Dolina (rejon tarnopolski)
Dolina (ukr. Долина, Dołyna; do roku 1960 Janów, ukr. Янів) – wieś na Ukrainie (dawniej miasteczko) w rejonie tarnopolskim (do 17 lipca 2020 w trembowelskim) obwodu tarnopolskiego.
 Cerkiew Archanioła Michała dawny kościół pw. Świętej Trójcy | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Rejon | |||
| Populacja (2001) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
+380 | ||
| Kod pocztowy |
48163 | ||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||
 49°12′31″N 25°43′35″E/49,208611 25,726389
| |||
Wieś leży 15 km na południe od Trembowli, na wzgórzu nad rzeką Seret opasującą miejscowość z trzech stron.
Historia
edytujParafia rzymskokatolicka w Janowie została erygowana w 1611 przez właściciela Janowa kasztelana halickiego Jana Golskiego (brata wojewody ruskiego Stanisława Golskiego) i jego żonę Zofię z Zamiechowa. Kościół murowany pw. św. Trójcy poświęcony został w 1661. Do parafii rzymskokatolickiej oprócz Janowa należały Dereniówka, Kobyłowłoki z Papiernią, Młyniska, Podhajczyki z Wybranówką, Słobódka Janowska ze Zniesieniem. Parafia podlegała pod dekanat trembowelski.
W latach 1772–1918 miasteczko w Królestwie Galicji i Lodomerii w Cesarstwie Austriackim. Do 17 września 1939 w województwie tarnopolskim w Polsce.
W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Janów w powiecie trembowelskim województwa tarnopolskiego.
W latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 10 Polaków, w tym kierownika szkoły Mikołaja Cirko i siostrę zakonną Józefę Kopaczyńską ze zgromadzenia służebniczek starowiejskich[2][3].
W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca tutaj ukraińska rodzina Kryworukych - bracia Wołodymyr i Julian oraz ich matka Hanna - ukrywała Żydów. W 2011 roku Instytut Jad Waszem uhonorował ich za to tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[4][5][6][7].
Zabytki
edytuj- kościół pw. Św. Trójcy, ufundowany w 1611 przez kasztelana halickiego Jana Golskiego i jego małżonkę Zofię z Zamiechowa[8], poświęcony w 1661. Murowany z kamienia, posiada wielki centralny ołtarz przeniesiony z monasteru w Trembowli oraz cztery boczne ołtarze. W ścianie prezbiterium znajduje się nagrobek hrabiego Gabriela Skarbka i jego żony Tekli z Brzozowskich, oprócz niego tablice pamiątkowe poświęcone proboszczowi Boskiemu i wikaremu Kłakowi. W podziemiach kościoła znajdują się liczne nagrobki, jednak wejście do podziemi zostało zamurowane
- zamek[9], zbudowany również przez Jana Golskiego na planie prostokąta na wzgórzu obok kościoła pw. św. Trójcy. Jego mury, uszkodzone w kilku miejscach, chroniły również kościół. W rogach umocnione były basztami, z których najlepiej zachowała się północna, przerobiona na piwnicę proboszcza. W 1675 zamek zdobyli i uszkodzili Turcy. Zamek znajdował się później w posiadaniu rodziny Boguszów. Rodzina ta zbudowała u podnóża zamku fabrykę saletry
- kaplica cmentarna, zbudowana w 1807, a poświęcona w 1841, kryjąca groby rodzin Skarbków i Łosiów
- murowana cerkiew św. Mikołaja, zbudowana w 1725, stojąca na wschód od kościoła
- ślady umocnień strzegących przeprawy przez Seret, znajdują się obok kościoła i cerkwi.
Ludzie urodzeni w Janowie
edytuj- Emil Byk, poseł Rady Państwa
- Bronisław Jahn
Przypisy
edytuj- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu tarnopolskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 402, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Józefa Kopaczyńska. Martyrologium [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-05-04].
- ↑ Krivoruka Anna ; Son: Julian ; Son: Vladimir. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-23]. (ang.).
- ↑ КРИВОРУКИЙ ВОЛОДИМИР. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-06-23]. (ukr.).
- ↑ КРИВОРУКИЙ ЮЛІАН. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-06-23]. (ukr.).
- ↑ КРИВОРУКА ГАННА. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-06-23]. (ukr.).
- ↑ Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny pw. Św. Trójcy w Podhajcach. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 4. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, Antykwa, 1996, 402 il., s. 157. ISBN 83-85739-34-3.
- ↑ Janów (obecnie Dołyna) [zarchiwizowane 2013-08-14].
Bibliografia
edytuj- Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny pw. Św. Trójcy w Janowie Trembowelskim. W: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 17. Kraków: Wyd. Antykwa, drukarnia Skleniarz, 2009, 508 s., 806 il., s. 151–162. ISBN 978-83-89273-71-0.
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Janów. W: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. III. Warszawa, 1880–1902, s. 425.
Linki zewnętrzne
edytuj- Janów 3.), miasteczko nad Seretem, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 425.
- Zamek w Janowie Trembowelskim (obecnie Dołyna)