MiG-23

Ten artykuł od 2017-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

MiG-23MLD

MiG-23M
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	MiG, Zakłady Lotnicze Irkut
Typ	samolot myśliwski
Konstrukcja	duralowa, półskorupowa, płat o zmiennej geometrii (od 16° do 72°)
Załoga	1 pilot
Historia
Data oblotu	10 czerwca 1967
Lata produkcji	1970 - 1985
Dane techniczne
Napęd	turboodrzutowy Chaczaturow R-35-300
Ciąg	83,6 kN (127 kN z dopalaniem)
Wymiary
Rozpiętość	13,97 m - rozłożone 7,78 m - złożone
Długość	16,71 m
Wysokość	4,82 m
Powierzchnia nośna	37,25 m²
Masa
Własna	10 400 kg
Startowa	18 145 kg
Zapas paliwa	5700 l
Osiągi
Prędkość maks.	2446 km/h (2,35 Ma)
Prędkość wznoszenia	240 m/s
Pułap	18 500 m
Zasięg	3000 km
Promień działania	1150 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × działko GSz-23 kal. 23 mm 3000 kg uzbrojenia na 6 węzłach pod kadłubem i skrzydłami
Użytkownicy
Aktualni – kolor niebieski Byli – kolor czerwony
Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

MiG-23 (ros. МиГ-23; kod NATO „Flogger” – biczownik) – radziecki jednosilnikowy samolot odrzutowy o zmiennej geometrii skrzydeł, przeznaczony do zwalczania celów powietrznych, a w wersjach pochodnych MiG-23B/BN oraz BM (MiG-23BM przyjęto na uzbrojenie pod oznaczeniem MiG-27) do atakowania celów naziemnych, w tym z wykorzystaniem uzbrojenia kierowanego. Używany głównie przez siły zbrojne ZSRR, zarówno przez wojska lotnicze WWS jak i wojska obrony powietrznej kraju PWO. Wersje eksportowe MiG-23MS i MF trafiły na uzbrojenie armii krajów Układu Warszawskiego (tylko MiG-23MF) oraz Algierii, Iraku, Kuby i Libii. Wersji myśliwsko-bombowej MiG-23BN używały Algieria, Czechosłowacja, Egipt, Etiopia, Indie, Irak, Kuba, Libia, Sudan oraz Syria.

W wyniku doświadczeń Kryzysu kubańskiego z 1962 r. państwa Paktu Północnoatlantyckiego jak i Związek Radziecki położyły większy nacisk na działania konwencjonalne, zdając sobie sprawę, iż pełnoskalowy konflikt rakietowo-jądrowy doprowadzi do wzajemnej zagłady. Dodatkowo odsunięcie w ZSRR od władzy w październiku 1964 r. N.S. Chruszczowa, dotychczas usilnie lansującego ideę rakietowego pola walki, pozwoliło na podjęcie na większą skalę prac nad rozwojem lotnictwa bojowego. Dlatego też w 1964 r. w Związku Radzieckim rozpoczęto program budowy samolotu myśliwskiego nowej generacji dysponującego skokowo większymi możliwościami w zakresie zwalczania celów powietrznych. W ten sposób powstał unikatowy samolot bojowy MiG-23 o zmiennej geometrii skrzydeł, stanowiący w drugiej połowie lat 70. i pierwszej lat 80. XX wieku trzon lotnictwa myśliwskiego ZSRR.

W latach 60. XX wieku podstawowym problemem dla samolotów naddźwiękowych była konieczność operowania z długich pasów startowych, które były kosztowne w budowie i zarazem stanowiły łatwy cel do zniszczenia dla przeciwnika. Aby temu zaradzić w państwach NATO podjęto programy budowy naddźwiękowych samolotów pionowego startu i lądowania (VTOL) mogących operować z doraźnych lądowisk, takich jak boiska piłkarskie czy parki miejskie. W ramach tych prac prowadzono we Francji badania nad samolotem Mirage IIIV wyposażonym, oprócz pojedynczego silnika napędowego, w 8 silników nośnych zabudowanych pionowo w kadłubie. W Niemczech zaś rozwijano samolot VJ-101C dysponujący kombinowanym zespołem silników nośno-napędowych umieszczonych w obracanych gondolach na końcach skrzydeł oraz ustawionych pionowo w kadłubie. Programy te nie zakończyły się sukcesem, podobnie jak brytyjski projekt budowy myśliwca Hawker P.1154, a jedyną maszyną VTOL, która trafiła do służby operacyjnej został opracowany w Wielkiej Brytanii poddźwiękowy samolot bezpośredniego wsparcia Hawker Harrier. Głównym mankamentem ówczesnych maszyn pionowego startu i lądowania był ograniczony zasięg i udźwig uzbrojenia związany z koniecznością zachowania odpowiedniej masy samolotu przy starcie pionowym (siła nośna wytwarzana tylko przez zespół napędowy).

W Związku Radzieckim, zdając sobie sprawę z problemów technicznych przy opracowywaniu i występujących potem istotnych ograniczeniach maszyn pionowego startu i lądowania (VTOL), postanowiono skoncentrować się na rozwoju samolotów skróconego startu i lądowania (STOL). W ramach prac nad myśliwcem nowej generacji, nazwanym później MiG-23, powstał projekt samolotu 23-01 wyposażonego w dwa pomocnicze silniki odrzutowe umieszczone pionowo w kadłubie, które podczas startu i lądowania generowały dodatkową siłę nośną i pozwalały na operowanie ze znacznie krótszych pasów startowych. Samolot 23-01 wyglądał jak powiększona wersja myśliwca MiG-21 z wlotami powietrza po bokach kadłuba. Posiadał trójkątne skrzydła i klasyczne usterzenie, za napęd zaś odpowiadał silnik turboodrzutowy R-27-300 o ciągu 76,4 kN (7800 kG), wspomagany przez dwa silniki nośne RD-36-35 o ciągu 23 kN (2350 kG) każdy. Silniki wspomagające umieszczono pionowo za kabiną pilota i podczas lotu były zasłonięte specjalną pokrywą podnoszoną tylko na czas ich pracy. Eksperymentalny samolot 23-01 wykonał swój pierwszy lot 3 kwietnia 1967 roku pilotowany przez Piotra Ostapienko. Szybko okazało się jednak, że osiągnięte znaczne skrócenie rozbiegu i dobiegu opłacone jest zbyt dużym ograniczeniem zasięgu maszyny, albowiem silniki nośne zajmowały w kadłubie miejsce mogące być wykorzystane na zbiorniki paliwa. W czasie normalnego lotu silniki nośne zaś były wyłączane i stanowiły tylko balast. Dlatego też prace nad samolotem 23-01 szybko przerwano, a maszyna wykonała tylko 14 lotów, głównie związanych z przygotowaniem do wielkich pokazów lotniczych w Domodiedowo w dniu 9 lipca 1967 roku, gdzie też została ze względów propagandowych zaprezentowana szerokiej publiczności.

Pracę nad maszyną rozpoczęto w 1964, a pierwszy prototyp wzbił się w powietrze 10 czerwca 1967. Pierwsza wersja seryjna MiG-23S (1970 r.) była napędzana silnikiem R-27. Jej odmiana miała oznaczenie MiG-23SM. Zmodyfikowana wersja MiG-23M (oblot prototypu w 1972 r.) otrzymała silnik R-29 i bogatsze wyposażenie. Najbardziej rozpowszechniona jest jej odmiana MiG-23MF. Późniejsze jej odmiany (wersje Mig-23ML/MLD/P/PD), mają zmniejszoną płetwę przed statecznikiem pionowym. Wersja myśliwsko-szturmowa MiG-23BN (1977 r.) ma smukły, skośnie ścięty w dół nos. Wersja treningowa dwumiejscowa MiG-23U. Dalszym rozwinięciem jest MiG-27.

42 polskie MiGi były używane w latach 1979–1999 w dwu wersjach MF i UB, przez 28 "Słupski" Pułk Lotnictwa Myśliwskiego, który stacjonował na lotnisku w Redzikowie.

MiGi-23 były w Polsce użytkowane tylko w Słupsku. W latach 1979–1982 dostarczono Siłom Powietrznym 36 egzemplarzy w wersji MF oraz sześć w wersji UB. Dowództwo lotnictwa zgłaszało znacznie większe zapotrzebowanie na ten samolot. Planowane było przezbrojenie jeszcze dwóch pułków myśliwskich, jednak budżet państwa nie mógł pokryć kosztów zakupu. MiGi-23MF budowane w Moskiewskiej Wytwórni Samolotów (MMZ) Znamia Truda z przeznaczeniem dla sojuszników-członków Układu Warszawskiego kosztowały od 3,6 mln do 6,6 mln $.

Pierwsze loty w warunkach bojowych odbyły się podczas dwuetapowych ćwiczeń „Argon-80”. Szkolenie odbywało się w Wicku Morskim, gdzie za pomocą rakiet R-3s zwalczano cele w postaci bomb świetlnych, oraz w Astrachaniu, gdzie piloci wykonali po kilka wylotów, odpalając rakiety powietrze-powietrze do latających celów Ławoczkin Ła-17.

W 1981 r. MiGi-23 wzięły udział w wielkich manewrach Układu Warszawskiego „Sojuz-81” oraz ćwiczeniach „Bizmut-81. Operując wspólnie z innymi państwami UW, polscy piloci brali udział w manewrach „Granit-82”, „Sojuz-83”, a po zmianach ustrojowych działali w ćwiczeniach „Karat-94”, „Karat-96” i „Szerszeń-96”. W marcu 1993 r. słupscy piloci dali pierwszy pokaz swoich możliwości delegacji pilotów NATO w pozorowanej walce powietrznej z MiGami-29 z 1. PLM. We wrześniu 1994 r., w ramach programu „Partnerstwo dla pokoju”, w Słupsku gościł 493. Dywizjon USAF latający na samolotach F-15. Piloci wspólnie wykonywali loty, poznając sprzęt partnerów.

W trakcie eksploatacji stracono pięć samolotów bojowych. Remontowi głównemu poddano 28 samolotów. Proces wycofywania z Sił Powietrznych rozpoczął się w 1996 r., mimo iż w większości wypadków samoloty posiadały resurs godzinowy sięgający kilkuset godzin (w większości do 500–600 h). Został jednak wyczerpany resurs kalendarzowy, określony przez producenta na 17 lat. Samoloty dwuosobowe miały nalot w większości przekraczający 1000 h, a rekordzistą był MiG-23UB o numerze bocznym 831 wyprodukowany 27.03.1982 z nalotem 1633 h. Egzemplarz ten wykonał 2757 lotów i został skasowany 17.03.1999. Średni nalot wyniósł ponad 1400 h w ramach 2700 lotów. Maszyny wymagały II remontu głównego, z którego zrezygnowano, uznając Floggera za samolot przestarzały, szczególnie w perspektywie przystąpienia do NATO. Ostatnie egzemplarze spisano ze stanu pułku w 1999 r.

• MiG-23S – jednomiejscowy samolot myśliwski napędzany silnikiem R-27
• MiG-23SM – wersja o dodatkowych zamkach pod skrzydłami
• MiG-23M – wersja z 1975 wyposażona w silnik R-29 i lepszą awionikę
• MiG-23MS – wersja M, zubożona, eksportowana do państw arabskich (m.in. Syria, Irak), z radarem Sapfir-21 (używanym w MiG-21S/SM/bis)
• MiG-23MF – nieznacznie zmodyfikowana eksportowa wersja M, eksportowana głównie do państw bloku UW, z nieznacznie unowocześnioną awioniką, najliczniejsza
• MiG-23ML – wersja o poprawionych własnościach pilotażowych dzięki zmniejszeniu masy samolotu o 1250 kg (L - jak "Lekki"), z nowym silnikiem R-35 o nieco większym ciągu, ze zmodyfikowanym wyposażeniem elektronicznym
• MiG-23P – Odmiana wersji ML, przeznaczona dla Obrony Powietrznej ZSRR, wyposażona w radar Sapfir-23P
• MiG-23MLA – modyfikacja wersji ML, z nieznacznie ulepszonym wyposażeniem elektronicznym (m.in. nowy termonamiernik TP-26, ulepszony radar, nowe pociski R-24 będące modyfikacją pocisków R-23)
• MiG-23MLD – modyfikacja wersji ML, D - jak dorabotannyj - dopracowany, z poprawioną aerodynamiką poprawiającą manewrowość samolotu
• MiG-23BN – wersja myśliwsko-szturmowa bez radaru, wyposażony w system celowniczy Sokół-23N, dalmierz laserowy Fon-1400, celownik bombardierski PBK-3, dzięki ściętemu nosowi poprawiono widoczność. Zbudowano 624 sztuki, głównie na eksport do Indii, Libii, Kuby, Etiopii, Syrii, Sudanu. Rozwinięciem konstrukcji jest samolot MiG-27.
• MiG-23U – dwumiejscowa wersja treningowa, wyposażona w silnik R-27
• MiG-23UB – modyfikacja wersji U, wyposażona w silnik R-29
• MiG-23-98 – zmodyfikowane eksperymentalnie w 1998/1999 r. egzemplarze MiG-23MLD z nowym radarem Moskit-23 i wskaźnikiem laserowym OLS-M. Brak produkcji/modernizacji seryjnej.

Samolot jest jednomiejscowym, jednosilnikowym górnopłatem wykonanym w całości z metalu. Konstrukcja półskorupowa z duraluminium rozdzielana przy wrędze 28. W przedniej części po bokach kadłuba znajdują się dwa prostokątne wloty powietrza z płytami oddzielającymi warstwę przyścienną. Skrzydła mają konstrukcję dźwigarową z płatem o zmiennym kącie skosu skrzydeł, regulowanym ręcznie. Możliwe były trzy ustawienia płata: +18°40', +47°40' i +74°40'. W skrzydłach są klapy i przerywacze, lecz nie ma lotek. Stateczniki poziome o konstrukcji płytowej o skosie 57° – przy wychyleniach przeciwstawnych spełniają jednocześnie funkcję lotek. Statecznik pionowy pojedynczy o skosie 65°, pod kadłubem znajduje się dodatkowy, rozkładany w locie statecznik pionowy. Podwozie przednie dwukołowe chowane do tyłu kadłuba, koła o średnicy 520 mm. Podwozie główne jednokołowe, składane i chowane do kadłuba, koła o średnicy 840 mm.

Kabina hermetyzowana z fotelem katapultowym KM-1M, osłona kabiny odchylana do tyłu. Przednia szyba pancerna z umieszczonym w osłonie peryskopem.

Samolot wyposażony jest w jeden silnik turboodrzutowy R-29-300 o ciągu 76,4 kN (7800 kG). Silnik dwuwałowy z jedenastostopniową sprężarką, dwustopniową turbiną i regulowaną dyszą wylotową. Paliwo znajduje się w czterech zbiornikach w kadłubie i sześciu w skrzydłach. Istnieje możliwość użycia trzech dodatkowych zbiorników podczepionych pod kadłubem i stałymi częściami skrzydeł.

Uzbrojenie stanowi dwulufowe działko GSz-23 i 5 węzłów na rakiety i bomby^[1].

Aktualni użytkownicy

•  Angola – 22
•  Demokratyczna Republika Konga
•  Etiopia
•  Kazachstan
•  Korea Północna
•  Kuba
•  Libia
•  Sudan
•  Syria

Dawni użytkownicy

•  Afganistan
•  Algieria
•  Białoruś
•  Bułgaria
•  Czechy
•  Czechosłowacja
•  Egipt
•  Indie
•  Iran
•  Irak
•  Libia
•  Namibia
•  NRD
•  Niemcy
•  Polska
•  Rumunia
•  Rosja – 500 w rezerwie.
•  Somalia
•  Sri Lanka
•  Turkmenistan
•  Uganda
•  Ukraina
•  Uzbekistan
•  Węgry
•  Wybrzeże Kości Słoniowej
•  Zambia
•  Zimbabwe
•  ZSRR

Samoloty MiG-23 są eksponowane w następujących miejscach w Polsce:

• Redzikowo - Słupsk przy osiedlu wojskowym

• Muzeum 2 Bazy Lotniczej w Bydgoszczy – nr taktyczny 139 nr seryjny 0390217139
• 32. BLT w Łasku nr taktyczny 021 nr seryjny 0390224021^[2]
• Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie – nr taktyczny 120 nr seryjny 0390217120
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oddział Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej – nr taktyczny 148 nr seryjny 0390217148
• przy trasie nr 214 Lębork – Łeba w miejscowości Garczegorze, przy stacji paliw BP, w radzieckim malowaniu, ponadto samolot An-2
• przy trasie nr 28 Zator – Medyka w miejscowości Besko, przy stacji paliw – nr taktyczny 122
• Politechnika Rzeszowska - Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa, budynek L
• Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie - MIG-23MF, numer boczny 140
• w Pile – jedyny w Polsce egzemplarz MiG-23UB z numerem taktycznym 850 sprowadziła z Niemiec Fundacja Srebrne Skrzydła^[3]

• Piotr Butowski: Lotnictwo wojskowe Rosji. Warszawa: Lampart, 1996, seria: Ilustrowana encyklopedia techniki wojskowej. T. 1. ISBN 83-902554-5-6. OCLC 643130856.
• Jerzy Grzegorzewski: Samolot myśliwski MiG-23. Warszawa: Dim Wydawniczy Bellona i Agencja Wydawnicza CB, 2005, seria: Typy Broni i Uzbrojenia. Nr 218. ISBN 83-11-10217-1.

• Dokładny opis oraz galeria na stronie opisybroni.pl
• Lista samolotów MiG-23 używanych przez polskie Lotnictwo
• MiG-23 w 28 Słupskim Pułku Lotnictwa Myśliwskiego. 28plm.slupsk.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-11)].