Henryk Szatkowski
Henryk Szatkowski (ur. 27 listopada 1900 w Krakowie[1]) – legionista, piłsudczyk, działacz sanacyjny (działacz BBWR i OZN), podczas II wojny światowej jeden z przywódców Goralenvolk, volksdeutsch.
 Henryk Szatkowski (pierwszy z lewej) z kolegami w Zakopanem, lata 30 XX wieku | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 listopada 1900 |
|---|---|
Życiorys
edytujHenryk Szatkowski studiował prawo w Krakowie, Wrocławiu i w Berlinie[2]. Ożenił się z Marysią Stopkówną, córką znanego na Podhalu Wojciecha Stopki Mocarnego. Przed wojną był kierownikiem wydziału uzdrowiskowego w magistracie zakopiańskim cieszącym się poparciem wiceministra Aleksandra Bobkowskiego. Był politykiem BBWR i pracownikiem w Ministerstwie Komunikacji. Uważa się go obok Bobkowskiego, z którym się przyjaźnił, za jednego z inicjatorów budowy kolejki na Kasprowy Wierch[1]. Był wiceprezesem Polskiego Związku Narciarskiego i zakopiańskim działaczem sportowym[3][4].
W czasie wojny był wraz z Witalisem Wiederem, Wacławem Krzeptowskim i Józefem Cukierem inicjatorem powstania idei niezależności i odrębności górali, głoszącym, że ich korzenie wywodzą się od plemion germańskich. Stąd powstanie Goralenvolku – ludu góralskiego. Henryk Szatkowski był jednym z założycieli Goralenverein (niem. Związek Górali[a]) i pomysłodawcą powstania jednostki bojowej w ramach Waffen-SS. Jego działalności nie akceptowała żona, która w pewnym momencie wyprowadziła się z domu rodzinnego[1]. W czasie okupacji przejął po aresztowanym przez Niemców właścicielu manufakturę, w której produkowano pamiątki. Nie był to odosobniony przypadek, pozostali przywódcy Goralenvolk również dorabiali się na przejmowaniu pozostawionych bez właścicieli firm[5].
Pod koniec wojny (z końcem 1944 r.) uciekł wraz z cofającym się wojskiem niemieckim, pozostawiając na Podhalu żonę Marię z dziećmi (Zofią, Janem i Andrzejem)[1]. Jego dalsze losy nie są bliżej znane. Najpierw miał być w Austrii i Rzymie, gdzie został rozpoznany na ulicy; w latach 60. XX w. mieszkał ponoć w Londynie[6]. Rodzina nie poznała czasu ani miejsca pochówku[7]. Po wojnie, w PRL, zaocznie skazany na karę śmierci[1].
Wnuk – Wojciech Szatkowski, na Uniwersytecie Jagiellońskim napisał pracę magisterską o „Goralenvolku”, ale dopiero po latach zdecydował się na opracowanie monograficzne dotyczące dziadka. Jego książka „Goralenvolk. Historia zdrady” otrzymała nagrodę historyczną tygodnika „Polityka” w 2012 roku[7].
Uwagi
edytuj- ↑ Nie mylić z przedwojennym Związkiem Górali
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Wojciech Szatkowski: Mój dziadek z Goralenvolk. [dostęp 2021-07-17]. (pol.).
- ↑ Bartłomiej Kuraś, Paweł Smoleński, Krzyżyk niespodziany: czas Goralenvolk, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2017, s. 78, ISBN 978-83-8049-458-9 [dostęp 2024-03-15].
- ↑ Kuraś, Smoleński, 2017, s. 81
- ↑ D. Jaroń, Skoczkowie: przerwany lot, Wydanie pierwsze, Warszawa: Marginesy, 2020, s. 220, ISBN 978-83-66335-92-9, OCLC 1153276796 [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Bartłomiej Kuraś, Paweł Smoleński, Krzyżyk niespodziany: czas Goralenvolk, Wydanie I, Wołowiec: Wydawnictwo "Czarne", 2017, s. 55, ISBN 978-83-8049-458-9 [dostęp 2024-03-15].
- ↑ Chciał dobrze, a został zaprzańcem – Onet.pl – Wiadomości -09.06.2005 [online], web.archive.org, 18 lutego 2010 [dostęp 2020-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2010-02-18].
- ↑ a b Władyka Wiesław, Zadry gazdów; [w:] „Polityka”, 2013, nr 21, s. 62–63.
Bibliografia
edytuj- Bartłomiej Kuraś, Paweł Smoleński: Bedzies wisioł za cosik. Godki podhalańskie. Kraków: 2010. ISBN 978-83-240-1346-3..
- Wojciech Szatkowski: Goralenvolk. Historia zdrady. 2012. ISBN 978-83-62309-09-2..
- Władyka Wiesław, Góralu, czy ci nie żal?; [w:] „Polityka”, 2012, nr 29, s. 54–56.