Franciszek Kaczmarek (fizyk)

Jego ojciec Jan był z zawodu ślusarzem-tokarzem, matka Zofia, z domu Staszewska, zajmowała się gospodarstwem domowym. W czasie drugiej wojny światowej został zatrudniony jako uczeń elektromonterski w firmie Siemens-Schuckert(inne języki) w Poznaniu. Po wojnie w 1948 ukończył szkołę średnią - Liceum im. Bergera w Poznaniu.

W latach 1948–1952 studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. W roku 1952 uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie matematyki. Jeszcze jako student - w 1950 - został zatrudniony w Katedrze Fizyki Doświadczalnej na stanowisku zastępcy asystenta. Doktorat w zakresie fizyki uzyskał w 1960. Tematem jego rozprawy doktorskiej były zjawiska opóźnione w ferroelektrycznym tytanianie baru. Promotorem jego pracy był profesor Arkadiusz Piekara. W 1968 habilitował się. W 1975 mianowany profesorem nadzwyczajnym, a od 1984 profesor zwyczajny na Wydziale Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Od 1962 pod kierunkiem Franciszka Kaczmarka prowadzone były prace nad konstrukcją lasera. Były to pionierskie badania na skalę krajowa, które zakończyły się pełnym sukcesem - pierwszy laser rubinowy został uruchomiony w Poznaniu 5 grudnia 1963, zaś pierwszy maser 2 stycznia 1964^[1] Wspólnie z Tadeuszem Kulińskim, Markiem Ludwiczaklem i Zdzisławem Błaszczakiem zorganizował od podstaw zespół fizyki laserów, który w 1969 przekształcił się w Zakład Elektroniki Kwantowej Instytutu Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza^[2], którego kierownikiem profesor był przez wiele lat.

Kierował I Pracownią Fizyczną i Zaocznym Studium Fizyki. W latach 1975–81 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Autor kilkudziesięciu publikacji oraz licznych referatów wygłaszanych na całym świecie. Wykształcił wielu magistrów, wypromował 20 doktorów, z których 5 uzyskało tytuły profesora. Był promotorem doktoratu honorowego Javiera Solany, sekretarza generalnego Rady Unii Europejskiej.

Po przejściu na emeryturę w 1999 roku skonstruował laser światłowodowy w paśmie zielonym, wzbudzany wiązką podczerwoną z lasera półprzewodnikowego^[3].

Wieloletni wiceprzewodniczący Oddziału Poznańskiego a od 2011 roku członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Fizycznego^[4]. Był również wieloletnim członkiem m.in.

• komitetów międzynarodowych: Advisory Committe on Physics Education, Europejskiego Towarzystwa Fizycznego oraz Committe on Physics Education IUPA
• przez 9 lat Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, w tym przez 6 lat sprawował funkcję jej wiceprzewodniczącego
• zespołu recenzentów podręczników szkolnych w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu

Pełnił funkcję prorektora w gabinecie demokratycznie wybranego rektora Janusza Ziółkowskiego, co miało wpływ na jego stosunki z przedstawicielami ówczesnego ustroju. Ze stanowiska zrezygnował wraz z innymi prorektorami po usunięciu przez władze ministerialne rektora i jednego z prorektorów na początku 1982. Wybrany na rektora 10 maja 1984^[5] w dość szczególnych okolicznościach – po zakończeniu stanu wojennego nastąpiła pewna liberalizacja, a wyborów dokonywały gremia wybrane w reformatorskim okresie 1980–1981. Jego wybór na rektora odebrany został jako demonstracja polityczna ze strony środowiska uniwersyteckiego i był pretekstem – jako jedna z wielu podobnych decyzji na polskich uczelni – do wprowadzenia przez władze nowej ustawy o szkolnictwie wyższym, umożliwiającej im odgórne usuwanie ze stanowisk przedstawicieli władz uczelnianych (czego miał paść ofiarą)^[6]. Za jego kadencji opracowano program komputeryzacji indywidualnych stanowisk pracy w UAM. Kładł nacisk na traktowanie zadań dydaktycznych na równi z naukowymi. W 1985 jego kadencja – zgodnie ze wspomnianą ustawą – została odgórnie przerwana przez Ministra Szkolnictwa Wyższego Benona Miśkiewicza wobec „niezatwierdzenia przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego dalszego pełnienia funkcji przez zespół rektorski”.

W 1955 zawarł związek małżeński z Zofią Mendelowską, z którą miał dwie córki: Iwonę (biolog) i Małgorzatę (fizyk)^[7].

Zmarł 2 czerwca 2015 w Poznaniu, gdzie został pochowany 9 czerwca 2015 na Cmentarzu parafialnym św. Jana Vianneya (kwatera św. Michała-1-25). W dniu pogrzebu w westybulu Auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wystawiona została trumna z ciałem profesora. Honorową wartę pełnili przy niej rektorzy, profesorowie i dawni jego uczniowie.

 

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2011)^[8][9][10]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi
• Złoty Medal za zasługi dla Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie

Laureat Nagrody Naukowej Miasta i Województwa Poznańskiego za rok 1979^[11][12].

W 2009 nagrodzony medalem Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis, najwyższym wyróżnieniem akademickim Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu^[13].

• II pracownia fizyczna. Cz. 2, Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów Zaocznego Studium Fizyki, Poznań : Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Fizyki, 1970
• II pracownia fizyczna. Cz. 1, Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów Studium Fizyki dla Pracujących, Poznań : Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Fizyki, 1970
• Wstęp do fizyki laserów, PWN Warszawa 1978
• Podstawy działania laserów, Warszawa : Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1983
• W ćwierćwiecze odkrycia lasera : materiały z sesji naukowej, Ciążeń, 16-17 maja 1985 roku (pod red. Franciszka Kaczmarka), Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, 1987
• Quantum electronics, Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, 1994
• Franciszek Kaczmarek, Ryszard Parzyński, Laser physica, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Insitute of Physics. Pt. 1, Introduction to quantum optics, Poznań : Wydaw. Naukowe UAM, 1990

• Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, tom II: H–Ł (redaktor naukowy Janusz Kapuścik), Warszawa 1999, s. 230 (z fotografią)
• Prof. zw. dr hab. Franciszek Kaczmarek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-12-06] .
• Poczet Rektorów 1919-2008 na stronie UAM
• Tomasz Schramm, Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Anna Marciniak, Wydawnictwo Naukowe UAM 2004, s. 249
• Józef Hurwic, Uczeni też ludzie: sylwetki polskich uczonych, Polska Akademia Umiejętności 2006, s. 180

• Film dokumentalny poświęcony postaci wybitnego polskiego fizyka prof. Franciszka Kaczmarka