cmentarzu kościelnym do sarkofagu w kruchcie kościoła zabawskiego po dokonaniu sesji rekognicyjnej pod kierunkiem o. Michała Machejka OCD, po czym 18 marca 1987 odbyła się sesja (łac. recognitionis reliquiarum), a następnie trumienkę z relikwiami złożono ostatecznie pod mensą wielkiego ołtarza kościoła Trójcy Przenajświętszej w Zabawie^[17].

25 sierpnia 1948 ks. Władysław Mendrala przedłożył na trzecim Synodzie Diecezji tarnowskiej pisemną petycję o wszczęcie procesu w sprawie jej męczeństwa, w celu wyniesienia jej na ołtarze^[7]. Następnie 13 września 1963 bp Jerzy Ablewicz zlecił ks. dr. Janowi Białobokowi przygotowanie procesu informacyjnego^[7].

Starania kolejnych biskupów tarnowskich: Jana Stepy i Jerzego Ablewicza zainicjowały proces beatyfikacyjny, rozpoczęty ostatecznie 11 lutego 1965^[18] (postulatorem w procesie informacyjnym w diecezji tarnowskiej został ks. dr Jan Białobok)^[19]. Proces informacyjny na szczeblu diecezjalnym zakończył się w 1967^[18], po czym akta zostały przekazane Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych do Rzymu. 20 września 1982 Stolica Apostolska wydała dekret o ważności procesu informacyjnego^[18]. W 1983 złożono tzw. Positio, będące dalszym elementem postępowania beatyfikacyjnego, po czym 22 stycznia 1985 odbyło się spotkanie konsultorów teologicznych, a 7 maja tegoż roku spotkanie kardynałów i biskupów Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych dotyczące tegoż procesu^[18]. 30 czerwca 1986 za zgodą papieża Jana Pawła II promulgowano dekret dotyczący męczeństwa Służebnicy Bożej Karoliny Kózkówny^[18].

W okresie swojej pielgrzymki do Polski oraz przyjazdu do Tarnowa, 10 czerwca 1987, papież Jan Paweł II ogłosił ją błogosławioną podczas uroczystej mszy świętej przy licznym udziale duchowieństwa i wiernych (ok. 1,5 mln)^[20][7]. Warto dodać, że w ceremonii tej uczestniczyły dwie jej siostry Katarzyna i Maria, jedyne żyjące wówczas z jej rodzeństwa^[7]. W homilii Jan Paweł II powiedział m.in.^[20]:

Jej wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim zostało wyznaczone na 18 listopada (dies natalis).

Galeria

 

 

 

 

 

• W miejscu odnalezienia zwłok zmarłej w lesie wkrótce po jej śmierci postawiono kopiec z surowych kamieni dźwigających na szczycie sześciometrowy, dębowy krzyż z wizerunkiem Chrystusa oraz marmurową tablicą pamiątkową z napisem^[15]:

Poniżej umieszczono jeszcze wiersz ks. Pawła Wieczorka^[12][21]. W dzień poświęcenia ww. figury oraz krzyża, 18 czerwca 1916 wyznaczono odpust w parafii^[12].

• Zmarłą otoczył kult męczeństwa i świętości. Od razu była nazywana Pierwszą duszą do Nieba, Prawdziwym Aniołem, Gwiazdą Ludu, Kwiatem Polskiej Ziemi oraz Apostołką Bożej Sprawy.
• Z okazji 15 rocznicy wyniesienia jej na ołtarze, 10 czerwca 2002 biskup tarnowski Wiktor Skworc, ustanowił kościół parafialny w Zabawie sanktuarium błogosławionej^[7]. 18 czerwca 2002 ten sam biskup podał wiernym ułożoną specjalnie modlitwę o jej kanonizację^[7]. 18 listopada 2006 poświęcił on następnie stacje drogi krzyżowej szlakiem jej męczeństwa^[7], na której 18. dnia każdego miesiąca odprawiane jest przez wiernych nabożeństwo drogi krzyżowej. Ułożono również specjalną litanię ku jej czci^[22]. W 2021 modlitwa o jej kanonizację została zmodyfikowana przez ks. Łukasza Niepsuja, postulatora w jej procesie kanonizacyjnym, która uzyskała imprimatur bp. Andrzeja Jeża^[23].
• Została patronką Ruchu Czystych Serc, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, diecezji rzeszowskiej^[24] oraz patronką osób molestowanych^[25], a także Diecezjalnej Diakonii Życia Archidiecezji Krakowskiej^[26]. Ponadto jest patronką polskiej młodzieży oraz wielu drużyn harcerskich. Jej imię noszą również^[27]:
  • Ośrodek Caritasu w Lędzinach
  • Dom rekolekcyjny w Rzeszowie Przybyszówce
  • Parafialne schronisko Młodzieżowe w Wierchomli Wielkiej
  • Apteka w Zabawie
• Kilka placówek oświatowych w Polsce nosi również jej imię^[27]:
  • Katolicki Uniwersytet Ludowy Diecezji Toruńskiej
  • Szkoła podstawowa w Czermnej
  • Diecezjalna rodzina Szkół Świętych i Błogosławionych Diecezji Tarnowskiej
  • Zespół Szkół w Rozdzielu
  • Zespół Szkolno – Przedszkolny w Woli Radłowskiej
  • Zespół Szkoły Podstawowej i Przedszkola w Ilkowicach
  • Szkoła podstawowa w Mszalnicy
  • Publiczne przedszkole parafialne w Mokrzyskach
  • Zespół Szkół Katolickich w Tarnowie
  • Rzemieślnicza Branżowa Szkoła I Stopnia w Pilźnie
• Kilkanaście kościołów i parafii w Polsce są pod jej wezwaniem. Ponadto kilka kaplic poświęcono jej imieniu w: Mesznej Opackiej, Jaśliskach, Dąbrówce koło Mogilna, katedrze św. Mikołaja w Elblągu, Januszowej koło Nowego Sącza, Domu Pomocy Społecznej w Bochni, domu Emaus w Zielonej Górze i Kamienicy Dolnej^[28].
• W paru kościołach parafialnych wbudowano witraże z jej wizerunkiem, m.in. w takich kościołach jak: św. Henryka we Wrocławiu, Narodzenia NMP w Tarnowcu, św. Małgorzaty Panny i Męczennicy i Matki Bożej Szkaplerznej w Śmiłowie oraz św. Stanisława Kostki w Pile^[28].
• Każdego 10. dnia miesiąca w sanktuarium w Zabawie odprawiana jest msza w intencji jej kanonizacji.
• W kilku miejscowościach w Polsce takich jak: Rzeszów^[29], Sobniów^[30] i Wanaty^[31] jedną z ulic nazwano jej imieniem. Ponadto w Rzeszowie blisko jej ulicy i kościoła parafialnego pod jej wezwaniem utworzono park jej imienia, w którym ustawiono rzeźbę, przedstawiającą ją siedzącą na ławce^[32][29].
• W niektórych parafiach w Polsce utworzono grupy młodzieżowe pod nazwą Apostolska Wspólnota bł. Karoliny^[33].
• 18 października 2012 Senat Rzeczypospolitej Polskiej z inicjatywy sen. Heleny Hatki przyjął uchwałę uczczenia bł. Karoliny z okazji 25 rocznicy jej beatyfikacji^[7][34]. Z tej okazji w holu Senatu otwarto czasową wystawę fotograficzną pt. Z przeszłości w przyszłość poświęconą bł. Karolinie^[34].
• Ku jej czci napisano utwory muzyczne, ułożono specjalne spektakle i napisano kilka pieśni^[35]. Do ponad 170 miejscowości przekazano na specjalną prośbę jej relikwie^[36].
• Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych, Kulturalnych i Edukacyjnych „Karolina” proponuje nabycie w jej sanktuarium srebrnego tzw. Pierścienia bł. Karoliny z wygrawerowanymi liliami, który jest przeznaczony dla osób pragnących realizować swoje życie na wartościach, które ją charakteryzowały i w obronie których poświęciła swoje życie^[37][38].

Powstało kilka filmów jej poświęconych.

Filmy
Rok	Tytuł	Reżyseria
2014	Karolina[39]	Dariusz Regucki
2016	Zerwany kłos[40]	Witold Ludwig
2021	Cudowny kwiat[41]	Klaudia Tarczoń, Tomasz Wnuk

• Kult świętych
• Polscy święci i błogosławieni
• Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• Modlitwa za wstawiennictwem świętego

• Jan Białobok: Błogosławiona Karolina Kózkówna. Wyd. 2. Rzeszów: Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie, 2005. ISBN 83-89326-92-2. OCLC 69486697.
• Jan Białobok: Służebnica Boża Karolina Kózka. W: Polscy święci. red. Joachim Roman Bar. T. 9. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1986, s. 170–180. OCLC 69582107.
• Stanisław Ludwik Piech. Błogosławona Karolina Kózka. (PDF). „Folia Historica Cracoviensia”. Nr 15/16, s. 189–195, 2010. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. ISSN 0867-8294. OCLC 922219146. 

• AlinaA. Petrowa-Wasilewicz AlinaA., Karolina Kózkówna – chłopski doktor wiary, [w:] Tygodnik Katolicki „Niedziela” [online], niedziela.pl, 25 lipca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2022-11-18] .
• (NIE)ZWYKLI odc. 2 „Cudowny kwiat”. (film) [online], youtube.com, 2022 [dostęp 2022-02-12] .