Karol X

 

W czasie rewolucji francuskiej, po upadku Bastylii jego brat Ludwik XVI nakazał mu opuścić Francję. Karol udał się do Rzeszy Niemieckiej, tam przygotowywał wojnę przeciwko rewolucyjnej Francji, potem mieszkał również w Anglii, gdzie gościny udzielił mu król Jerzy III Hanowerski. Po powrocie w 1814 przewodził radykalnej partii ultrasów. Przejął tron po śmierci swojego brata Ludwika XVIII, został koronowany 29 maja 1825 w Reims. Wraz z jego rządami, ograniczono prawa wyborcze do szlachty i bogatych, zastosowano cenzurę wobec lewicowej prasy, dawna emigracja arystokratyczna otrzymała miliard franków odszkodowania na wykup znacjonalizowanej ziemi. Nastąpił również wzrost znaczenia Kościoła dzięki działalności zakonu jezuitów, bractw, misji i pielgrzymek, wprowadzono karę śmierci za świętokradztwo, zawieszono wykłady liberalnych profesorów itp.

Wszystkie te działania spowodowały szybki wzrost liberalnej i republikańskiej opozycji. Gdy więc 26 lipca 1830 król Karol X obalił nowo wybrany gabinet ministrów oraz zawiesił wolność prasy, a policja rozpoczęła niszczenie prorepublikańskich drukarni – w następnym dniu wybuchła w Paryżu tzw. rewolucja lipcowa. Powtórzyły się elementy pierwszej rewolucji: barykady, szturm i zdobycie ratusza, wskrzeszono Gwardię Narodową, a na jej czele stanął znów, jak w 1789, gen. La Fayette. Wojsko przeszło na stronę powstańców, do ruchu ludowego przyłączyli się posłowie i politycy burżuazyjni, powstały nowe władze Paryża. Wreszcie król Karol X w przebraniu kobiecym uciekł do Anglii, abdykując wcześniej na rzecz swego syna, Ludwika, który jednak nie zamierzał objąć tronu.

Po emigracji Karola X, we Francji utrzymała się monarchia konstytucyjna (określana mianem Monarchii Lipcowej); monarchą został Ludwik Filip I (1830–1848) jako król Francuzów (nie król Francji).

Po pobycie w Anglii, Karol udał się do Pragi (wtedy Cesarstwo Austriackie, teraz Czechy). Zmarł na cholerę 6 listopada 1836 w Schloss Graffenberg – pałacu hrabiego Michała Coronini von Cronberga (obecnie Gorycja, Włochy). Został pochowany w klasztorze franciszkanów Castagnavizza (obecnie Nova Gorica, Słowenia). Wiele razy rozważano sprowadzenie jego prochów do bazyliki Saint-Denis, ale zawsze władze francuskie były temu przeciwne.

 

• Wielki Mistrz Orderu Świętego Michała^[1]
• Wielki Mistrz Orderu Ducha Świętego^[2]
• Wielki Mistrz Orderu Królewskiego i Wojskowego Świętego Ludwika^[3]
• Wielki Mistrz Orderu Królewskiego Legii Honorowej^[3]
• Wielki Mistrz Orderu Zasługi Wojskowej (dla niekatolików)
• 1824 – duński Order Słonia^[4]
• 1825 – brytyjski Order Podwiązki^[5]
• 1830 – hiszpański Order Złotego Runa^[6]

16 listopada 1773 poślubił Marię Teresę Sabaudzką (1756–1805), księżniczkę Sardynii i Piemontu. Piąte dziecko (trzecią córkę) króla Wiktora Amadeusza III i Marii Antonietty, infantki hiszpańskiej (córki Filipa V i Elżbiety Farnese). Miał z tego związku dwóch synów i dwie córki (zmarłe w dzieciństwie):

• Ludwika Antoniego (ur. 1775, zm. 1844) – księcia d'Angoulême, późniejszego delfina de Viennois,
• Zofię (1776–1783),
• Karola Ferdynanda (ur. 1778 – zamordowanego 1820) – księcia de Berry,
• Marię Teresę

• Burbonowie
• restauracja Burbonów
• historia Francji

• José Cabanis: Karol X. Król-ultras. Wyd. pierwsze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981, s. 480. ISBN 83-06-00509-0.