Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
TS-LKD |
| Data założenia |
1993 |
| Ideologia polityczna |
konserwatyzm |
| Poglądy gospodarcze | |
Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci (Konserwatyści, Polityczni Więźniowie i Zesłańcy, Narodowcy) (lit. Tėvynės sąjunga – Lietuvos krikščionys demokratai (konservatoriai, politiniai kaliniai ir tremtiniai, tautininkai), TS-LKD) – litewska partia polityczna reprezentująca nurty konserwatywny[1], konserwatywno-liberalny[2] i chadecki[1], działająca od 1993.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Powstanie ugrupowania
[edytuj | edytuj kod]
Partia została założona 1 maja 1993 przez prawe skrzydło litewskiego ruchu demokratycznego Sąjūdis, kierowanego przez Vytautasa Landsbergisa, który został przewodniczącym nowej formacji. Ugrupowanie przyjęło wówczas nazwę Związek Ojczyzny (Litewscy Konserwatyści), przystąpiło do niego ponad 25 posłów na Sejm kadencji 1992–1996. TS pozostawał w opozycji do ówczesnych rządów, zdominowanych przez postkomunistyczną Demokratyczną Partię Pracy.
Rządy konserwatystów 1996–2000
[edytuj | edytuj kod]W kolejnych wyborach w 1996 konserwatyści odnieśli znaczący sukces, zajmując w nich pierwsze miejsce. Partia otrzymała 29,80% głosów (w głosowaniu na listy krajowe), uzyskując łącznie 70 mandatów w 141-osobowym parlamencie[3]. Vytautas Landsbergis objął stanowisko przewodniczącego Sejmu, inny z liderów Związku Ojczyzny, były premier Gediminas Vagnorius, po raz drugi stanął na czele rządu (w koalicji z chadekami). Po jego dymisji (w maju 1999) na skutek konfliktu z prezydentem Valdasem Adamkusem[4] konserwatyści do końca kadencji współtworzyli kolejne rządy kierowane przez swoich działaczy (fRolandasa Paksasa i Andriusa Kubiliusa).
Partia w tym okresie traciła na popularności, przechodziła też kolejne rozłamy. W październiku 1999 grupa działaczy pod przywództwem Laimy Andrikienė i Vidmantasa Žiemelisa (posłów oraz sygnatariuszy aktu niepodległości) utworzyła Ojczyźnianą Partię Ludową. W lipcu 2000 stronnicy Gediminasa Vagnoriusa (w tym kilkunastu deputowanych) powołali własne ugrupowanie pod nazwą Umiarkowany Związek Konserwatywny[5]. W tym okresie partię opuścił też Rolandas Paksas, wówczas mer Wilna, stając się liderem Litewskiego Związku Liberałów.
Opozycja parlamentarna 2000–2008
[edytuj | edytuj kod]W 2000 Związek Ojczyzny poniósł porażkę wyborczą. Lista krajowa uzyskała 8,62% głosów, co przełożyło się na 8 mandatów (z tego jeden przypadł przedstawicielowi Litewskiemu Związkowi Więźniów Politycznych i Zesłańców, którego kandydaci startowali z list TS), partia odniosła też tylko jedno zwycięstwo w okręgach jednomandatowych[6]. Z kierowania ugrupowaniem w 2003 zrezygnował Vytautas Landsbergis, zastąpiony przez Andriusa Kubiliusa, który trzy lata wcześniej uzyskał lepszy wynik wyborczy.
W kadencji 2000–2004 Związek Ojczyzny pozostawał w opozycji do rządów najpierw liberałów, a następnie lewicy. Partia w 2003 wchłonęła Litewski Związek Prawicy, utworzony dwa lata wcześniej z połączenia czterech małych pozaparlamentarnych stronnictw (w tym niedawnych rozłamowców z Ojczyźnianej Partii Ludowej Vidmantasa Žiemelisa oraz kierowanej przez Sauliusa Pečeliūnasa Litewskiej Partii Demokratycznej). W tym samym roku konserwatystów zasilił dotychczasowy lider Socjaldemokracji 2000, Rimantas Dagys. W 2004 do TS przyłączył się ostatecznie Litewski Związek Więźniów Politycznych i Zesłańców. Dokonano wówczas przerejestrowania ugrupowania, które przyjęło nazwę Związek Ojczyzny (Litewscy Konserwatyści, Więźniowie Polityczni i Zesłańcy, Chrześcijańscy Demokraci).
W tym samym roku TS wprowadził dwóch przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego (Vytautasa Landsbergisa i Laimę Andrikienė). W wyborach parlamentarnych w październiku 2004 z wynikiem 14,75% Związek Ojczyzny zajął trzecie miejsce, uzyskując 25 mandatów[7], z tego 14 w okręgach jednomandatowych. Partia w dalszym ciągu pozostawała w opozycji do kolejnych rządów kierowanych przez Algirdasa Brazauskasa i Gediminasa Kirkilasa.
W wyborach samorządowych w 2007 z wynikiem 256 mandatów w skali kraju konserwatyści zajęli drugie miejsce[8], otrzymując jednocześnie w skali kraju więcej głosów od socjaldemokratów. W 2008 do ugrupowania przystąpiły dwie kolejne partie – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci i Związek Litewskich Narodowców[9]. Ugrupowanie kolejny raz zmieniło nazwę na Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci (Konserwatyści, Polityczni Więźniowie i Zesłańcy, Narodowcy).
Rząd konserwatystów 2008–2012
[edytuj | edytuj kod]
TS-LKD wygrał wybory parlamentarne w 2008, uzyskując 19,72%, wprowadzając 18 przedstawicieli z listy partyjnej i 27 z okręgów większościowych[10].
Następnego dnia po drugiej turze głosowania (27 października 2008) lider Związku Ojczyzny podpisał porozumienie o utworzeniu nowej koalicji z przywódcami Partią Odrodzenia Narodowego, Ruchem Liberalnym oraz Związkiem Liberałów i Centrum. Andrius Kubilius został wspólnym kandydatem do objęcia stanowiska premiera[11]. Kierowany przez niego rząd przetrwał całą czteroletnią kadencję. W 2011 konserwatyści wprowadzili do samorządów 249 radnych (drugie miejsce w kraju)[12].
Opozycja parlamentarna 2012–2020
[edytuj | edytuj kod]W wyborach do Sejmu w 2012 partia otrzymała 15,08% w okręgu krajowym (13 mandatów), zajmując trzecie miejsce[13]. 20 jej przedstawicieli wygrało głosowanie w okręgach jednomandatowych, tym samym TS-LKD uzyskał drugą po socjaldemokratach reprezentację parlamentarną. 13 grudnia 2012 oparty na TS-LKD rząd zakończył funkcjonowanie, a partia przeszła do opozycji. W 2014 konserwatyści z wynikiem 17,39% zajęli pierwsze miejsce w wyborach europejskich[14]. W następnym roku Związek Ojczyzny wprowadził 242 radnych, ponownie ustępując socjaldemokratom[15].
W kwietniu 2015 w wyniku przeprowadzonych w dwóch turach wyborów powszechnych nowym liderem konserwatystów został Gabrielius Landsbergis[16].
W wyborach parlamentarnych w 2016 Związek Ojczyzny otrzymał 21,70% w okręgu krajowym (20 mandatów), zajmując pierwsze miejsce[17]. Partia odnotowała jednak słabszy rezultat w okręgach jednomandatowych, wprowadzając z nich tym razem 11 swoich przedstawicieli, pozostała ugrupowaniem opozycyjnym. W 2019 Związek Ojczyzny uzyskał z własnych list 264 mandaty w wyborach lokalnych (najlepszy rezultat w kraju)[18]. W tym samym roku zwyciężyli również w wyborach do PE IX kadencji[19].
Rząd konserwatystów od 2020
[edytuj | edytuj kod]W wyborach do Sejmu w 2020 partia z wynikiem 24,86% głosów zajęła pierwsze miejsce. Uzyskała tym razem najliczniejszą reprezentację poselską – łącznie 50 mandatów (23 z listy krajowej i 27 z okręgów większościowych)[20]. Wkrótce po drugiej turze głosowania TS-LKD i dwie partie liberalne (Ruch Liberalny Republiki Litewskiej i Partia Wolności) zadeklarowały podjęcie rozmów koalicyjnych celem utworzenia nowego rządu z konserwatystką Ingridą Šimonytė jako premierem[21].
Zdominowany przez TS-LKD rząd Ingridy Šimonytė ostatecznie rozpoczął urzędowanie w grudniu 2020[22][23]. W wyborach lokalnych w 2023 mandaty radnych z list partii uzyskało 239 osób[24]. W 2024 związek ponownie zajął pierwsze miejsce w wyborach europejskich[25].
W wyborach krajowych z października 2024 konserwatyści dostali 18,00% głosów, przegrywając z socjaldemokratami. Do nowego Sejmu wprowadzili 28 reprezentantów (w tym 11 z okręgów większościowych)[26][27]. W tym samym miesiącu Gabrielius Landsbergis złożył rezygnację z funkcji przewodniczącego partii[28].
Program
[edytuj | edytuj kod]Partia oparła się na ideologii konserwatywnej i chadeckiej, w sferze gospodarczej reprezentując nurt liberalny. W sprawach społecznych utrzymuje konserwatywne stanowisko, w okresie jej rządów w 2009 przyjęto ustawę o ochronie nieletnich przed szkodliwymi treściami, zabraniającą m.in. podważania wartości małżeństwa jako związku mężczyzny i kobiety[29][30].
Poparcie w wyborach
[edytuj | edytuj kod]| Wybory | Poparcie (lista krajowa) | Zmiana punktów procentowych | Lista krajowa | Zmiana | Okręgi jednomandatowe | Zmiana | Suma |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1996 | 29,80% | – | 33 | – | 37 | – | 70 |
| 2000 | 8,62% | –21,18 | 8 | –25 | 1 | –36 | 9 |
| 2004 | 14,75% | +6,13 | 11 | +3 | 14 | +13 | 25 |
| 2008 | 19,70% | +4,95 | 18 | +7 | 27 | +13 | 45 |
| 2012 | 15,08% | –4,62 | 13 | –5 | 20 | –7 | 33 |
| 2016 | 21,70% | +6,62 | 20 | +7 | 11 | –9 | 31 |
| 2020 | 24,86% | +3,16 | 23 | +3 | 27 | +16 | 50 |
| 2024 | 18,00% | –6,86 | 17 | –6 | 11 | –16 | 28 |
| Wybory | Poparcie | Zmiana punktów procentowych | Mandaty | Zmiana | L. miejsc dla Litwy |
|---|---|---|---|---|---|
| 2004 | 12,6% | – | 2 | – | 13 |
| 2009 | 26,8% | +14,2 | 4 | +2 | 12 |
| 2014 | 17,4% | –9,4 | 2 | –2 | 11 |
| 2019 | 19,7% | +2,3 | 3 | +1 | 11 |
| 2024 | 21,3% | +1,6 | 3 | – | 11 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Parties and Elections in Europe: Lithuania. parties-and-elections.eu. [dostęp 2022-09-13]. (ang.).
- ↑ Janusz Bugajski: Political Parties of Eastern Europe: A Guide to Politics in the Post-Communist Era. Armonk-Londyn: M.E. Sharpe, 2002, s. 141. [dostęp 2022-09-13]. (ang.).
- ↑ Sejm litewski – Wybory 1996. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Premier Litwy podał się do dymisji. dziennik.krakow.pl, 4 maja 1999. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ 1996–2000 m. Seimo kadencijoje: Nuosaikiųjų (konservatorių) frakcija. lrs.lt. [dostęp 2023-11-15]. (lit.).
- ↑ Sejm litewski – Wybory 2000. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Sejm litewski – Wybory 2004. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2007. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Jūratė Damulytė: Konservatoriai ir krikdemai susijungė į vieną partiją. delfi.lt, 17 maja 2008. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2008. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Podpisano porozumienie o tworzeniu rządzącej koalicji. znadwilii.lt, 27 października 2008. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2011. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2012. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2014. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2015. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Gabrielius Landsbergis wybrany na lidera konserwatystów. zw.lt, 26 kwietnia 2015. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2016. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2019. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2019. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2020. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Konservatoriai ir liberalų partijos paskelbė bendrą deklaraciją, Vyriausybės vadove skelbia matantys Šimonytę. lrt.lt, 26 października 2020. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Seimui pristatyta būsimosios Vyriausybės programa. lrs.lt, 8 grudnia 2020. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Lietuva turi naują Vyriausybę – Seimas pritarė programai, prisiekė ministrai. lrt.lt, 11 grudnia 2020. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2023. [dostęp 2023-03-19]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2024. [dostęp 2024-06-10]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2024. [dostęp 2024-10-28]. (lit.).
- ↑ Główna Komisja Wyborcza – Wybory 2024. [dostęp 2024-10-28]. (lit.).
- ↑ Gailė Jaruševičiūtė-Mockuvienė: Vadovavimą TS-LKD laikinai perėmė Morkūnaitė-Mikulėnienė, Landsbergis planų neatskleidžia. lrt.lt, 28 października 2024. [dostęp 2024-10-28]. (lit.).
- ↑ Litwa przeciw homopropagandzie. gosc.pl, 1 lipca 2009. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ Wchodzi w życie ustawa o ochronie nieletnich. wilnoteka.lt, 1 marca 2010. [dostęp 2022-09-13].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona partii. [dostęp 2022-09-13]. (lit.).
