Agatha Christie

 

Urodziła się 15 września 1890 w nadmorskim Torquay w południowo-zachodniej Anglii w hrabstwie Devon^[2], gdzie mieściła się Ashfield, posiadłość jej matki. Była trzecim dzieckiem Clary i Fryderyka Millerów, miała siostrę Margaret i brata Louisa^[2]. Decyzją matki uczyła się w domu^[2]. W 1901 zmarł jej ojciec.

12 października 1912 podczas balu w rodzinnym Torquay poznała starszego od siebie o rok pułkownika Archibalda Christie. W wigilię 1914 wzięła z nim ślub^[3]. Mieli córkę, Rosalind Hicks (ur. 5 sierpnia 1919, zm. 28 października 2004). Podczas I wojny światowej pracowała jako pielęgniarka w szpitalu, asystentka w aptece^[2] oraz jako technik farmaceutyczny, dzięki czemu poznała właściwości trucizn, co wykorzystywała później w swoich powieściach.

W 1926 zmarła jej matka, brat uzależnił się od narkotyków, wydawcy nie spodobała się powieść Zabójstwo Rogera Ackroyda, a jej mąż zakochał się w innej kobiecie (Nancy Neele) i zażądał rozwodu^[4]. W grudniu 1926 zaginęła na 11 dni, co wywołało poruszenie w prasie (m.in. „The New York Times”, „Daily Herald”)^[5]. Przebywała wówczas w Hydropathic Hotel w uzdrowiskowym Harrogate w Yorkshire, gdzie zameldowała się jako Teresa Neele^[5]. W tym czasie popadła w amnezję^[6]. W 1928 rozwiodła się z mężem^[7]. Wskutek problemów w życiu osobistym skupiła się na pisaniu kolejnych książek i podróżowaniu po świecie^[6].

W 1930 wyszła za młodszego od niej o 13 lat archeologa Maxa Mallowana, którego poznała podczas jednego z wyjazdów w rejon Zatoki Perskiej^[8]. Wyjeżdżała z nim na wykopaliska na Bliskim Wschodzie, który później stał się tłem kilku jej powieści (m.in. Śmierć na Nilu i Morderstwo w Mezopotamii)^[9]. Akcja innych dzieł autorki rozgrywa się w Torquay, miejscu jej narodzin.

W 1971 otrzymała Order Imperium Brytyjskiego^[9].

W 1930 przyłączyła się do Klubu Detektywów zrzeszającego autorów powieści kryminalnych^[10], do którego z twórców angielskich należeli także m.in.: Dorothy L. Sayers i G.K. Chesterton. W 1931 wspólnie z innymi członkami stowarzyszenia napisała powieść The Floating Admiral. Pisarka na krótko została usunięta z klubu, ponieważ sprzeciwiła się zasadom sformułowanym przez członka klubu – Ronalda Knoksa^[11]. Jedną z owych zasad była reguła „ratio”, wykluczająca ingerencję sił nadprzyrodzonych w akcję powieściową. Niedozwolone było również utożsamianie mordercy z detektywem lub narratorem.

W 1958 pisarka Dorothy L. Sayers złożyła dymisję, a Christie przejęła jej obowiązki prezesa Klubu Detektywów.

Agatha Christie stworzyła słynne postaci literackie dwojga detektywów: Belga Herkulesa Poirota oraz starszej pani, detektywki amatorki, panny Marple^[12]. Będąc jeszcze u szczytu kariery, Christie napisała dwie powieści z tymi bohaterami – z zastrzeżeniem, że mają się ukazać dopiero po jej śmierci. Miały to być ostatnie zagadki do rozwiązania dla Poirota i Marple. W ostatniej sprawie kryminalnej rozwiązywanej przez belgijskiego detektywa zostaje on uśmiercony, bo – jak wyjaśniła w swym pamiętniku autorka – zawsze uważała go za nieznośnego. Natomiast panna Marple (której cechy wzorowane były na babce twórczyni) po rozwiązaniu tajemnicy Uśpionego morderstwa spokojnie powraca do swojej wioski.

Wypowiedzi Herculesa Poirot zebrane zostały w książce Małe szare komórki. Poirot w cytatach^[13].

Dla obojga głównych bohaterów powieści Agaty Christie opracowane zostały biografie:

• AnneA. Hart AnneA., Herkules Poirot. Życie i czasy. Biografia według Agathy Christie, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1998, ISBN 83-7180-250-1, OCLC 751019524 . Brak numerów stron w książce
• AnneA. Hart AnneA., Panna Jane Marple. Życie i czasy. Biografia według Agathy Christie, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, ISBN 83-7180-569-1, OCLC 222675322 . Brak numerów stron w książce

Spadkobiercy pisarki postanowili kontynuować cykl z Herkulesem Poirot. Na autorkę wybrana została Sophie Hannah^[14]. W Polsce ukazały się:

• SophieS. Hannah SophieS., Inicjały zbrodni, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014, ISBN 978-83-08-05391-1, OCLC 892599034 . Brak numerów stron w książce
• SophieS. Hannah SophieS., Zamknięta trumna, Poznań: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2016, ISBN 978-83-271-5550-4, OCLC 968485321 . Brak numerów stron w książce
• SophieS. Hannah SophieS., Zagadka trzech czwartych, Poznań: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2018, ISBN 978-83-271-5875-8, OCLC 1088971489 . Brak numerów stron w książce
• SophieS. Hannah SophieS., Morderstwa w Kingfisher Hill, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2020, ISBN 978-83-271-6031-7, OCLC 1199650888 . Brak numerów stron w książce

Zbiory opowiadań kryminalnych autorki dzieli się powszechnie na dwie główne grupy: wydane w Wielkiej Brytanii (łącznie 14) oraz Stanach Zjednoczonych (15). Spośród 21 najpopularniejszych tytułów tylko 7 (biorąc pod uwagę dobór i liczbę utworów) ukazało się w obu krajach w niezmienionej formie.

 

Polskie wydania książek Agathy Christie zasadniczo oparte są na wydaniach brytyjskich. Wyjątek stanowi amerykański zbiór Trzy ślepe myszki, który zawiera niewydane dotąd w Wielkiej Brytanii w formie książkowej opowiadanie o tym samym tytule. Z kolei Bożonarodzeniowa przygoda (pierwotna, krótsza wersja Tajemnicy gwiazdkowego puddingu) znajdująca się zbiorze Dopóki starczy światła jest jedynym, które nigdy nie znalazło się w zbiorze amerykańskim.

 

Pośmiertnie:

 

Inne kompilacje opowiadań:

• 1922 Żona Ke­ni­ty (The Wife of the Kenite) – opublikowane w czasopiśmie „The Home: An Australian Quarterly”.
• 1936 Poirot and the Regatta Mystery (opublikowane w „Chicago Tribune”).
• 2009 Pojmanie Cerbera (The Capture of Cerberus, wydane w Agatha Christie's Secret Notebooks: Fifty Years of Mysteries in the Making autorstwa Johna Currana); wyszło po polsku w: Sekretne zapiski Agaty Christie i Dwanaście prac Herkulesa.
• 2009 The Incident of the Dog's Ball (Agatha Christie's Secret Notebooks: Fifty Years of Mysteries in the Making) – napisane w 1933, adaptowane później jako powieść Niemy świadek; wyszło po polsku w: Sekretne zapiski Agaty Christie.
• 2014 Hercule Poirot and the Greenshore Folly – napisane w 1954, adaptowane jako powieść Zbrodnia na festynie.

Jako współautorka:

• 1931 The Floating Admiral razem z G.K. Chestertonem, Dorothy L. Sayers i innymi członkami Detection Club.

• 1946 Opowiedz, jak tam żyjecie (Come, Tell Me How You Live) jako Agatha Christie Mallowan.
• 1977 Autobiografia (An Autobiography).
• 2012 Moja podróż po imperium (The Grand Tour: Around the World with the Queen of Mystery).

• Herkules Poirot – belgijski detektyw
• Jane Marple – staruszka, detektyw-amator
• Kapitan Arthur Hastings – przyjaciel Poirota
• Inspektor Japp – policjant, znajomy Poirota
• Ariadna Oliver – pisarka kryminałów, znajoma Poirota
• Panna Felicity Lemon – wierna sekretarka Herkulesa Poirota
• Tommy i Tuppence Beresford – para detektywów-amatorów
• Pułkownik Race – stary przyjaciel Poirota
• Nadinspektor Battle – policjant ze Scotland Yardu
• Dolly Bantry – przyjaciółka panny Marple
• Sir Henry Clithering – przyjaciel panny Marple, emerytowany komisarz policji
• Vera Rossakoff – rosyjska hrabina
• Pan Jason Rafiel – staruszek, przyjaciel panny Marple
• Harley Quin – detektyw „nie z tego świata”, patrz: Tajemniczy pan Quin
• Inspektor Miller – antagonista Herkulesa Poirota
• Parker Pyne – ekscentryczny detektyw, patrz: Parker Pyne na tropie
• Luke Fitzwilliam – emerytowany policjant, patrz: Morderstwo to nic trudnego

• Megan Gressor, Kerry Cook: Największe romanse wszech czasów. Bożenna Stokłosa (tłum.). Klub Dla Ciebie, 2005. ISBN 83-7404-194-3.

• Strona poświęcona Agacie Christie i jej twórczości
• Oficjalna angielskojęzyczna strona Agathy Christie
• Polskie forum fanów Agathy Christie. agathachristie.mixxt.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-09)].
• Agatha Christie w bazie Filmweb