Kaniów (Ukraina)
Kaniów (ukr. Канів) – miasto na Ukrainie, w obwodzie czerkaskim, w rejonie czerkaskim, nad Zbiornikiem Kaniowskim na Dnieprze.
 Sobór Zaśnięcia Matki Bożej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Zarządzający |
Reńkas Ihor Ołeksandrowycz↗ | ||||
| Powierzchnia |
17,42 km² | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 4736 | ||||
| Kod pocztowy |
19000-19009 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CA | ||||
Położenie na mapie obwodu czerkaskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 49°44′41″N 31°27′21″E/49,744722 31,455833
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[2], w 1765 roku należał do starostwa kaniowskiego w województwie kijowskim[3].
Historia
edytujPierwsza wzmianka o Kaniowie pochodzi z 1078. Miejscowość była znana jako główne miejsce przepraw przez rzekę Dniepr.
Korsuń i Kaniów są to najpiękniejsze miejsca, dawnego województwa kijowskiego. Kaniów położony nad Dnieprem miał warowny zamek; rządził w nim książę Hleb udzielnie; roku 1146 ks. Wsiewołod zbudował cerkiew św. Grzegorza. Za czasów udzielnych książąt Rusi przez Kaniów przechodziły do Kijowa towary z Carogrodu. Połowce ciągle napadali idące karawany pod Kaniowem; bywały z tego powodu nieustanne z Połowcami walki, którzy prowadząc życie koczujące, żywili się z rabunku przechodzących karawan. (...)[4]
Po 1240 był siedzibą nadzorców tatarskich (baskaków). Po przejęciu tych terenów przez Wielkie Księstwo Litewskie, książę Witold utworzył w Kaniowie komorę celną. W 1569, w następstwie unii lubelskiej roku Kaniów przeszedł z Litwy do Korony.
Za Zygmunta I, gdy wyznaczonym był komisarz dla zwiedzenia wszystkich zamków litewskich aż do Perekopu, wspomina o Kaniowie jako o warownym. Około r. 1595 żadnego zamku już w Kaniowie nie było. Cła od towarów oficyaliści starosty Kaniowskiego zbierali dla zbudowania nowego. Stanął zameczek mały dla obrony od hajdamaków, który w czasie rzezi Gonty do szczętu był zniszczony. To zburzenie w swym poemacie skreślił Goszczyński. Starostą Kaniowskim był ks. Janusz Ostrogski, kasztelan krakowski; w ostatnich czasach Potocki Mikołaj powszechnie był znany pod imieniem Kaniowskiego. [4]
W 1600 Kaniów uzyskał prawa miejskie. Od 1635 wypłacano tu żołd Kozakom rejestrowym. W 1654 moskiewski książę Siemion Bołchowskij przyjmował w nim od Kozaków i Bohdana Chmielnickiego przysięgę wierności wobec Carstwa Rosyjskiego. W 1678 Kaniów został zniszczony przez Turków. W czerwcu 1768 podczas koliszczyzny miasto zostało zdobyte przez hajdamaków, a jego wszyscy obrońcy wymordowani. W rzezi uczestniczyli także miejscowi chłopi ruscy i Kozacy[5]. O tych wydarzeniach opowiada jeden z najważniejszych utworów polskiego czarnego romantyzmu - Zamek kaniowski Seweryna Goszczyńskiego.
Miejscowość rozwinęła się znacznie po 1775, gdy dziedzicznym starostą kaniowskim został bratanek króla Stanisław Poniatowski, który wprowadził wiele reform gospodarczych, m.in. oczynszował chłopów. W 1787 Katarzyna II Wielka caryca Rosji spotkała się w Kaniowie z królem Polski Stanisławem Augustem Poniatowskim – Tadeusz Miciński oparł na tych zdarzeniach swój dramat Termopile Polskie, a także powiązaną z nim powieść Wita. Gdy w 1793 miasto zostało zajęte przez Rosję, Stanisław Poniatowski sprzedał swoje miejscowe dobra. W 1861 pochowano pod miastem poetę Tarasa Szewczenkę, w miejscu, w którym obecnie istnieje Narodowy Rezerwat Szewczenki.
Podczas I wojny światowej w nocy z 10 na 11 maja 1918 rozpoczęła się bitwa pod Kaniowem, gdy przeważające liczebnie oddziały niemieckie bez żadnych uprzedzeń zaatakowały rozlokowane w okolicy Kaniowa jednostki polskie generała Hallera, niezadowolone z postanowień traktatu brzeskiego. Po całodziennej walce i wyczerpaniu się zapasów amunicji II Korpus Polski został zmuszony do złożenia broni. Straty niemieckie wyniosły ok. 1500 zabitych i rannych, polskie nie przekraczały 1000.
W 1972 w pobliżu miasta uruchomiono elektrownię wodną.
W 1989 liczyło 29 049 mieszkańców[6][7].
W 2013 liczyło 25 558 mieszkańców[8].
Zabytki
edytuj- Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
- Zamek w Kaniowie – nieistniejący
- Szkoła bazylianów z 1784 r., współcześnie muzeum
- Synagoga z początku XIX w.
-
-
Szkoła bazylianów
-
Synagoga
Gospodarka
edytujW mieście rozwinął się przemysł elektrotechniczny, spożywczy oraz drzewny[9].
Ludzie związani z miastem
edytujMiasto w literaturze
edytujW Kaniowie toczy się akcja poematu Seweryna Goszczyńskiego Zamek kaniowski.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики у Черкаській області
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
- ↑ Archiwum Baworowskich (fond 209), rkps 707, k. 1v, wypis z lustracji 1765 roku z kancelarii kwarcianej skarbu koronnego z 1778 roku
- ↑ a b Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 649
- ↑ Władysław Andrzej Serczyk, Koliszczyzna, Kraków 1968, s. 105-106
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Канев // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 1. М., "Советская энциклопедия", 1991. стр.537
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Kaniów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-15].
Linki zewnętrzne
edytuj- Kaniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 806.