Język jakucki

Саха тыла

Obszar	Federacja Rosyjska
Liczba mówiących	450 tys. (2010)[1]
Pismo/alfabet	cyrylica
Klasyfikacja genetyczna
Języki ałtajskie (?) Języki tureckie Języki północnosyberyjskie Język jakucki
Status oficjalny
język urzędowy	Jakucja
UNESCO	2 wrażliwy↗
Ethnologue	2 prowincjonalny↗
Kody języka
ISO 639-2	sah
ISO 639-3	sah
IETF	sah
Glottolog	yaku1245
Ethnologue	sah
GOST 7.75–97	яку 865
WALS	ykt
Występowanie
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku jakuckim Słownik języka jakuckiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język jakucki – język Jakutów, narodu zamieszkującego wschodnią Syberię. Mówi nim ok. 450 tys. ludzi^[2].

Zaliczany do języków turkijskich, jednak jest stosunkowo odrębny od pozostałych przedstawicieli tej rodziny. Został poddany silnym wpływom języków tunguskich i mongolskich^[3].

Blisko spokrewniony język dołgański bywa uznawany za dialekt jakuckiego. Dołgański odróżnia się silniejszym wpływem tunguskiego podłoża językowego^[3].

Edward Piekarski, językoznawca-zesłaniec, opracował w latach 1907–1930 13-tomowy Słowar´ jakutskogo jazyka^[4].

W użyciu jest też język rosyjski^[2]. Jakucki dominuje na terenach wiejskich. Jest to historycznie ugruntowana lingua franca Jakucji (posługują się nim różne grupy ludności); w dodatku jest wykorzystywany w edukacji, obok rosyjskiego^[5].

Jakucki jest językiem aglutynacyjnym, ale ma też elementy fleksyjne. Charakterystyczną cechą fonetyki jest obecność samogłosek długich oraz dyftongów (ыа „ya”, уо „uo”, иэ „ie”, үө „üö”), a także najbardziej wśród języków turkijskich rozwinięta harmonia wokalna, która w języku jakuckim występuje w trzech odmianach; są to: harmonia palatalna (np. *a-e > a-a; *e-a > e-e), harmonia labialna (np. *a-u > a-y; *e-ü > e-i; *ö-i > ö-ü) oraz atrakcja labialna (*o-a > o-o; *ö-e > ö-ö).

W języku jakuckim występują dwie deklinacje: posesywna i nieposesywna. Nieposesywna (koń, konia itd.) jest deklinacją podstawową, podczas gdy posesywna (mój koń, mojego konia itd.) jest zbudowana na bazie nieposesywnej, acz nie zawsze jest to proste połączenie sufiksu posesywnego (np. w znaczeniu ‘mój’) z sufiksem deklinacyjnym. W deklinacji nieposesywnej występują następujące przypadki (w nawiasach podany jest ich wykładnik morfologiczny w postaci podstawowej, tzn. występującej po tematach zakończonych na samogłoskę):

• Nominativus (-, tzn. brak osobnego wykładnika)
• Dativus (-ga)
• Accusativus (-ny)
• Accusativus partitivus (-ta)
• Accusativus comitativus (-lary)
• Ablativus (-ttan)
• Instrumentalis (-nan)
• Comparativus (-taaghar)
• Comitativus (-lyyn; po nazwach pokrewieństwa: -naan)

Czasownik posiada bogactwo form.

Historia zapisu języka jakuckiego obejmuje cztery etapy:

• do początku lat 20. XX w. – cyrylica;
• 1917–1929 – pismo Nowogrodzowa, w oparciu o alfabet łaciński;
• 1929–1939 – ujednolicony alfabet łaciński;
• od 1939 r. cyrylica.

Alfabet stworzony w 1922 przez S. Nowgorodowa na bazie międzynarodowego alfabetu fonetycznego, od 1939 cyrylica.

Jakucki alfabet łaciński (1929–1939)^[6]:

Jakucka cyrylica (od 1939 do chwili obecnej):

Alfabet jakucki składa się z 40 liter^[7].

• EkaterinaE. Protassova EkaterinaE., Multilingual education in Russia, [w:] MikaM. Lähteenmäki, MarjattaM. Vanhala-Aniszewski (red.), Language Ideologies in Transition: Multilingualism in Russia and Finland, Frankfurt am Main: Peter Lang, 2010, s. 155–174, ISBN 978-3-631-60867-8  (ang.).

• Wikipedia w języku jakuckim