Ełcka Kolej Wąskotorowa

Ełcka kolej wąskotorowa powstała na zlecenie starosty ełckiego Carla Suermondta w latach 1910–1918, wybudowana metodą kroczącą przez towarzystwo akcyjne Lycker Kleinbahn Aktiengesellschaft. Powstała linia jednotorowa, o szerokości torów 1000 mm (dzięki specjalnej technice możliwy jest przewóz wagonów normalnotorowych). Całkowita jej długość wynosi 47,66 km. Główna linia liczy sobie 37,98 km z Ełku do Turowa (wówczas położonego nad granicą z Rosją). W pobliżu miejscowości Laski Małe znajduje się odgałęzienie do Zawad-Tworków o długości 9,68 km. Pierwszy fragment EKW, o długości 24,76 km odcinek do miejscowości Borzymy wraz z 9,7 km odgałęzieniem do m. Zawady-Tworki, otwarto już 23 października 1913.

Drugi odcinek po wyparciu Rosjan (trwała I wojna światowa) 1 grudnia 1915 – 13,22 km odcinek Borzymy – Turowo. Przewozy pasażerskie i towarowe wznowiono na EKW po ostatecznym usunięciu zniszczeń wojennych na tym terenie, co nastąpiło 5 października 1918^[1]. W 1938 r. przewieziono 29 026 ton towarów i 54 837 pasażerów^[2]. W 1939 roku tabor posiadał 5 parowozów, 9 wagonów pasażerskich, 2 wagony pocztowe i 37 wagonów towarowych^{[potrzebny przypis]}.

Kolejnych zniszczeń dokonała ofensywa radziecka podczas II wojny światowej – szczęśliwie ocalały jednak wszystkie parowozy. Kolej została po wojnie włączona w struktury PKP jako Ełcka Kolej Dojazdowa. W 1951 r. przekuto tory na 750 mm. Aż do lat 60. na trasie kursowały lokomotywy parowe, a od 1968 doszły 2 lokomotywy spalinowe Lyd1, zastępując parowozy. Parowozy powróciły na Ełcką Kolej Dojazdową w latach 90. XX wieku do obsługi pociągów turystycznych. Na początku lat 90. organizowano jedynie kilka pociągów turystycznych rocznie, a od 1993 roku rozpoczęto regularne przewozy turystyczne, organizując w tym roku 43 takie pociągi, w kolejnym 31, a w 1995 roku – 115 pociągów^[3]. Mimo popularności wśród mieszkańców oraz turystów, dochody EKD nie pokrywały wydatków – nowa sytuacja polityczno-gospodarcza sprawiła, że przed ełcką wąskotorówką stanęło, mimo wpisania na listę zabytków, widmo upadku.

W 2001 PKP podjęła decyzję o likwidacji linii – rok później przejął ją Urząd Miasta w Ełku i przekazał Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji jako Ełcką Kolej Wąskotorową. W historii EKW rozpoczął się nowy etap. Obecnie pociągi jeżdżą na trasie Ełk Wąskotorowy – Sypitki. Od 1 marca 2014 r. Ełcką Koleją Wąskotorową zarządza Muzeum Historyczne w Ełku.

W roku 2016 przewieziono 18 605 osób^[4], w 2017: 22 768 osób^[5], a w roku 2018 – 21 628 osób^[6]. Do końca 2019 roku przewieziono 13 140 osób^[7], zaś w roku 2020 przewieziono 6726 osób^[8].

Na ulicy Wąski Tor 1 w Ełku znajduje się osobna stacja kolei wąskotorowej – Ełk Wąskotorowy, położona w pobliżu głównej stacji kolejowej. W budynku dworca od 10 września 2018 roku siedzibę ma Muzeum Historyczne w Ełku, poświęcone historii miasta i Mazur oraz osobna wystawa poświęcona kolejnictwu, a także Park Odkrywców Kolei.

• 1905 – opracowanie projektu budowy ełckiej kolei wąskotorowej
• 1912 – rozpoczęcie budowy i powstanie Lycker Kleinbahn
• 1913 – otwarcie linii Ełk – Borzymy i Laski Małe – Zawady
• 1918 – otwarcie ruchu publicznego na wszystkich liniach
• 1945 – przejęcie kolei DOKP w Olsztynie i powołanie Ełckiej Kolei Wąskotorowej
• 1951 – przebudowa torów z 1000 na 750 mm
• 1957 – powstanie Zarządu Kolei Dojazdowej przy DOKP w Olsztynie i powołanie Ełckiej Kolei Dojazdowej
• 1975 – wprowadzenie trakcji spalinowej
• 1991 – wpisanie całej ełckiej kolei do rejestru zabytków
• 1992 – wprowadzenie do eksploatacji transporterów
• 1993 – wprowadzenie pociągów turystycznych z trakcją parową
• 2001 – wstrzymanie ruchu pociągów przez PKP
• 2002 – przejęcie przez samorząd miejski w Ełku, rozpoczęcie działalności turystycznej
• 2009 – projekt „Modernizacja Ełckiej Kolei Wąskotorowej na Potrzeby Turystyki” obejmujący remont obiektów i infrastruktury na terenie stacji Ełk Wąskotorowy oraz przystanku Sypitki realizowany ze środków Unii Europejskiej (EFRR)
• 2011 – projekt “Nasze Dziedzictwo-Ełcka Kolej Wąskotorowa” obejmujący remont obiektów i infrastruktury na terenie stacji Ełk Wąskotorowy ze środków Unii Europejskiej (EFRR)
• 2014 – przejęcie kolei przez Muzeum Historyczne w Ełku od MOSiR Ełk
• 2018 – przeniesienie siedziby Muzeum Historycznego w Ełku do budynku dworca, otwarcie Parku Odkrywców Kolei, przebudowa przystanku Sypitki

• Parowóz Px48-1752 (czynny)^[9]
• Parowozy Las na tor 600 mm – 2 sztuki
• Parowóz normalnotorowy Ty2-1285
• Parowóz normalnotorowy Ol49-11
• Wagony osobowe wąskotorowe na tor 750 mm typu 1Aw – 5 sztuk z lat 1954–1957
• Wagon motorowy MBxd1-133
• Wagony motorowe MBxd2
• Wagon brankard – 1950 r.
• Wagony transporterowe
• Pruski wagon pocztowy normalnotorowy z końca XIX wieku
• Wagon kolejowej straży pożarnej
• Wagon wąskotorowy węglarka z 1909 r.
• Żuraw do nawęglania parowozów z 1913 r.
• Ręczne drezyny wąskotorowe (jedna z 1930 r.)
• Wąskotorowy pług odśnieżny z 1908 r.
• lokomotywa spalinowa Lxd2 (nieczynna)
• lokomotywy spalinowe Lyd1 – 5 sztuk, część czynna.

•  
  Stacja Ełk Wąskotorowy
•  
  Parowóz Las47
•  
  Wagon osobowy
•  
  Wagon wąskotorowy Bxhpi na stacji w Ełku
•  
  Siedziba Muzeum Historycznego w Ełku (dawny budynek dworca EKW, po remoncie zakończonym w 2018 roku)
•  
  Szlak
•  
  Manewry w Sypitkach.
•  
  Szlak w Sypitkach

• Oficjalna strona Ełckiej Kolei Wąskotorowej
• Koleje wąskotorowe w układach lokalnych. Ełcka Kolej Dojazdowa