Fryderyk Wilhelm II Pruski

Jego stryj, król Fryderyk II nie darzył następcy wielkim szacunkiem. Obwiniał jego ojca za klęski w trzeciej wojnie śląskiej. Różnili się też w kwestiach charakteru. Król był człowiekiem o ascetycznym trybie życia, mało religijnym racjonalistą, kochającym sztukę i doświadczonym w polityce. Książę koronny natomiast interesował się głównie francuskimi wzorami życia dworskiego – obok głębokiej religijności cenił sobie wielkie uczty, wystawne życie i kochanki. Był przy tym też człowiekiem inteligentnym i oczytanym, a przede wszystkim o wiele serdeczniejszym niż Fryderyk II, czym zaskarbił sobie popularność podwładnych jeszcze przed objęciem władzy.

Fryderyk II aż do końca nie wprowadzał swojego następcy w sprawy państwowe. Nie interesował się przygotowaniem go do roli władcy^[2] Tak oto pisał o Fryderyku Wilhelmie II: Życie na dworze stanie się bardzo wesołe. Mój kuzyn roztrwoni skarb, pozwoli zdemoralizować się wojsku. Pod rządami kobiet państwo upadnie^[3].

W 1780 roku z polecenia króla książę Fryderyk Wilhelm złożył wizytę cesarzowej Katarzynie II, aby zapobiec zawarciu sojuszu rosyjsko-austriackiego. W Sankt Petersburgu książę spotkał się z chłodnym przyjęciem i lekceważeniem. Katarzyna pisała o nim: Zupełnie nie można się zorientować, co w nim siedzi. Nie umie prowadzić rozmowy, czasem tylko milczy – tak że nic z tego nie wychodzi. Jego wstrzemięźliwość stawia w niezręcznej sytuacji każdego, kto ma z nim do czynienia. Powiadają, że umie myśleć. To nawet prawdopodobne: to samo można powiedzieć i o indyku, ale nie zawsze jest dobrze być indykiem, czy nawet grać jego rolę. Basta^[4]. Mimo złego przyjęcia Fryderyk Wilhelm zaprzyjaźnił się z Wielkim Księciem Pawłem. Obiecali sobie wzajemne dochowanie dozgonnej przyjaźni^[5].

Sprawy zagraniczne powierzył Ewaldowi von Hertzbergowi, który na początku kontynuował politykę antyhabsburską Fryderyka Wielkiego. W 1790 roku zawarł sojusz z Polską, który skierowany był przeciwko Rosji i Austrii. Jednak w czasie wybuchu rewolucji we Francji swoją politykę skierował ku Austrii i zawarł z nią układy w Reichenbach (1790)^[6] oraz w Pillnitz (1791). W 1792 roku monarcha zdymisjonował Hertzberga. Prusy rozpoczęły wówczas wojnę z Francją. Po przegranej bitwie pod Valmy (20 września 1792) król wycofał się z wojny i w 1795 roku zawarł separatystyczny pokój w Bazylei. Fryderyk Wilhelm II wziął udział w II i III rozbiorze Polski. Król pruski uważał, że należy mu się odszkodowanie za trudy poniesione w kampanii francuskiej. Nakazał swym wojskom pod dowództwem Möllendorfa wkroczenie do Polski^[7]. Wspomagał również Rosję w zbrojnym tłumieniu insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku. Osobiście dowodził w bitwie pod Szczekocinami, gdzie pobił korpus Tadeusza Kościuszki.

W 1795 roku, tuż po upadku Pierwszej Rzeczypospolitej i wkroczeniu wojsk pruskich do Krakowa, zaplanował grabież skarbca koronnego na Wawelu^[8]. Skradziono wówczas 19 najcenniejszych polskich insygniów, w tym Koronę Chrobrego. Zgodnie z jego rozkazem wszystkie przedmioty przetopiono. Uzyskane złoto wykorzystano w roku 1811 na wybicie monet, a klejnoty sprzedano.

W polityce wewnętrznej starał się naśladować swoich poprzedników. Zainicjował rozbudowę Berlina i sprowadził do stolicy utalentowanych architektów. Wówczas powstała m.in. Brama Brandenburska (architekt i budowniczy: Carl Gotthard Langhans). Był też mecenasem sztuki, w szczególności interesowała go muzyka barokowa i teatr. Król pasjonował się spirytualizmem. Był zwolennikiem różokrzyżowców, a szczególnym zaufaniem darzył Johanna Wöllnera, który był szarą eminencją dworu pruskiego, składającego się z faworytów króla.

Za jego panowania w 1794 wszedł w życie tzw. Landrecht pruski (Allgemeines Landrecht für die Königlich Preussischen Staaten), co było nie tyle zasługą Fryderyka Wilhelma II, co jego poprzedników. W szczególności jego stryj Fryderyk II dążył do stworzenia jednolitego kodeksu prawa cywilnego. Landrecht sprawdził się i obowiązywał w Prusach do 1900 roku.

14 sierpnia 1765 roku ożenił się z Elżbietą Krystyną Ulryką z Brunszwiku-Wolfenbüttel (1746–1840):

• Fryderyka Charlotta (1767–1820) – żona Fryderyka, księcia Yorku i Albany,

Małżeństwo zostało rozwiązane w 1769 roku, gdy pod presją Fryderyka Wielkiego Elżbietę Krystynę oskarżono o cudzołóstwo. 14 sierpnia 1769 roku ożenił się z Fryderyką Luizą z Hesji-Darmstadt (1751–1805):

• Fryderyk Wilhelm III (1770–1840) – król Prus w latach 1797–1840,
• Fryderyka Krystyna (1772–1773),
• Fryderyk Karol Ludwik (1773–1796),
• Wilhelmina Luiza (1774–1836), żona Wilhelma I, króla Niderlandów,
• Augusta Krystyna (1780–1841), żona Wilhelma z Hesji-Kassel
• Karol Henryk (1781–1846),
• Fryderyk Wilhelm (1783–1851)

Dzieci ze związków morganatycznych

• ze związku z Wilhelminą Enke, której nadał tytuł hrabiny von Lichtenau: syn Alexander von der Mark (1779–1787) i Marianne Wilhelmine von der Mark (1780–1814), której drugim mężem był Kacper Miaskowski, oficer wojsk polskich.
• ze związku z hrabianką Julianą von Dönhoff (1768–1837) wywodzili się hrabiowie von Brandenburg. Ich syn Friedrich Wilhelm von Brandenburg (1792–1850) był premierem Prus. Rodzina wygasła w drugim pokoleniu wraz ze śmiercią hr. Gustawa w 1909 r.
• ze związku z Julią von Voss, której nadał tytuł hrabiny von Ingenheim, miał syna Gustawa Adolfa (1789–1855), protoplastę rodu hrabiów von Ingenheim.

• 3 Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II (2 Wschodniopruski)

• Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejów. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN 83-905989-3-0. Brak numerów stron w książce
• Stanisław Salmonowicz, Fryderyk Wielki, Wrocław 2006.
• Władysław A. Serczyk, Katarzyna II, Wrocław 2004.
• Stanisław Salmonowicz, Prusy: dzieje państwa i społeczeństwa, Warszawa 1987.
• Martha Schad, Hohenzollernowie, Warszawa 2004.

Zobacz w Wikiźródłach tekst List Stanisława Augusta Poniatowskiego do Fryderyka Wilhelma II (31 maja 1792)

• List gratulacyjny Fryderyka Wilhelma II do Stanisława Augusta Poniatowskiego z 23 V 1791 roku. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-08)].
• Fryderyk Wilhelm II Pruski – dokumenty w bibliotece Polona