Federalna Republika Jugosławii
Federalna Republika Jugosławii (Савезна Република Југославија – Savezna Republika Jugoslavija, potocznie trzecia Jugosławia[1]) – państwo powstałe po rozpadzie Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (1991–1992), będące federacją dwóch republik – Serbii i Czarnogóry. Państwo to istniało w latach 1992–2003.
| 27 kwietnia 1992 – 4 lutego 2003 | |||||
| |||||
| Hymn: Hej, Sloveni (Hej Słowianie) | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data powstania |
27 kwietnia 1992 | ||||
| Data likwidacji |
4 lutego 2003 | ||||
| Prezydent | |||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia |
102 350 km² | ||||
| Populacja (2003) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
105 os./km² | ||||
| Waluta |
dinar jugosłowiański (YUM) | ||||
| Domena internetowa | |||||
| Strefa czasowa |
UTC +1 – zima | ||||
| Język urzędowy | |||||
| |||||
Położenie na mapie świata  | |||||
| 44,8167°N 20,4667°E/44,816700 20,466700 | |||||
Ustrój polityczny
edytujZgodnie z konstytucją z 27 kwietnia 1992 roku (nowelizowaną 6 lipca 2000 roku) głową państwa był prezydent wybierany w wyborach powszechnych na czteroletnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawował dwuizbowy parlament – Zgromadzenie Federalnej Republiki Jugosławii (Skupsztina), składający się z izby niższej (Rady Obywatelskiej składającej się z 138 deputowanych, 108 przedstawicieli Serbii i 30 Czarnogóry) i izby wyższej (Rady Republik, liczącej 40 członków, po 20 z Serbii i Czarnogóry). Kadencja parlamentu trwała cztery lata. Władzę wykonawczą sprawowała Federalna Rada Wykonawcza. Na jej czele stał premier powoływany przez parlament. W myśl konstytucji prezydent i premier nie mogli pochodzić z tej samej republiki[2].
Serbia i Czarnogóra posiadały własne organy władzy ustawodawczej i wykonawczej (np. prezydenta, parlament i rząd). W Serbii głównym organem władzy był jednoizbowy parlament, Zgromadzenie Narodowe. Prezydent był wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję z jednorazową możliwością ubiegania się o reelekcję. Prawo inicjatywy ustawodawczej miały: rząd, deputowani albo sześć tysięcy wyborców[3].
Historia
edytujFederalna Republika Jugosławii powstała w kwietniu 1992 roku. W jej składzie znalazły się Socjalistyczne Republiki Serbii i Czarnogóry, które nie zdecydowały się na ogłoszenie niepodległości w przeciwieństwie do pozostałych republik wchodzących w skład komunistycznej Jugosławii[4]. Federalna Republika Jugosławii zaangażowała się w wojny w Chorwacji i Bośni. Władzę w kraju sprawował Slobodan Milošević, lider postkomunistycznej Socjalistycznej Partii Serbii (SPS). Pewną rolę na scenie politycznej Federalnej Republiki Jugosławii miały także ugrupowania parafaszystowskie, jawnie popierające SPS. Cechą łączącą SPS i parafaszystów było popieranie idei Wielkiej Serbii, obejmującej swoim zasięgiem obszar Federalnej Republiki Jugosławii oraz tereny zamieszkałe przez Serbów w Chorwacji i Bośni[5].
27 kwietnia 1992 roku uchwalono konstytucję, a 31 maja 1992 roku uchwalono nowe zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich i parlamentarnych. Pierwsze wybory prezydenckie i parlamentarne odbyły się 20 grudnia 1992 roku. Wybory parlamentarne wygrała SPS, a prezydenckie Dobrica Ćosić. Ćosić rządził od 15 czerwca 1992 do 1 czerwca 1993 roku, jednak decydującą rolę odgrywał prezydent Serbii Slobodan Milošević[6]. Kolejnymi prezydentami Federalnej Republiki Jugosławii byli: Miloš Radulović (od 1 czerwca do 25 czerwca 1993 roku) i Zoran Lilić (od 25 czerwca 1993 do 25 czerwca 1997 roku). W czerwcu 1997 roku urząd prezydenta Federalnej Republiki Jugosławii objął Milošević[7].
Rządy Miloševicia w Serbii zaczęły słabnąć w 1995 roku. W Serbii wielokrotnie organizowano demonstracje przeciwko rządom SPS i Miloševicia. Społeczeństwo miało za złe prezydentowi Serbii niezrealizowanie obietnic, których ceną były wojny i sankcje. Lokalne wybory samorządowe w 1996 roku wygrywali głównie przedstawiciele opozycji[8]. Milošević nie uznał wyników wyborów[9][10]. Obok problemów gospodarczych w Serbii narastał konflikt pomiędzy Serbami a Albańczykami w Kosowie. Kryzys w tym regionie przerodził się w 1999 roku w wojnę. Do wojny dołączyło NATO, opowiadające się przeciwko Serbii. Interwencja NATO tymczasowo wzmocniła pozycję Miloševicia. Po zawarciu pokoju Milošević ponownie zaczął tracić poparcie[8].
27 lipca 2000 roku Milošević ogłosił przeprowadzenie przyspieszonych wyborów prezydenckich Federalnej Republiki Jugosławii. Termin wyznaczono na 24 września[9]. Ugrupowania opozycyjne stworzyły wspólną koalicję pod nazwą Demokratyczna Opozycja Serbii (DOS). Kandydatem DOS-u został Vojislav Koštunica. Pierwsza tura wyborów odbyła się zgodnie z terminem. Po ogłoszeniu wstępnych wyników opozycja ogłosiła zwycięstwo Koštunicy. Kilka dni później komisja rządowa uznała, że żaden z kandydatów nie uzyskał poparcia przekraczającego 50% głosów i wezwała do drugiej tury wyborów. Ta decyzja doprowadziła do kryzysu politycznego[11]. DOS nakazała Miloševicowi ustąpić ze stanowiska i przyznać się do przegranej. Termin wyznaczono na 5 października[12].
5 października 2000 roku do Belgradu jechały pojazdy wożące przeciwników Miloševicia. Protesty społeczne (nazwane później „rewolucją buldożerów”, od buldożerów jadących na platformach, które miały w razie konieczności przełamać blokady i barykady) doprowadziły do odsunięcia od władzy Miloševicia, uznania Koštunicy za zwycięzcę wyborów prezydenckich oraz przeprowadzenia przyspieszonych wyborów parlamentarnych[13]. 16 października SPS, DOS i Serbski Ruch Odnowy oraz prezydent Federalnej Republiki Jugosławii Vojislav Koštunica i prezydent Serbii Milan Milutinović podpisali porozumienie o zorganizowaniu przyspieszonych wyborów parlamentarnych, wyznaczonych na 23 grudnia[14]. Wybory wygrała DOS, zdobywając 65% głosów[15]. Urząd premiera objął Zoran Đinđić[16].
14 lutego 2002 roku liderzy Serbii i Czarnogóry podpisali umowę, przekształcającą Federalną Republikę Jugosławii w konfederację republik o nazwie Serbia i Czarnogóra[17]. Serbia i Czarnogóra oficjalnie powstała 4 lutego 2003 roku[18].
Demografia
edytujW 2000 roku w Federalnej Republice Jugosławii żyło ok. 10 mln mieszkańców[2].
Religia
edytuj| Religia | 1995 | 1998 |
|---|---|---|
| prawosławie | 44% | 65% |
| islam | 12% | 19% |
| katolicyzm | 31% | 4% |
| protestantyzm | - | 1% |
| pozostałe wyznania | 13% | 11% |
Przypisy
edytuj- ↑ Yugoslavia - The third Yugoslavia, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-10-16] (ang.).
- ↑ a b c Wojciechowski 2002 ↓, s. 134.
- ↑ Wojciechowski 2002 ↓, s. 135.
- ↑ Korzeniewska-Wiszniewska 2008 ↓, s. 10.
- ↑ Gaca, Kamińska i Naworski 2000 ↓, s. 172.
- ↑ Korzeniewska-Wiszniewska 2008 ↓, s. 140-141.
- ↑ Leaders of the Federal Republic of Yugoslavia/ Serbia and Montenegro (1992-2006). zarate.eu. [dostęp 2020-12-23]. (ang.).
- ↑ a b Korzeniewska-Wiszniewska 2008 ↓, s. 10-11.
- ↑ a b Serbians overthrow Milosevic (Bulldozer Revolution), 2000. nvdatabase.swarthmore.edu, 2000. [dostęp 2020-12-23]. (ang.).
- ↑ Chodak 2016 ↓, s. 269-271.
- ↑ Chodak 2016 ↓, s. 271-272.
- ↑ Mikucka-Wójtowicz 2014 ↓, s. 517.
- ↑ Chodak 2016 ↓, s. 274.
- ↑ Mikucka-Wójtowicz 2014 ↓, s. 222.
- ↑ Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie: Republic of Serbia Federal Republic Yugoslavia Parliamentary Election 23 Decemcer 2000 Final Report. Warszawa: 2001.
- ↑ Leaders of Serbia. zarate.eu. [dostęp 2020-12-23]. (ang.).
- ↑ Korzeniewska-Wiszniewska 2008 ↓, s. 247.
- ↑ Lubik-Rzeczek 2016 ↓, s. 27.
Bibliografia
edytuj- Jarosław Chodak: Jak dokonać rewolucji niezbrojnej? Film dokumentalny w promocji zmiany społeczno-politycznej na przełomie XX i XXI w.. W: Maciej Kowalski, Tomasz Sikorski: Romantyka Rewolucji Rekonesans filmowy. Warszawa: Von Borowiecky, 2016. ISBN 978-83-607-4890-9.
- Andrzej Gaca, Krystyna Kamińska, Zbigniew Naworski: Historia i współczesność. Świat i Polska, ludzie i poglądy. T. 2. Toruń: Towarzystwo Wspierania Nauki sp. z o.o. „GLOB”, 2000. ISBN 83-904818-2-0.
- Mirella Korzeniewska-Wiszniewska: Serbia pod rządami Slobodana Miloševicia: Serbska polityka wobec rozpadu Jugosławii w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2008. ISBN 978-83-233-2584-0.
- Natalia Lubik-Rzeczek. Serbian elections: The path towards Europe?. „Przegląd Politologiczny”. 4, 2016. (ang.).
- Dominika Mikucka-Wójtowicz: Demokratyczna transformacja w Serbii i Chorwacji w latach 1990–2010. Kraków: LIBRON – Filip Lohner, 2014. ISBN 978-83-64275-40-1.
- Sebastian Wojciechowski: Integracja i dezintegracja Jugosławii na przełomie XX i XXI wieku. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2002. ISBN 83-87704-41-5.