Ernst Mach

Ernst Mach
	; Ernst Mach, zdjęcie z 1900 r.
Data i miejsce urodzenia	18 lutego 1838 ; Tuřany koło Brna
Data i miejsce śmierci	19 lutego 1916 ; Haar (Bawaria)
Zawód, zajęcie	fizyk, filozof, historyk
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ernst Mach (ur. 18 lutego 1838 w Chrlicach koło Brna, dziś Brno-Chrlice, zm. 19 lutego 1916 w Haar koło Monachium^[1]) – austriacki uczony: fizyk, filozof i historyk nauki; profesor Uniwersytetu Wiedeńskiego, a wcześniej Uniwersytetu Karola w Pradze i Uniwersytetu w Grazu.

Mach przedstawiał empiryzm poznawczy oraz pozytywizm. Krytykował używane przez Newtona pojęcia bezwzględnej przestrzeni i czasu jako nienaukowe. To zaprowadziło Macha do pewnej hipotezy na temat bezwładności; stała się ona jedną z inspiracji dla Einsteina do stworzenia ogólnej teorii względności i została przez niego nazwana zasadą Macha^{[potrzebny przypis]}.

Życiorys

Studia wyższe ukończył w Wiedniu. W latach 1864–1867 wykładał fizykę na uniwersytecie w Grazu, następnie był wykładowcą w Pradze. W latach 1895–1901 prowadził katedrę filozofii na uniwersytecie w Wiedniu.

Został pochowany na Cmentarzu Północnym w Monachium.

Dorobek naukowy

Fizyka

W swych pracach zajmował się zjawiskami z zakresu mechaniki (zasada Macha), aerodynamiki, optyki i termodynamiki. Od jego nazwiska nazwano:

liczbę Macha (skrót Ma),
złudzenie optyczne – pasmo Macha.

Filozofia nauki

Mach jako filozof jest zaliczany do empiriokrytycyzmu, zwanego też „drugim pozytywizmem”. Domagał się usunięcia z nauki pojęć „metafizycznych”, takich jak „atom”, „siła” i „przyczyna”, a także pojęć religijnych. Jego zdaniem prawa nauki są jedynie ekonomicznym opisem faktów. Podstawową regułą nauki powinna być „zasada ekonomii myślenia”: najbardziej skrótowy opis zjawisk pozwala zaoszczędzić wysiłek wkładany w przedstawianie faktów. Opis winien ograniczać się do odpowiadających wrażeniom „elementów” i ich trwalszych zespołów – „ciał”. Ten punkt widzenia kwestionował tradycyjne wymaganie stawiane nauce, aby dostarczała absolutnej wiedzy, i wpłynął istotnie na rozwój logicznego pozytywizmu.

Krytyka

Niels Bohr uważał, że Mach przez swą krytykę atomistyki prowadzoną z pobudek metafizycznych wyrządził szkodę nauce^[2].

Niektóre prace

1883: Die Mechanik in ihrer Entwicklung historisch-kritisch dargestellt,
- 1888: II wydanie niemieckojęzyczne,
- 1893: The Science of Mechanics, tłum. Thomas J. McCormack, autoryzowane,
- 1897: III wydanie niemieckojęzyczne,
- 1901: IV wydanie niemieckojęzyczne,
- 1902: II wydanie anglojęzyczne, podtytuł A critical and historical account of its development,
- 1919: III wydanie anglojęzyczne.
1886: Die Analyse der Empfindungen,
1906: Erkenntnis und Irrtum (Percepcja i błąd),
1921: Die Prinzipien der physikalischen Optik,
- 1926: The Principles of Physical Optics.

Zobacz też

Peter Salcher – fotograf współpracujący z uczonym, który m.in. wykonał pierwszą na świecie fotografię pocisku w locie.

Przypisy

↑ Mach Ernst, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02] .
↑ Teoria poznania w Niemczech: neokantyzm i empiriokrytycyzm. W: Władysław Tatarkiewicz: Historia filozofii. Wyd. XXII. T. III: Filozofia XIX wieku i współczesna. Warszawa: PWN, 2007, s. 122. ISBN 978-83-01-14466-1.

Literatura

Tadeusz Malinowski: Lotnicy świata. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985. ISBN 83-206-0495-8.

Linki zewnętrzne

Ernst Mach – dzieła w bibliotece Polona
Charakter ekonomiczny badań przyrodniczych. sady.umcs.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-17)]. (1882), Ernst Mach
PaulP. Pojman PaulP., Ernst Mach, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 28 kwietnia 2009, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30] (ang.).
Mach, Ernst (1838–1916) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].
Online-Suche Fotobestand im Nachlass Mach. deutsches-museum.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-15)]. – biografia uczonego (niem.)
W. Gerhard Pohl: „Peter Salcher und Ernst Mach Schlierenfotografie von Überschall-Projektilen”. pluslucis.univie.ac.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-23)]. – praca opisująca współpracę Ernesta Macha i Petera Salchera (niem.)

[epwn-1] Mach Ernst, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02] .

[2] Teoria poznania w Niemczech: neokantyzm i empiriokrytycyzm. W: Władysław Tatarkiewicz: Historia filozofii. Wyd. XXII. T. III: Filozofia XIX wieku i współczesna. Warszawa: PWN, 2007, s. 122. ISBN 978-83-01-14466-1.

[1]

[2]