Splot atłasowy

Ten artykuł od 2022-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Splot atłasowy – jeden z grupy trzech splotów zasadniczych. Jego budowa znacznie odbiega od dwóch pozostałych, tj. płóciennego i skośnego.

Tkaniny wykonane w splotach atłasowych są tkaninami jednostronnymi i dzięki dużej przewadze pokryć jednego układu (osnowy lub wątku) oraz długim przeplotom są bardzo miękkie, elastyczne i błyszczące po jednej stronie. Duże raporty i długie przeploty powodują, że pojedyncze pokrycia jednego układu są całkowicie przykryte przez drugi układ. Tak więc o efektach (kolor, połysk) po jednej stronie decyduje wątek (satyna), a po drugiej stronie osnowa (atłas).

Dawniej wyraźnie rozgraniczano sploty atłasowe i sploty satynowe. Obecnie obydwa sploty nazywa się atłasowymi, z opisem (wątkowy lub osnowowy) określającym przewagę danego układu. Natomiast przyjęło się nazywanie tkaniny wykonanej w splocie atłasowym osnowowym atłasem, a tkaniny wykonanej w splocie atłasowym wątkowym satyną^[1].

Raport (R) – najmniejsza liczba różnie splatających nitek osnowy i wątku w tkaninie. Raport powtarza się w tkaninie wielokrotnie zarówno wzdłuż osnowy, jak i wątku. Rozróżnia się raport osnowowy (R_o) oraz raport wątkowy (R_w). We wszystkich splotach zasadniczych raport osnowowy jest taki sam jak raport wątkowy, czyli R = R_o = R_w
Skok wątkowy (s_w) – odległość między dwoma pokryciami osnowowymi na dwóch kolejnych nitkach wątku
Skok osnowowy (s_o) – odległość między dwoma pokryciami osnowowymi na dwóch kolejnych nitkach osnowy
Budowa prawidłowego splotu atłasowego obwarowana jest pewnymi warunkami:

1. raport (R) musi być większy od 4, czyli R = R_w = R_o ≥ 5
2. skok (s) musi spełniać warunek 1 < s < R-1, czyli pokrycia na sąsiednich nitkach nie mogą się stykać
3. liczby całkowite R i s nie mogą być sobie równe, jedna nie może być dzielnikiem drugiej, nie mogą mieć wspólnego dzielnika (poza jednością), czyli ułamek ${\displaystyle {\tfrac {R}{s}}}$ musi być nieskracalny.

Z powyższych warunków wynika, że nie da się zbudować splotu atłasowego zasadniczego o raporcie sześcionitkowym R = 6, natomiast można utworzyć sploty pięcionitkowy czy siedmionitkowy. W praktyce buduje się sploty atłasowe o raportach od 5 do 12 nitek, z wyjątkiem sześcionitkowego.

Tworzenie splotu zaczyna się od ustalenia wielkości raportu i skoku. Na rysunku 1 jest to ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 4}}}$ (2), R = 5 i s = 2. Następnie zamalowuje się lewe dolne pole, odpowiadające pierwszej nitce osnowy i pierwszej nitce wątku. Jest to generalna zasada przy tworzeniu wszystkich splotów. Dalej odlicza się dwa puste pola w prawo i zamalowuje się drugie pole na drugim wątku, odlicza się kolejne dwa pola i zamalowuje drugie pole na trzecim wątku itd. Pełne oznaczenie splotu składa się z wyróżnika splotu i liczby określającej wielkość skoku umieszczonej w nawiasie po wyróżniku np. ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 6}}}$ (4). Rysunki przedstawiają:

1. atłas wątkowy pięcionitkowy ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 4}}}$ (2)
2. atłas osnowowy siedmionitkowy ${\displaystyle {\tfrac {6\quad }{\quad 1}}}$ (6)
3. atłas wątkowy siedmionitkowy ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 6}}}$ (2)
4. atłas wątkowy siedmionitkowy ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 6}}}$ (3)
5. atłas wątkowy siedmionitkowy ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 6}}}$ (4)
6. atłas wątkowy siedmionitkowy ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 6}}}$ (5)

Rysunki 3 do 6 pokazują wszystkie możliwe wykonania splotu atłasowego, wątkowego (satyny), siedmionitkowego. Zastosowano skoki (2, 3, 4 i 5) spełniające wszystkie trzy warunki. W takich samych odmianach może występować splot osnowowy pokazany na rysunku 2.

Poza opisanymi występują ponadto sploty pochodne splotów atłasowych zasadniczych. Powstają one przez modyfikację splotów zasadniczych.
Są to:

• wzmocnione – przy bardzo długich przeplotach wzmacnia się sploty dodatkowymi pokryciami sąsiadującymi z pokryciami splotu zasadniczego. Na rysunku 7 splot atłasowy ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 9}}}$ (7), wzmocniony jednym pokryciem, na rysunku 8 ten sam splot atłasowy, wzmocniony trzema pokryciami. Tkaniny w tych splotach tracą jednak połysk, podstawową cechę atłasów zasadniczych
• nieregularne – tworzone przez zastosowanie w raporcie kilku różnych skoków (s). Nic nie stoi na przeszkodzie, by w ten sposób utworzyć splot nieregularny sześcionitkowy ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 5}}}$ (2,3,4,4,2), co było niemożliwe w splocie zasadniczym.
• wieloskokowe – przez zastosowanie w raporcie dwóch lub trzech skoków, których suma jest równa największemu skokowi w splocie zasadniczym. W splocie ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 6}}}$ (5) można zastosować dwa skoki s = 2 i s = 3, co daje ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 6}}}$ (2,3). R_o ≠ R_w
• sploty cieniowane – powstają przez dodanie w kolejnych raportach dodatkowych pokryć, podobnie jak w splotach wzmocnionych. Rysunek 9 przedstawia splot cieniowany na bazie splotu atłasowego zasadniczego ${\displaystyle {\tfrac {1\quad }{\quad 4}}}$ (2). R_o ≠ R_w

Splot atłasowy zasadniczy stosuje się do produkcji tkanin bawełnianych, lnianych i jedwabnych. Jest on również najczęściej stosowany do wypełniania wzorów tkanin żakardowych.

Przykładowe zastosowania tkanin o splotach atłasowych oraz ich nazwy zwyczajowe i handlowe

• tkaniny jedwabne o splotach atłasowych osnowowych nazywa się atłasami i stosuje się na podszewki krawieckie, do produkcji sukienek, fartuszków szkolnych, ubrań ochronnych itp.
• tkaniny bawełniane, lniane lub mieszane o splotach atłasowych, tzw. drelich materacowy, na obszycia materaców
• tkaniny w splocie atłasowym, wątkowym, błyszczące, z surowców różnych, tzw. satyny, stosowane na odzież damską.