Jerzy Pniewski
Jerzy Maria Pniewski (ur. 1 czerwca 1913 w Płocku, zm. 16 czerwca 1989 w Warszawie[1]) – polski fizyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego (od 1954).
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 czerwca 1913 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 czerwca 1989 |
| profesor | |
| Specjalność: fizyka jądra atomowego i cząstek elementarnych | |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
członek rzeczywisty |
| nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujJerzy Maria Pniewski urodził się w rodzinie Henryka, nauczyciela matematyki, i Amelii z Babeckich[2]. Ukończył gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego w Płocku i w 1930 rozpoczął studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Na trzecim roku zaczął studiować także fizykę. Jeszcze jako student, w 1935 został asystentem prof. Stefana Pieńkowskiego w Zakładzie Fizyki Doświadczalnej UW. Dyplom magistra matematyki uzyskał w 1936, a półtora roku później ukończył studia fizyczne[3].
Podczas okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu oraz uczestniczył w seminariach fizycznych organizowanych przez prof. Pieńkowskiego[3].
Po zakończeniu II wojny światowej został awansowany na adiunkta UW. Wykładał matematykę dla studentów chemii oraz prowadził Zakład Fizyki w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W listopadzie 1948 wyjechał na dwuletni staż do pracowni fizyki jądrowej Uniwersytetu w Liverpoolu. W 1950 powrócił do Warszawy i w 1951, na podstawie badań wykonanych w Anglii obronił pracę doktorską. W 1954 został profesorem nadzwyczajnym a w 1963 profesorem zwyczajnym[3].
Zajmował się doświadczalną fizyką subatomową: jądrową i cząstek elementarnych. Wraz z Marianem Danyszem odkrył pierwsze hiperjądro (1952) i stany izomeryczne hiperjąder (1962).
Był dyrektorem Instytutu Fizyki Doświadczalnej UW (1953–1958 i 1962–1975), kierownikiem Warszawskiego Oddziału Zakładu Fizyki Wielkich Energii Instytutu Badań Jądrowych w Świerku (od 1958), kierownikiem Katedry Fizyki Cząstek Elementarnych (od początku lat 60.), a także dziekanem Wydziału Fizyki UW (1975–1981)
Na XXXV Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie (która w światowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskiego, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego[4].
Był członkiem (korespondentem 1964, rzeczywistym 1971) Polskiej Akademii Nauk, członkiem Heidelberskiej Akademii Nauk, a także członkiem honorowym Towarzystwa Naukowego Płockiego
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 294-5-12)[5].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy I klasy (1964)[6]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1974)[7]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (28 września 1954)[8]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[9]
- Medal Mariana Smoluchowskiego (1969)[10]
Nagrody i wyróżnienia
edytuj- Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za odkrycie zjawiska hiperonu związanego (1955)[11]
- nominacja do nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1965)[12]
- Nagroda „Problemów” za osiągnięcia w dziedzinie popularyzowania nauki (1967)[13]
- tytuł doktora honoris causa uniwersytetów w Lyonie (1975) i Heidelbergu (1980)[3]
Przypisy
edytuj- ↑ Pniewski Jerzy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-06].
- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski: Pniewski Jerzy Maria. Giganci Nauki. [dostęp 2024-02-27].
- ↑ a b c d Jerzy Pniewski (1913–1989) Fundacja Panteon Narodowy [dostęp 2024-02-27].
- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ANTONI CYWIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-10].
- ↑ Lista odznaczonych [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 170, 20 lipca 1964, s. 2.
- ↑ Odznaczenia państwowe przyznane pracownikom Uniwersytetu Warszawskiego w roku 1974 [w:] „Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego”, T. 14–16, Warszawa: UW-PWN, 1975, s. 293.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
- ↑ Nagrody Naukowe imienia Smoluchowskiego [dostęp 2024-02-27].
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-16].
- ↑ Nomination%20Archive [online], NobelPrize.org, 1 kwietnia 2020 [dostęp 2021-04-22] (ang.).
- ↑ Józef Hurwic, Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 20.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona Forum Akademickiego.
- Krótka notka biograficzna (ze zdjęciem) na stronie Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.