Antoni Jakubski
Antoni Władysław Jakubski (ur. 28 marca 1885 we Lwowie[1], zm. 20 maja 1962 w Londynie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, zoolog, profesor Uniwersytetu Poznańskiego.
 Antoni Jakubski (przed 1933) | |
 podpułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
28 marca 1885 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 maja 1962 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
szef oświaty |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys
edytujUrodził się we Lwowie, w rodzinie Władysława, urzędnika pocztowego, i Pauliny z Hickiewiczów[2].
Studiował zoologię pod kierunkiem prof. Józefa Nusbaum-Hilarowicza na Uniwersytecie Lwowskim[3].
W latach 1909–1910 odbył wyprawę do Afryki Wschodniej. Był pierwszym Polakiem, który 13 marca 1910 r. zdobył (i następnie opisał) Kilimandżaro wraz z jego najwyższym szczytem Kibo. Pieszo przeszedł ówczesną Tanganikę od Oceanu Indyjskiego do jezior Niasa i Rukwa oraz częściowo Kenię (obecnie państwa Tanzania i Kenia). Głównym celem wyprawy Jakubskiego było badanie fauny jeziora Niasa i Rukwa[3].
W 1906 został członkiem Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej, trzy lata później członkiem Związku Walki Czynnej, a w 1912 członkiem Związku Strzeleckiego[2].
W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich w 6 pułku piechoty[3]. 5 grudnia 1914 został mianowany podporucznikiem, a 11 października 1915 – porucznikiem[4]. 30 czerwca 1916 w czasie tzw. „zatargu z c. i k. Komendą Legionów Polskich o oznaki” został wezwany do gen. Stanisława Puchalskiego, który zakomunikował mu, że oddaje go pod sąd polowy i zakazuje opuszczać rejon pułku[5], natomiast komendant III Brygady LP płk Wiktor Grzesicki, po śmierci porucznika Romana Łubieńskiego (6 lipca 1916), zakazał wyznaczenia go na stanowisko adiutanta pułku[6]. 6 czerwca 1917 został odkomenderowany z pułku do Inspektoratu Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej[7].
W 1917 habilitował się na Uniwersytecie Lwowskim[3].
W listopadzie 1918 brał udział w polsko-ukraińskich walkach o Lwów jako II szef sztabu Naczelnej Komendy Obrony Lwowa[8]. 25 maja 1919 został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia kapitana[9] i przydzielony z dniem 1 listopada 1918 do Dowództwa Wschód[10]. 26 lipca 1920 roku został szefem sztabu 2 Dywizji Litewsko–Białoruskiej. 12 sierpnia 1920 roku został wyznaczony na stanowisko kwatermistrza 5 Armii[11]. Według doniesień z listopada 1920 był kwatermistrzem 3 Armii[3][12].
25 października 1921 r. został przeniesiony do rezerwy. W rezerwie posiadał przydział do 38 pułku piechoty Strzelców Lwowskich w Przemyślu. Został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów rezerwy piechoty[13][14]. W 1934 r. pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII[15]. W 1936 był prezesem Zarządu Okręgu Poznań Związku Legionistów Polskich[16].
Został profesorem w Poznaniu[3]. Był jednym z organizatorów polskich morskich badań biologicznych – w 1923 zorganizował Morskie Laboratorium Rybackie w Helu[3][1].
15 września 1939 został mianowany oficerem łącznikowym pomiędzy Dowództwem Grupy Obrony Lwowa, a władzami cywilnymi we Lwowie w sprawach utrzymania porządku, bezpieczeństwa, aprowizacji i służby zdrowia[17].
8 listopada 1939 r. został aresztowany przez słowacką straż graniczną i przekazany Niemcom. Przebywał w więzieniach w Komańczy, Sanoku, Tarnowie i na Montelupich w Krakowie. 30 sierpnia 1940 r. został więźniem KL Auschwitz, w którym otrzymał numer 3385. 4 grudnia 1944 r. został przewieziony do KL Mauthausen, w którym otrzymał numer 112.138. 5 maja 1945 r. został uwolniony przez armię amerykańską. W czerwcu 1945 roku został przyjęty do 2 Korpusu Polskiego i przydzielony do 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej w Maceracie na stanowisko szefa oświaty[2].
Po wojnie osiadł w Londynie. Pracował m.in. w British Museum. Członek założyciel i prezes Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Był także współzałożycielem Koła Lwowian w Londynie[18].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 2529[19]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 10 listopada 1938 „za zasługi na polu pracy społecznej”[20]
- Krzyż Niepodległości – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[21]
- Krzyż Walecznych po raz pierwszy i po raz drugi – 1922[22]
- Krzyż Walecznych po raz trzeci i po raz cztwarty – 1922 „za udział w b. Legionach Polskich”[23][24]
- Złoty Krzyż Zasługi – 28 lipca 1928 „za zasługi na polu społecznym i przysposobienia wojskowego”[25]
- Krzyż Pamiątkowy 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich (Krzyż Wytrwałości)[26]
- Pierścień Oficerski 6 pp LP[27]
- Komandor Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)[28]
- Krzyż Zasługi Wojskowej 3 klasy z dekoracją wojenną[29]
- niemiecki Krzyż Żelazny II klasy[30]
Prace
edytuj- Ze wspomnień adjutanta. W: Rok bojów na Polesiu 1915-1916. Notatki i szkice oficerów 6 Pułku Legionów Polskich. Henryk Gruber (red.). Warszawa: Nakładem Kasy Oficerskiej 6 Pułku Legionów Polskich, 1917, s. 13–21.
- W rocznicę. Ofiarnym cieniom poległych szóstego pułku piechoty Legionów polskich. „Kurjer Lwowski”. 345 wyd. poranne, s. 1, 1918-09-29. Lwów.[31]
Jakubski zajmował się m.in. zoogeografią, anatomią porównawczą i historią zoologii. Niektóre z jego prac[32]:
- W krainach słońca, 1914 – relacja z podróży do Afryki[1],
- Czerwiec polski, 1934 – monografia czerwca polskiego,
- Bibliografia fauny polskiej do roku 1880 (z M. Dyrdowską), 1928.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich. Podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 173.
- ↑ a b c Żołnierze Niepodległości : Jakubski Antoni Władysław. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-10-13].
- ↑ a b c d e f g Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 8.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 520–522.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 525.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 544.
- ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919, t. I, Warszawa 2010, s. 35.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 61 z 3 czerwca 1919, poz. 1949.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 66 z 14 czerwca 1919, poz. 2104.
- ↑ Nad Wisłą i Wkrą 1928 ↓, s. 70.
- ↑ Z chlubnych kart naszej dzielne armii. „Nowości Illustrowane”. Nr 47, s. 2, 20 listopada 1920.
- ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 103.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 237, 467.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 7, 976.
- ↑ Związek Legionistów Polskich: 1936-1938 r.: sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 79.
- ↑ Dokumenty 1997 ↓, s. 76.
- ↑ Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 2 (3), s. 69, listopada 1962. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 14 kwietnia 1922, s. 314.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 16 września 1922, s. 682.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 168.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 26, poz. 43.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 214.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 348.
- ↑ Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 447.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 197.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 210.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 301, tu zamieszczono pełny tekst artykułu, ponieważ tekst opublikowany na łamach „Kurjera Lwowskiego” został ocenzurowany przez Austriaków.
- ↑ Jakubski, Antoni Władysław, Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, 5, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965, pp. 184.
Bibliografia
edytuj- Dr fil. Antoni Władysław Jakubski. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.20-1377 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-05-13].
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Jan Kazimierz Ciastoń, Adam Lisiewicz, Edward Skarbek, Edward Wojciechowski: Historia 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego. T. 1: Tradycja. Warszawa: Komenda Koła 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich i Dowództwo 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego, 1939.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1928. ISBN 83-85028-15-3.
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 279. ISBN 83-01-02722-3.
- Dokumenty obrony Lwowa 1939. Artur Leinwand (oprac.). Warszawa: Instytut Lwowski, 1997. ISBN 83-910659-0-1.