Japet (księżyc)
Japet (Iapetus, Saturn VIII) – trzeci co do wielkości księżyc Saturna, najdalszy spośród dużych lodowych księżyców planety.
 Zdjęcie jasnej strony księżyca, wykonane przez sondę Cassini | |
| Planeta | |
|---|---|
| Odkrywca | |
| Data odkrycia |
25 października 1671 |
| Charakterystyka orbity | |
| Półoś wielka |
3 560 854 km[1] |
| Mimośród |
0,0293[1] |
| Okres obiegu |
79,33 d[1] |
| Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a |
8,298°[1] |
| Długość węzła wstępującego |
81,105°[1] |
| Argument perycentrum |
271,606°[1] |
| Anomalia średnia |
201,789°[1] |
| Własności fizyczne | |
| Wymiary |
1494,2 × 1498 × 1425,2 km |
| Masa |
1,805x1021 kg |
| Średnia gęstość |
1,08 g/cm³ |
| Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni |
0,223 m/s² |
| Prędkość ucieczki |
0,572 km/s |
| Okres obrotu wokół własnej osi | |
| Albedo |
0,05-0,5 |
| Jasność obserwowana (z Ziemi) |
10,2-11,9m |
| Temperatura powierzchni |
100-130 K |
Odkrycie
edytujJapet został zaobserwowany po raz pierwszy przez Giovanniego Cassiniego w roku 1671, kiedy znajdował się po zachodniej stronie planety. Na początku następnego roku astronom bezskutecznie próbował odnaleźć go po wschodniej stronie, lecz udało mu się zaobserwować Japeta dopiero kilka miesięcy później, kiedy księżyc ponownie ukazał się po stronie zachodniej. Dopiero w 1705 roku, za pomocą ulepszonego teleskopu, Cassini zdołał zaobserwować go po wschodniej stronie Saturna – po tej stronie księżyc okazał się być dużo ciemniejszy niż po zachodniej. Uczony wysnuł wniosek, że zwraca się on stale tą samą stroną w kierunku planety, przy czym półkula widoczna po zachodniej stronie planety jest dużo jaśniejsza niż druga. Wniosek ten potwierdziły dalsze obserwacje. Ciemny obszar nazwany został na cześć astronoma Cassini Regio.
Przeloty sond kosmicznych
edytujDystans, na jaki sondy zbliżyły się do księżyca.
Powierzchnia
edytujRóżnica albedo oraz barwy obu półkul Japeta jest uderzająca. Tylna (w ruchu dookoła planety) półkula i bieguny księżyca są bardzo jasne, pokryte lodem odbijającym dużą część padającego światła i przez to dużo chłodniejsze niż druga strona. Półkula przednia jest bardzo ciemna, z czerwonawym odcieniem.
Ciemny materiał na powierzchni jest raczej materią przechwyconą z przestrzeni kosmicznej, niż pochodzącą z wnętrza obiektu. Wykazuje on podobieństwo do substancji organicznych obserwowanych na niektórych meteorytach. W strefie „ciemnej” nie widać również tak wielu kraterów meteorytowych jak w jasnej, co świadczy o stałym odnawianiu powłoki i maskowaniu śladów ewentualnych uderzeń meteorów.
Prawdopodobnym źródłem pochodzenia różnic barw na powierzchni księżyca może być odkryty w październiku 2009 roku pierścień Febe[5].
Kształt księżyca
edytujNiska gęstość księżyca świadczy o tym, że zbudowany jest on w 4/5 z lodu. Księżyc jest dość duży, żeby być w równowadze hydrostatycznej i mieć kształt bliski kulistemu, jednak ze względu na spłaszczenie i niezwykły grzbiet ciągnący się wzdłuż równika, przypomina on kształtem raczej orzech włoski. Grzbiet ten ma do 13 km wysokości, 20 km szerokości i 1300 km długości. Znajduje się głównie po ciemnej stronie księżyca, z przedłużeniem w postaci kilkudziesięciokilometrowej długości łańcuchów górskich po jasnej stronie. Pochodzenie grzbietu jest nieznane, ale ze względu na dużą liczbę kraterów można stwierdzić, że jest utworem geologicznie starym.
Zobacz też
edytuj- Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
- Księżyce Saturna
- Największe księżyce Saturna: Tytan, Rea, Dione, Tetyda i Enceladus
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2011-12-14. [dostęp 2012-09-30]. (ang.).
- ↑ Raymond M. Batson: Voyager 1 and 2 Atlas of Six Saturnian Satellites. Waszyngton: NASA, 1984, s. 121. LCCN 84011580. OCLC 10824534. [dostęp 2023-12-01]. (ang.).
- ↑ Iapetus: A View from the Top. jpl.nasa.gov, 2005-01-07. [dostęp 2023-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-01)]. (ang.).
- ↑ Iapetus Flyby – Sept. 10, 2007. science.nasa.gov. [dostęp 2023-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-01)]. (ang.).
- ↑ Odkryto nowy olbrzymi pierścień Saturna. [w:] Astronomia.pl [on-line]. 2009-10-07. [dostęp 2016-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-30)].
Linki zewnętrzne
edytuj- Intrygujący Japetus - świat kontrastów. [w:] AstroNEWS [on-line]. 2005-01-11. [dostęp 2016-02-08].
- Iapetus. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).