Trogon obrożny

Trogon obrożny

Trogon collaris[1]
Vieillot, 1817
Ptak sfotografowany w obrębie Trynidadu i Tobago
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	trogony
Rodzina	trogony
Rodzaj	Trogon
Gatunek	trogon obrożny
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Trogon obrożny^[3] (Trogon collaris) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae). Występuje w Ameryce Centralnej i północnej połowie Ameryki Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Po raz pierwszy gatunek opisał Louis Jean Pierre Vieillot w 1817. Holotyp pochodził z Kajenny. Vieillot przydzielił mu nazwę Trogon collaris^[4]. Nazwa jest obecnie (2021) akceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC); wyróżnia on 10 podgatunków^[5]. Podgatunek aurantiiventris (trogon złotobrzuchy) bywał niekiedy uznawany za odrębny gatunek; niektórzy autorzy traktują go jako odmianę barwną T. collaris, a nie podgatunek^[3][4][5]. Autorzy Handbook of the Birds of the World prócz trogona złotobrzuchego nie uznają również podgatunku T. c. underwoodi. Ptaki proponowanego podgatunku xalapensis prawdopodobnie należą do T. c. puella, zaś te z również niewyróżnianego przez IOC^[5] podgatunku eytoni do T. c. castaneus^[4]. Proponowany podgatunek flavidior^[4] włączony przez IOC do T. c. aurantiiventris^[5]. Holotyp T. c. extimus to samica odłowiona w marcu 1928 w Cana, Darién^[6].

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[5]:

• T. c. puella Gould, 1845 – trogon zmienny – wschodnio-centralny i południowy Meksyk (płd.-wsch. stan San Luis Potosí i Guerrero) na południe poprzez Amerykę Centralną do centralnej Panamy (prowincja Panama)^[4]
• T. c. underwoodi Bangs, 1908 – północno-zachodnia Kostaryka^[4][5]
• T. c. aurantiiventris Gould, 1856 – trogon złotobrzuchy – środkowa Kostaryka i zachodnia Panama
• T. c. extimus Griscom, 1929 – północno-wschodnia Panama (wschodnia prowincja Darién)^[4]
• T. c. heothinus Wetmore, 1967 – wschodni kraniec pasma górskiego Serranía del Darién^[4]
• T. c. virginalis Cabanis & Heine, 1863 – zachodnia Kolumbia, zachodni Ekwador i północno-zachodnie Peru^[5]
• T. c. subtropicalis Zimmer, JT, 1948 – centralna Kolumbia według IOC^[5], zachodnia Kolumbia w dolinach rzek Magdalena i Cauca według autorów HBW^[4]
• T. c. exoptatus Cabanis & Heine, 1863 – północna Wenezuela (Sierra de Perijá, Coastal Range i Andy), Trynidad i Tobago
• T. c. collaris Vieillot, 1817 – trogon obrożny – wschodnia część Andów (poza północną Wenezuelą) na południe po północną Boliwię i zachodnio-centralną Brazylię^[4]; IOC wskazuje również na występowanie w Gujanie i Gujanie Francuskiej
• T. c. castaneus von Spix, 1824 – według IOC południowo-wschodnia Kolumbia i północno-zachodnia Brazylia po wschodnie Peru i północną Boliwię, wschodnia Brazylia^[5]; według autorów HBW: okolice niższego biegu Amazonki i miejscami wschodnia Brazylia^[4]

Autorzy HBW przypisują ptaki z Trynidadu i Tobago do T. c. exoptatus^[4], IOC zaś uznaje je za T. c. collaris^[5].

Długość ciała mieści się w przedziale 25–29 cm, z czego u podgatunku puella na ogon przypada 131,3–139,6 mm, a na dziób – 16,7–18,4 mm. Skrzydło u tego samego podgatunku mierzy 121–127 mm długości, skok 14–16,3 mm. Masa ciała u pewnego samca T. c. collaris z Surinamu wyniosła 52 g. U 29 samców z Panamy masa ciała wyniosła średnio 63,36 (± 0,66) g, a u 18 samic – 65,42 (± 0,96) g^[7].

Opis dotyczy podgatunku nominatywnego. Przód głowy i gardło czarniawe. U samca wierzch głowy, kark, grzbiet i kuper pokrywają opalizujące, zielone pióra. Sterówki z wierzchu są niebieskozielone, od spodu czarne, biało paskowane; widoczne szerokie, białe końcówki. Pokrywy skrzydłowe są drobno, czarno-biało prążkowane. Lotki są czarne, lotki I rzędu dodatkowo posiadają białe krawędzie chorągiewek zewnętrznych. Pierś zielona, połyskująca, oddzielona od brzucha wąską, białą linią. Brzuch i pokrywy podogonowe jaskrawe, czerwone^[7].

Samica jest podobna do samca, jednak zieleń w upierzeniu zastępuje kolor oliwkowozielony. Do tego samice mają niepełną, białą obrączkę oczną, ciemne, rdzawe z wierzchu sterówki. Prążki na skrzydłach są czarno-oliwkowozielone, zamiast czarno-białych. Boki piersi są nieco brązowawe. Dostrzec można bardziej matową czerwień na brzuchu, niż tę u samca. Szare zewnętrzne sterówki zdobią białe kropki, blisko końca znajdują się czarne pasy, a same końcówki są białe^[7].

Ptaki podgatunku T. c. extimus są, w przypadku dorosłych samców bardzo podobne do T. c. virginalis, ale mają ciemniejsze prążkowanie na skrzydłach, takie jak u T. c. collaris. Od podgatunku nominatywnego różnią się szerszymi białymi pasami (również zakończeniem) na ogonie^[6].

W Ameryce Południowej trogony obrożne zasiedlają w większości wilgotne, nizinne lasy wiecznie zielone. Ptaki zamieszkują również wilgotne lasy górskie, lasy mieszane i lasy wiecznie zielone z domieszką sosen. Pożywieniem T. collaris są zarówno owoce, jak i bezkręgowce. Zjada gąsienice, prostoskrzydłe, pluskwiaki równoskrzydłe, straszyki, chrząszcze. Żywi się owocami roślin z rodzin: wrzosowate, mirtowate, marzanowate, wawrzynowate i symplokowate. Często żeruje na obrzeżach grup mieszanych gatunkowo, prawdopodobnie celem złowienia zwierząt wypłoszonych przez ptaki. Zwykle startuje z gałęzi i bez siadania łapie bezkręgowce przebywające na gałęziach. Zwykle trogony obrożne przebywają samotnie lub w parach, jednak mogą też tworzyć małe grupy, zarówno po, jak i przed sezonem lęgowym^[7].

Gniazdo to płytkie, niewyściełane zagłębienie w butwiejącym drewnie lub termitierze; siedzący w nim ptak pozostaje w większości odkryty. Gniazdo może się także znajdować w bardziej zamkniętym zagłębieniu od 1,2 do 5 m nad ziemią, w butwiejącym pniu. Przeważnie zniesienie liczy 2 jaja. Okres składania jaj przypada na styczeń–kwiecień w Kostaryce, marzec–czerwiec w Meksyku, kwiecień–czerwiec w Wenezueli, kwiecień w Belize, marzec i maj na Trynidadzie, listopad i grudzień w Gujanie Francuskiej i prawdopodobnie styczeń–maj w Kolumbii. Średnie wymiary 12 jaj zebranych w Oaxaca w Meksyku to 29,92 mm na 22,97 mm. Do obowiązków zarówno samca, jak i samicy należy wysiadywanie jaj oraz opieka nad młodymi. Dostają one pokarm w postaci owadów, które często były długo trzymane w dziobie przez dorosłe ptaki (30–70 minut). Według Alexandra F. Skutcha młode wykluwają się różowe i całkiem nagie (również bez puchu). Zawiązki piór pojawiają się w piątym dniu życia, 9. obszar porośnięty piórami powiększa się, a 11. dnia młode są już całe porośnięte brązowymi piórami^[7].

Przez IUCN trogon obrożny klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). BirdLife International szacuje zasięg występowania na 16,5 mln km²^[8], jednak ze względu na duże przerwy w zasięgu, obszar zajmowany przez gatunek to około 6,8 mln km²^[9]. W Amazonii lasy zasiedlane przez T. collaris są zagrożone wycinką^[8].

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).