Julia Molińska-Woykowska
| Data i miejsce urodzenia |
12 marca 1816 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 sierpnia 1851 |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki |
Julia Molińska-Woykowska (ur. 12 marca 1816 w Bninie, zm. 9 sierpnia 1851 we Wrocławiu) – polska publicystka, poetka, pisarka literatury dla dzieci, autorka podręczników dla dzieci oraz powiastek o charakterze moralizatorskim, jedna z pierwszych polskich emancypantek[1][2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się w rodzinie urzędniczej, ojciec Wiktor był z pochodzenia szlachcicem[3][4]. W Lesznie skończyła gimnazjum, studiowała we Wrocławiu, a potem pracowała jako guwernantka we dworach w Wielkopolsce. Doskonale znała języki francuski i niemiecki[5]. W 1839 zamieszkała w Poznaniu. W 1840 otworzyła tu pensję dla dziewcząt z nowoczesnym programem nauczania (literatura, historia oraz nauki przyrodnicze), lecz władze pruskie zakład zamknęły[3][4].
W 1841 we Wrocławiu poślubiła Antoniego Woykowskiego[3][4][6].
W 1838 nawiązała kontakt z redakcją "Tygodnika Literackiego"[5]. Od 1840 publikowała w czasopiśmie, pisząc na tematy filozoficzne, społeczne, estetyczne oraz literackie. Z czasem zajęła się jego redakcją, pisała też reportaże (m.in. z zakładu psychiatrycznego w Owińskach). W 1845 założyła z mężem "Pismo dla Nauczycieli Ludu i Ludu Polskiego", pierwsze na ziemiach polskich pismo pedagogiczne[5][6]. Inne efemeryczne pisma, które wydawali Woykowscy, to "Poznańczyk", "Gazeta Wielkopolska Niedzielna" oraz "Dziennik Handlowy"[1]. Pisała też do poznańskiej "Gazety Polskiej", tygodnika "Stadło" wydawanego w Budziszynie, "Dziennika Domowego", oraz "Dziennika Polskiego"[5].
W 1848 udała się do Berlina, gdzie wraz z Bettiną von Arnim zabiegała o uwolnienie polskich powstańców walczących podczas Wiosny Ludów (szczególnie adwokata Jakuba Krauthofera). Efektem znajomości z Bettiną von Arnim była współpraca publicystyczna i książka Polenbrochure o życiu Polaków pod zaborami (1848)[1].
W latach 1849–1850 prowadziła z mężem księgarnię i drukarnię[6].
Stworzyła salon literacki będący miejscem spotkań pisarzy, artystów oraz liberalnych myślicieli. Gościła m.in. Anielę i Edwarda Dembowskich (1846), Jana Czerskiego, byłego księdza, apostatę (1845)[6], Ryszarda Berwińskiego, Piotra Dahlmana, Romana Zmorskiego, Franciszka Żyglińskiego. Znała Bibiannę Moraczewską i Narcyzę Żmichowską[1]. Była zwolenniczką upolitycznienia literatury oraz reprezentowała wybrane idee Huguesa-Félicité'a-Roberta de Lamennaisa, Julesa Micheleta, Pierre'a-Josepha Proudhona i Adama Mickiewicza. Zwracała uwagę zachowaniem uważanym za ekscentryczne[4].
Nazywana była polską (lub poznańską) George Sand[7][5].
Kiedy w 1850 zmarł jej mąż, sprzedała drukarnię. Podupadła na zdrowiu. Już wcześniej wyjeżdżała na turnusy zdrowotne w uzdrowiskach w Sudetach[5]. W ostatnich miesiącach życia zainteresowała się towianizmem[4]. W styczniu 1851 zmarli jej rodzice. Zatrzymała się u brata w Trzemesznie, ale przeniosła się potajemnie do Wrocławia. Zmarła w obłąkaniu w Szpitalu Wszystkich Świętych we Wrocławiu[1][4][6].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]- Piosnki dla ludu wiejskiego (1843)
- Mały Tadzio. Elementarzyk dla grzecznych chłopczyków (1844)
- Marynia mała. Elementarzyk dla dziewcząt polskich (1844)
- Dzieje polskie od Leszka aż do śmierci królowej Jadwigi opisane (1845)
- Dwie książki, które stary Wojciech na jarmarku w miasteczku kupił (1846)
- O poćciwym Janku i dobrej Marysi (1846)
- Dzieje naszej świętej ojczyzny Polski ukochanej (1850)
- Z Kudowy (1850)
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Razem z mężem upamiętniona jest ulicą na poznańskim Piątkowie[8].
W 2018 była bohaterką wystawy "Bez kompromisów. Julia Woykowska w XX-wiecznym Poznaniu" w Bramie Poznania ICHOT[6][9][10].
Jest patronką Fundacji im. Julii Woykowskiej, w ramach której prowadzone są szkolenia i warsztaty, organizowane akcje społeczne i happeningi, realizowane projekty herstoryczne[11].
Jest jedną z bohaterek serii "Poznaniacy i poznanianki, poznaj ich!", która powstała w ramach projektu "Witaj w Poznaniu" i obejmuje materiały do nauki języka polskiego jako drugiego[12].
W Dzień Kobiet w 2020 w Poznaniu odbył się happening, podczas którego chętne osoby wcieliły się w różne bohaterki z przeszłości miasta i regionu, m.in. w Julię Woykowską. Powstały żywe pomniki, a ich fotografie były później prezentowane w przestrzeni miasta[13]. Można je też obejrzeć online[14][15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Julia Woykowska [online], Wielkopolski Słownik Pisarek [dostęp 2021-04-11] (pol.).
- ↑ Rafał Ciesielski, Chopin Antoniego Woykowskiego w leszczyńskim „Przyjacielu Ludu” z roku 1836, „Res Facta Nova. Teksty o muzyce współczesnej” (13 (22)), 2012, s. 181–203.
- ↑ a b c Poznańskie literatki: Julia Woykowska [online], Fundacja Kochania Poznania, 20 kwietnia 2018 [dostęp 2021-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-25] (pol.).
- ↑ a b c d e f Julia Woykowska (1816-1851): poznańska George Sand [online], kultura.poznan.pl [dostęp 2021-04-11] (pol.).
- ↑ a b c d e f Irena Klimaszewska, Polska George Sand na Ziemi Kłodzkiej [online], 24klodzko.pl, 15 września 2019 [dostęp 2021-04-11] (pol.).
- ↑ a b c d e f Violetta Szostak, Julia Woykowska. Kim była? I dlaczego budziła oburzenie poznańskich mieszczan? [online], poznan.wyborcza.pl [dostęp 2021-04-11].
- ↑ Woykowska Julia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-11].
- ↑ Aleksandra Błaszak-Zbierska: Wycieczki po Piątkowie i okolicach. Poznań: ABOS, 1995, s. 152-153. ISBN 83-85337-17-2.
- ↑ Wydarzenie - Bez kompromisów - Brama Poznania ICHOT [online], bramapoznania.pl [dostęp 2021-04-11] (pol.).
- ↑ Szkoła dziedzictwa: ONA [online], Issuu [dostęp 2020-05-06] (ang.).
- ↑ Fundacja im. Julii Woykowskiej [online], Fundacja Woykowskiej [dostęp 2021-04-11] (pol.).
- ↑ Julia Karczewska, Lucyna Kaczmarkiewicz, Anna Mieszała, Julia Woykowska, Poznań 2020.
- ↑ Wystawa poświęcona wyjątkowym kobietom [online], www.poznan.pl [dostęp 2021-04-11] (pol.).
- ↑ Kobiety na pomniki [online], www.artsteps.com [dostęp 2021-04-11].
- ↑ Aleksandra Przybylska, Kobiety na pomniki! Na razie na wystawie zdjęć, ale w przyszłości - kto wie... [online], poznan.wyborcza.pl [dostęp 2021-04-11].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maria Jagielska: Woykowska Julia. W: Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991. ISBN 83-01-05369-0.
- Maria Grabowska: Woykowska Julia. W: Mały słownik pisarzy polskich. red. Maria Goszczyńska. T. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966.