Wachlarzówki
(Przekierowano z Wachlarzówkowate)
| Rhipiduridae[1] | |||||
| Sundevall, 1872[2] | |||||
 Przedstawiciel rodziny – wachlarzówka zmienna (Rhipidura rufiventris) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina |
wachlarzówki | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Rodzina: Rhipidura Vigors & Horsfield, 1827 | |||||
| |||||
| Rodzaje i gatunki | |||||
| |||||
Wachlarzówki[23] (Rhipiduridae) – monotypowa rodzina ptaków z podrzędu śpiewających (Oscines) w obrębie rzędu wróblowych (Passeriformes).
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Rodzina obejmuje gatunki występujące w orientalnej Azji, Australazji i Oceanii[24][25].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 13–21 cm; masa ciała 4,5–25 g[25].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1827 roku irlandzki zoolog Nicholas Aylward Vigors i amerykańsko-brytyjski przyrodnik Thomas Horsfield w artykule poświęconym australijskim ptakom z kolekcji Towarzystwa Linneuszowskiego opublikowanym na łamach Transactions of the Linnean Society of London[22]. Autorzy wymienili kilka gatunków – Muscicapa flabellifera J.F. Gmelin, 1789 (= Rhipidura fuliginosa Sparrman, 1787), Rhipidura motacilloides Vigors & Horsfield, 1827 (= Turdus leucophrys Latham, 1801) i Muscicapa rufifrons Latham, 1801 – nie wyznaczając gatunku typowego; typ nomenklatoryczny – Muscicapa flabellifera J.F. Gmelin, 1789 (= Rhipidura fuliginosa Sparrman, 1787) (wachlarzówka posępna) – wyznaczył w 1855 roku w ramach późniejszego oznaczenia angielski ornitolog George Robert Gray[26].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Rhipidura (Ripidura, Rhiphadura, Rhipadura): gr. ῥιπις rhipis, ῥιπιδος rhipidos ‘wachlarz’; ουρα oura ‘ogon’[27].
- Rupicula: łac. rupex lub rupico ‘wiejski’[28].
- Ripidicala (Rhipidicala, Rhipidicidura): gr. ῥιπις rhipis, ῥιπιδος rhipidos ‘wachlarz’; καλος kalos ‘piękno’[29]. Gatunek typowy: Boie wymienił kilka gatunków z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznacznie) Muscicapa flabellifera J.F. Gmelin, 1789 (= Muscicapa fuliginosa Sparrman, 1787)[30].
- Muscylva (Muscyla): zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Muscicapa Brisson, 1760 (muchołówka) i Sylvia Scopoli, 1769 (kapturka)[31]. Typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie): Muscylva albogularis[h] Lesson, 1832[32].
- Leucocirca (Leucocerca, Leucocircus): gr. λευκος leukos ‘biały’; κερκος kerkos ‘ogon’[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Leucocirca laticauda Swainson, 1838 (= Turdus leucophrys Latham, 1801).
- Sauloprocta: gr. σαυλοπρωκτος sauloprōktos ‘z kołyszącymi tylnymi częściami’, od σαυλοπρωκτιαω sauloprōktiaō ‘puszyć się’, od σαυλος saulos ‘buńczuczny’; πρωκτος prōktos ‘odbyt’[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Rhipidura motacilloides Vigors & Horsfield, 1827 (= Turdus leucophrys Latham, 1801).
- Neomyias: gr. νεος neos ‘nowy’; nowołac. myias ‘muchołówka’, od gr. μυια muia, μυιας muias ‘mucha’; πιαζω piazō ‘chwytać’[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Rhipidura euryura S. Müller, 1843.
- Cyanonympha: gr. κυανος kuanos ‘ciemnoniebieski’; νυμφη numphē ‘nimfa’[36]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Hypothymis superciliaris Sharpe, 1877.
- Howeavis: Frank Ernest Howe (1878–1955), australijski krawiec, owolog, ornitolog; łac. avis ‘ptak’[37]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Muscicapa rufifrons Latham, 1801.
- Setosura: częściowe odwrócenie epitetu gatunkowego Rhipidura setosa[38]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Rhipidura setosa melvillensis Mathews, 1912 (= Rhipidura isura Gould, 1841).
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Analizy molekularne wskazują, że Chelidorhynx hypoxanthus, dawniej zaliczana do wachlarzówek jako Rhipidura hypoxantha, jest w rzeczywistości bliżej spokrewniona z owadówkami (Stenostiridae), a jej podobieństwo do wachlarzówek to wynik konwergencji[39]. W takim ujęciu do rodziny należy jeden rodzaj Rhipidura z następującymi gatunkami[23]:
- Rhipidura atra Salvadori, 1876 – wachlarzówka czarna
- Rhipidura perlata S. Müller, 1843 – wachlarzówka perlista
- Rhipidura euryura S. Müller, 1843 – wachlarzówka białobrzucha
- Rhipidura cockerelli (E.P. Ramsay, 1879) – wachlarzówka białoskrzydła
- Rhipidura fuscorufa P.L. Sclater, 1883 – wachlarzówka rdzawosterna
- Rhipidura rufiventris (Vieillot, 1818) – wachlarzówka zmienna
- Rhipidura diluta Wallace, 1864 – wachlarzówka brązowogłowa
- Rhipidura threnothorax S. Müller, 1843 – wachlarzówka białobroda
- Rhipidura maculipectus G.R. Gray, 1858 – wachlarzówka białowąsa
- Rhipidura leucothorax Salvadori, 1874 – wachlarzówka plamista
- Rhipidura leucophrys (Latham, 1801) – wachlarzówka smolista
- Rhipidura javanica (Sparrman, 1788) – wachlarzówka srokata
- Rhipidura nigritorquis Vigors, 1831 – wachlarzówka czarnogrzbieta
- Rhipidura aureola Lesson, 1831 – wachlarzówka białobrewa
- Rhipidura albicollis (Vieillot, 1818) – wachlarzówka białogardła
- Rhipidura nigrocinnamomea E. Hartert, 1903 – wachlarzówka czarnogłowa
- Rhipidura cyaniceps (Cassin, 1855) – wachlarzówka sinogłowa
- Rhipidura sauli Bourns & Worcester, 1894 – wachlarzówka kasztanowata
- Rhipidura albiventris (Sharpe, 1877) – wachlarzówka jasnobrzucha
- Rhipidura samarensis (Steere, 1890) – wachlarzówka granatowa
- Rhipidura superciliaris (Sharpe, 1877) – wachlarzówka modra
- Rhipidura phoenicura S. Müller, 1843 – wachlarzówka rdzaworzytna
- Rhipidura rufidorsa A.B. Meyer, 1874 – wachlarzówka mała
- Rhipidura brachyrhyncha Schlegel, 1871 – wachlarzówka papuaska
- Rhipidura dahli Reichenow, 1897 – wachlarzówka szarogardła
- Rhipidura matthiae Heinroth, 1902 – wachlarzówka czarnopierśna
- Rhipidura malaitae Mayr, 1931 – wachlarzówka rudawa
- Rhipidura lepida Hartlaub & Finsch, 1868 – wachlarzówka rdzawogrzbieta
- Rhipidura sulaensis Neumann, 1939 – wachlarzówka cynamonowa
- Rhipidura habibiei Rheindt, Prawiradilaga, Ashari, Suparno & Ng, 2020 – wachlarzówka samotna
- Rhipidura superflua E. Hartert, 1899 – wachlarzówka płomienna
- Rhipidura teysmanni Büttikofer, 1892 – wachlarzówka przepasana
- Rhipidura opistherythra P.L. Sclater, 1883 – wachlarzówka płowa
- Rhipidura torrida Wallace, 1865 – wachlarzówka molucka
- Rhipidura rufifrons (Latham, 1801) – wachlarzówka rdzawa
- Rhipidura louisiadensis E. Hartert, 1899 – wachlarzówka białosterna
- Rhipidura kubaryi Finsch, 1876 – wachlarzówka łuskowana
- Rhipidura melanolaema Sharpe, 1879 – wachlarzówka białoczelna
- Rhipidura versicolor Hartlaub & Finsch, 1872 – wachlarzówka bogata
- Rhipidura rufofronta E.P. Ramsay, 1879 – wachlarzówka rdzawoczelna
- Rhipidura semirubra P.L. Sclater, 1877 – wachlarzówka czerwonawa
- Rhipidura semicollaris S. Müller, 1843 – wachlarzówka półobrożna
- Rhipidura dryas Gould, 1843 – wachlarzówka maskowa
- Rhipidura albolimbata Salvadori, 1874 – wachlarzówka białoucha
- Rhipidura hyperythra G.R. Gray, 1858 – wachlarzówka rudobrzucha
- Rhipidura drownei Mayr, 1931 – wachlarzówka melanezyjska
- Rhipidura ocularis Mayr, 1931 – wachlarzówka białoplama
- Rhipidura nebulosa Peale, 1848 – wachlarzówka popielata
- Rhipidura personata E.P. Ramsay, 1875 – wachlarzówka czarnowstęga
- Rhipidura spilodera G.R. Gray, 1870 – wachlarzówka kraterowa
- Rhipidura verreauxi Marié, 1870 – wachlarzówka kreskowana
- Rhipidura layardi Salvadori, 1877 – wachlarzówka wulkaniczna
- Rhipidura tenebrosa E.P. Ramsay, 1882 – wachlarzówka ciemna
- Rhipidura dedemi van Oort, 1911 – wachlarzówka smugowana
- Rhipidura rennelliana Mayr, 1931 – wachlarzówka wyspowa
- Rhipidura albiscapa Gould, 1840 – wachlarzówka szara
- Rhipidura fuliginosa (Sparrman, 1787) – wachlarzówka posępna
- Rhipidura phasiana De Vis, 1885 – wachlarzówka namorzynowa
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wariant pisowni Rhipidura Vigors & Horsfield, 1827.
- ↑ Nomen nudum; być może wariant pisowni Rhipidura Vigors & Horsfield, 1827.
- ↑ Nie Muscylva Lesson, 1831 (Monarchidae).
- ↑ a b Wariant pisowni Leucocirca Swainson, 1838.
- ↑ Wariant pisowni Ripidicala Boie, 1826.
- ↑ Wariant pisowni Muscylva Lesson, 1832.
- ↑ Wariant pisowni Ripidicala Boie, 1826; (gr. ῥιπις rhipis, ῥιπιδος rhipidos „wachlarz”; ουρα oura „ogon”[15]).
- ↑ Podgatunek R. albicollis.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rhipiduridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen. Försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1872, s. 25. (szw. • łac.).
- ↑ W.R.B. Oliver: New Zealand Birds. Wyd. 2. Wellington: A.H. & A. W. Reed, 1955, s. 9, 491. (ang.).
- ↑ J.T. Delacour & Ch. Vaurie. A classification of the Oscines (Aves). „Contributions in science”. 16, s. 5, 1957. (ang.).
- ↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. Wyd. Nouvelle édition rev. et aug. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 582. (fr.).
- ↑ H.Ch. Macklot. Verslag van het Land, de Bewoners en Voortbrengselen van eenige plaatsen op de kust van Nieuw Guinea, welke in den loop van het jaar 1828, door de Natuurkun-dige kommissie in Oost-Indië, aan boord van Z. M. korvet Triton, zijn bezocht, alsmede van de voorwerpen van Natuurlijke Historie, welke gedurende de reis, van den 20 Mei tot den 30 Augustus, op en langs die lust, door gemelde kommissie zijn verzameld. „Bijdragen tot de Natuurkundige Wetenschappen, Amsterdam”. 5 (1), s. 175, 1830. (niderl.).
- ↑ F. Boie. Genus Ripidicala. „Neues staatsbürgerliches Magazin mit besonderer Rücksicht auf die Herzogthümer Schleswig, Holstein und Lauenburg”. 1, s. 489, 1832. (niem.).
- ↑ R.-P. Lesson: Oiseaux. W: C. Bélenger: Voyage aux Indes-orientales, par le nord de L’Europe, les provinces du Caucase, la Géorgie, L’Arménie at la Perse, suivi de détails topographiques, statiscques et autres sur le Pégou, les Iles e Java, de Maurice et de Bourbon, sur le Cap-de-Bonne-Espérance et Sainte-Hélène, pendant les années 1825, 1826, 1827, 1828. Cz. 3: Zoologie. Paris: Arthur Betrand, 1831, s. 264. (fr.).
- ↑ W. Swainson: Flycatchers. Edinburgh: W.H. Lizars, 1838, s. 126, ryc. 11, seria: Naturalist’s library. (ang.).
- ↑ H.E. Strickland. Commentary on Mr. G.R. Gray’s Genera of Birds. 1840. „The Annals and Magazine of Natural History”. 7 (41), s. 28, 1841. (ang.).
- ↑ G.R. Gray: Appendix to A list of the genera of birds. London: Richard and John E. Taylor, 1842, s. 9. (ang.).
- ↑ Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 323. (łac.).
- ↑ J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. T. 1: Singvögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1850–1851, s. 57. (niem.).
- ↑ a b G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 51. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Rhipidicidura [dostęp 2023-06-23].
- ↑ T.C. Eyton: A catalogue of the species of birds in his possession. Wellington, Salop: R. Hobson, 1856, s. 236. (ang.).
- ↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 4: Perching Birds. London: Printed by order of the Trustees, 1879, s. 342. (ang.).
- ↑ Anonim. The Field Naturalist Trip to King Island. „The Argus”. 1887, s. 8, 1887. (ang.).
- ↑ H.Ch. Oberholser. A monograph of the flycatcher genera Hypothymis and Cyanonympha. „Proceedings of the United States National Museum”. 39, s. 587, 1911. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews. New generic names for Australian birds. „Austral Avian Record”. 1, s. 111, 1912. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews. New generic names, with some notes on others. „Austral Avian Record”. 2, s. 58, 1913. (ang.).
- ↑ a b N.A. Vigors & T. Horsfield. A Description of the Australian Birds in the Collection of the Linnean Society; with an Attempt at arranging them according to their natural Affinities. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15 (1), s. 246, 1827. (ang.).
- ↑ a b P. Mielczarek & M. Kuziemko, Rodzina: Rhipiduridae Sundevall, 1872 – wachlarzówki (wersja: 2024-01-02), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2024-02-21].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy), Orioles, drongos, fantails [online], IOC World Bird List (v13.1) [dostęp 2023-06-23] (ang.).
- ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Fantails (Rhipiduridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2021, DOI: 10.2173/bow.rhipid1.01 [dostęp 2023-06-23] (ang.), Rhipidura.
- ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 32. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Rhipidura [dostęp 2022-10-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Rupicula [dostęp 2023-06-23].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Ripidicala [dostęp 2022-10-12].
- ↑ G.M. Mathews: A list of the birds of Australia. London: Witherby & Co., 1913, s. 184. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Muscylva [dostęp 2023-06-23].
- ↑ R.P. Lesson: Histoire naturelle générale et particulière des mammifères et des oiseaux décoverts depuis 1788 jusqu’a nos jours. Cz. 9: Oiseaux. Paris: P. Pourrat Frères, 1837, s. 366, seria: Compléments des Oeuvres de Buffon. (fr.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Leucocirca [dostęp 2022-10-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Sauloprocta [dostęp 2022-10-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Neomyias [dostęp 2022-10-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Cyanonympha [dostęp 2022-10-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Howeavis [dostęp 2022-10-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Setosura [dostęp 2022-10-12].
- ↑ Árpád S. Nyári, Brett W. Benz, Knud A. Jønsson, Jon Fjeldså, Robert G. Moyle. Phylogenetic relationships of fantails (Aves: Rhipiduridae). „Zoologica Scripta”. 38 (6), s. 553–561, 2009. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2009.00397.x. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).