Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
| System
|
Oddział
|
Piętro
|
Wiek (mln lat)
|
| Neogen
|
Miocen
|
Akwitan
|
młodsze
|
| Paleogen
|
Oligocen
|
Szat
|
23,03–27,82
|
| Rupel
|
27,82–33,9
|
| Eocen
|
Priabon
|
33,9–37,71
|
| Barton
|
37,71–41,2
|
| Lutet
|
41,2–47,8
|
| Iprez
|
47,8–56,0
|
| Paleocen
|
Tanet
|
56,0–59,2
|
| Zeland
|
59,2–61,6
|
| Dan
|
61,6–66,0
|
| Kreda
|
Górna
|
Mastrycht
|
starsze
|
| Podział według IUGS, luty 2022
|
Paleocen (ang. Paleocene)
Nazwa pochodzi z połączenia słów gr. παλαιός (palaios – stary) i καινός (kainos – nowy).
Na granicy kredy i paleocenu miało miejsce wymieranie kredowe[1]. Paleocen jest okresem odradzania się (radiacji) wielu grup organizmów żywych po tym wymieraniu[2]. Pod koniec paleocenu miało natomiast miejsce paleoceńsko-eoceńskie maksimum termiczne[3].
Osady paleocenu występują w Polsce w dwóch obszarach: na Niżu Polskim i w Karpatach.
Na Niżu współczesny zasięg paleocenu wynosi ok. 54,5 tys. km². Granice tego zasięgu mają charakter erozyjny.
W obrębie utworów niżowego paleocenu wyróżniono następujące formacje:
- ↑ PeterP. Schulte PeterP. i inni, The Chicxulub Asteroid Impact and Mass Extinction at the Cretaceous-Paleogene Boundary, „Science”, 327 (5970), 2010, s. 1214–1218, DOI: 10.1126/science.1177265, ISSN 0036-8075 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
- ↑ MattM. Friedman MattM., Explosive morphological diversification of spiny-finned teleost fishes in the aftermath of the end-Cretaceous extinction, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 277 (1688), 2010, s. 1675–1683, DOI: 10.1098/rspb.2009.2177, ISSN 0962-8452, PMID: 20133356, PMCID: PMC2871855 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
- ↑ J.P.J.P. Kennett J.P.J.P., L.D.L.D. Stott L.D.L.D., Abrupt deep-sea warming, palaeoceanographic changes and benthic extinctions at the end of the Palaeocene, „Nature”, 353 (6341), 1991, s. 225–229, DOI: 10.1038/353225a0, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
- W lewych kolumnach znajdują się eony; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są ery; zwykłym tekstem zaznaczone są okresy
|
Hadeik
(4,567 – 4,0 mld lat temu) |
|
|---|
Archaik
(4,0 – 2,5 mld lat temu) |
- Eoarchaik (4 – 3,6 mld lat temu)
- Paleoarchaik (3,6 – 3,2 mld lat temu)
- Mezoarchaik (3,2 – 2,8 mld lat temu)
- Neoarchaik (2,8 – 2,5 mld lat temu)
|
|---|
Proterozoik
(2,5 mld lat temu – 538,8 mln lat temu) |
- Paleoproterozoik (2,5 – 1,6 mld lat temu)
- Sider (2,5 – 2,3 mld lat temu)
- Riak (2,3 – 2,05 mld lat temu)
- Orosir (2,05 – 1,8 mld lat temu)
- Stater (1,8 – 1,6 mld lat temu)
- Mezoproterozoik (1,6 – 1 mld lat temu)
- Kalim (1,6 – 1,4 mld lat temu)
- Ektas (1,4 – 1,2 mld lat temu)
- Sten (1,2 – 1 mld lat temu)
- Neoproterozoik (1 mld lat temu – 542 mln lat temu)
- Ton (1 mld lat temu – 720 mln lat temu)
- Kriogen (720 – 635 mln lat temu)
- Ediakar (635 – 538,8 mln lat temu)
|
|---|
- Poziomo zaznaczono ery; W lewych kolumnach znajdują się okresy; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki
Kambr
(538,8 – 485,4 mln lat temu) |
- Terenew (538,8 – 521 mln lat temu)
- Fortun (538,8 – 529 mln lat temu)
- wiek 2 (529 – 521 mln lat temu)
- Epoka 2 (521 – 509 mln lat temu)
- wiek 3 (521 – 514 mln lat temu)
- wiek 4 (514 – 509 mln lat temu)
- Miaoling (509 – 497 mln lat temu)
- Wuliuan (509 – 504,5 mln lat temu)
- Drum (504,5 – 500,5 mln lat temu)
- Gużang (500,5 – 497 mln lat temu)
- Furong (497 – 485,4 mln lat temu)
- Paib (497 – 494 mln lat temu)
- Dziangszan (494 – 489,5 mln lat temu)
- wiek 10 (489,5 – 485,4 mln lat temu)
|
|---|
Ordowik
(485,4 – 443,8 mln lat temu) |
- Wczesny ordowik (485,4 – 470,0 mln lat temu)
- Tremadok (485,4 – 477,7 mln lat temu)
- Flo (477,7 – 470,0 mln lat temu)
- Ordowik środkowy (470,0 – 458,4 mln lat temu)
- Daping (470,0 – 467,3 mln lat temu)
- Darriwil (467,3 – 458,4 mln lat temu)
- Ordowik późny (458,4 – 443,8 mln lat temu)
- Sandb (458,4 – 453,0 mln lat temu)
- Kat (453,0 – 445,2 mln lat temu)
- Hirnant (445,2 – 443,8 mln lat temu)
|
|---|
Sylur
(443,8 – 419,2 mln lat temu) |
- Landower (443,8 – 433,4 mln lat temu)
- Ruddan (443,8 – 440,8 mln lat temu)
- Aeron (440,8 – 438,5 mln lat temu)
- Telicz (438,5 – 433,4 mln lat temu)
- Wenlok (433,4 – 427,4 mln lat temu)
- Szejnwud (433,4 – 430,5 mln lat temu)
- Homer (430,5 – 427,4 mln lat temu)
- Ludlow (427,4 – 423,0 mln lat temu)
- Gorst (427,4 – 425,6 mln lat temu)
- Ludford (425,6 – 423,0 mln lat temu)
- Przydol (423,0 – 419,2 mln lat temu)
|
|---|
Dewon
(419,2 – 358,9 mln lat temu) |
- Wczesny dewon (419,2 – 393,3 mln lat temu)
- Lochkow (419,2 – 410,8 mln lat temu)
- Prag (410,8 – 407,6 mln lat temu)
- Ems (407,6 – 393,3 mln lat temu)
- Dewon środkowy (393,3 – 382,7 mln lat temu)
- Eifel (393,3 – 387,7 mln lat temu)
- Żywet (387,7 – 382,7 mln lat temu)
- Dewon późny (382,7 – 358,9 mln lat temu)
- Fran (382,7 – 372,2 mln lat temu)
- Famen (372,2 – 358,9 mln lat temu)
|
|---|
Karbon
(358,9 – 298,9 mln lat temu) |
- Missisip (358,9 – 323,2 mln lat temu)
- Wczesny missisip/Turnej (358,9 – 346,7 mln lat temu)
- Środkowy missisip/Wizen (346,7 – 330,9 mln lat temu)
- Późny missisip/Serpuchow (330,9 – 323,2 mln lat temu)
- Pensylwan (323,2 – 298,9 mln lat temu)
- Wczesny pensylwan/Baszkir (323,2 – 315,2 mln lat temu)
- Środkowy pensylwan/Moskow (315,2 – 307,0 mln lat temu)
- Późny pensylwan (307,0 – 298,9 mln lat temu): Kasimow (307,0 – 303,7 mln lat temu)
- Gżel (303,7 – 298,9 mln lat temu)
|
|---|
Perm
(298,9 – 251,9 mln lat temu) |
- Cisural (298,9 – 273,0 mln lat temu)
- Assel (298,9 – 293,5 mln lat temu)
- Sakmar (293,5 – 290,1 mln lat temu)
- Artinsk (290,1 – 283,5 mln lat temu)
- Kungur (283,5 – 273,0 mln lat temu)
- Gwadalup (273,0 – 259,5 mln lat temu)
- Road (273,0 – 266,9 mln lat temu)
- Word (266,9 – 264,3 mln lat temu)
- Kapitan (264,3 – 259,5 mln lat temu)
- Loping (259,5 – 251,9 mln lat temu)
- Wucziaping (259,5 – 254,1 mln lat temu)
- Czangsing (254,1 – 251,9 mln lat temu)
|
|---|
Trias
(251,9 – 201,3 mln lat temu) |
- Wczesny trias (251,9 – 247,2 mln lat temu)
- Ind (251,9 – 251,2 mln lat temu)
- Olenek (251,2 – 247,2 mln lat temu)
- Środkowy trias (247,2 – 235 mln lat temu)
- Anizyk (247,2 – 242 mln lat temu)
- Ladyn (242 – 237 mln lat temu)
- Późny trias (237 – 201,3 mln lat temu)
- Karnik (237 – 227 mln lat temu)
- Noryk (227 – 208,5 mln lat temu)
- Retyk (208,5 – 201,4 mln lat temu)
|
|---|
Jura
(201,4 – 145,0 mln lat temu) |
- Jura wczesna (201,4 – 174,7 mln lat temu)
- Hettang (201,4 – 199,5 mln lat temu)
- Synemur (199,5 – 192,9 mln lat temu)
- Pliensbach (192,9 – 184,2 mln lat temu)
- Toark (184,2 – 174,7 mln lat temu)
- Jura środkowa (174,7 – 161,5 mln lat temu)
- Aalen (174,7 – 170,9 mln lat temu)
- Bajos (170,9 – 168,2 mln lat temu)
- Baton (168,2 – 165,3 mln lat temu)
- Kelowej (165,3 – 161,5 mln lat temu)
- Jura późna (161,5 – 145,0 mln lat temu)
- Oksford (161,5 – 154,8 mln lat temu)
- Kimeryd (154,8 – 149,2 mln lat temu)
- Tyton (149,2 – 145,0 mln lat temu)
|
|---|
Kreda
(145,0 – 66 mln lat temu) |
- Wczesna kreda (145,0 – 100,5 mln lat temu)
- Berrias (145,0 – 139,8 mln lat temu)
- Walanżyn (139,8 – 132,6 mln lat temu)
- Hoteryw (132,6 – 125,77 mln lat temu)
- Barrem (125,77 – 121,4 mln lat temu)
- Apt (121,4 – 113,0 mln lat temu)
- Alb (113,0 – 100,5 mln lat temu)
- Późna kreda (100,5 – 66 mln lat temu)
- Cenoman (100,5 – 93,9 mln lat temu)
- Turon (93,9 – 89,8 mln lat temu)
- Koniak (89,8 – 86,3 mln lat temu)
- Santon (86,3 – 83,6 mln lat temu)
- Kampan (83,6 – 72,1 mln lat temu)
- Mastrycht (72,1 – 66 mln lat temu)
|
|---|
Paleogen
(66 – 23,03 mln lat temu) |
- Paleocen (66 – 56 mln lat temu)
- Dan (66 – 61,6 mln lat temu)
- Zeland (61,6 – 59,2 mln lat temu)
- Tanet (59,2 – 56 mln lat temu)
- Eocen (56 – 33,9 mln lat temu)
- Iprez (56 – 47,8 mln lat temu)
- Lutet (47,8 – 41,2 mln lat temu)
- Barton (41,2 – 37,71 mln lat temu)
- Priabon (37,71 – 33,9 mln lat temu)
- Oligocen (33,9 – 23,03 mln lat temu)
- Rupel (33,9 – 27,82 mln lat temu)
- Szat (27,82 – 23,03 mln lat temu)
|
|---|
Neogen
(23,03 – 2,58 mln lat temu) |
- Miocen (23,03 – 5,332 mln lat temu)
- Akwitan (23,03 – 20,44 mln lat temu)
- Burdygał (20,44 – 15,97 mln lat temu)
- Lang (15,97 – 13,82 mln lat temu)
- Serrawal (13,82 – 11,63 mln lat temu)
- Torton (11,63 – 7,246 mln lat temu)
- Messyn (7,246 – 5,333 mln lat temu)
- Pliocen (5,333 – 2,58 mln lat temu)
- Zankl (5,333 – 3,600 mln lat temu)
- Piacent (3,600 – 2,58 mln lat temu)
|
|---|
Czwartorzęd
(2,58 mln lat temu – dziś) |
- Plejstocen (2,58 mln lat temu – 11,7 tys. lat temu)
- Gelas (2,58 – 1,80 mln lat temu)
- Kalabr (1,80 mln lat temu – 774 tys. lat temu)
- Chiban (774 – 129 tys. lat temu)
- Późny plejstocen (129 – 11,7 tys. lat temu)
- Holocen (11,7 tys. lat temu – dziś)
- Grenland (11,7 – 8,2 tys. lat temu)
- Northgrip (8,2 – 4,2 tys. lat temu)
- Megalaj (4,2 tys. – dziś)
|
|---|
