Język gayo
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
300 tys. (2000) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-2 | gay | ||
| ISO 639-3 | gay | ||
| IETF | gay | ||
| Glottolog | gayo1244 | ||
| Ethnologue | gay | ||
| BPS | 0010 1 | ||
| WALS | gay | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język gayo (basa Gayo) – język austronezyjski używany na Sumatrze w Indonezji, rozpowszechniony wśród ludu Gayo, zamieszkującego górzyste tereny w północnej części wyspy[1]. Według danych z 2000 roku posługuje się nim ok. 300 tys. osób[2].
Według Ethnologue dzieli się na cztery dialekty: deret, lut, serbejadi-lukup, lues[2]. Wszystkie odmiany są wzajemnie zrozumiałe, różnice między nimi dotyczą leksyki i cech wymowy. Dialekty serbejadi (z rejonu wsi Lukup) i lues (z rejonu wsi Belangkejeren) uchodzą za niekulturalne[3]. W powszechnym użyciu jest także język indonezyjski, który odgrywa dużą rolę w edukacji, mediach i komunikacji międzyetnicznej[4].
Został powiązany z językami batackimi oraz językami z wysp u zachodniego wybrzeża Sumatry[5][6]. Niemniej przynajmniej część podobieństw słownikowych między gayo a językami batackimi wynika z zapożyczania; pokrewieństwo tych języków jest dyskusyjne[7]. W gayo występuje też wiele zapożyczeń z aceh i malajskiego; oba te języki miały duże znaczenie historyczne[8].
W mieście Takengon, zamieszkiwanym przez różne grupy etniczne, najczęściej używanym językiem jest indonezyjski. W innych (konserwatywnych) miejscowościach gayo pozostaje preferowanym środkiem codziennej komunikacji[4].
Pierwsze informacje nt. ludu Gayo ukazały się w 1903 r.[9][10] W 1907 r. G.A.J. Hazeu wydał słownik (Gajösch-Nederlandsch woordenboek)[11], w którym znalazły się również dane nt. fonologii i morfologii[9]. Kolejne znaczące publikacje pochodzą z II poł. XX wieku[9]. Pod auspicjami Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa ukazały się słowniki: Kamus Bahasa Gayo-Indonesia (1982)[12], Kamus Bahasa Indonesia-Bahasa Gayo (dwa tomy, 1996)[13][14]. W słowniku z 1996 r. skupiono uwagę na dialekcie lut[15][16]. W latach 70. i 80. XX w. powstało szereg prac poświęconych różnym aspektom tego języka (fonologii, morfologii i składni), sporządzonych przez badaczy z Universitas Syiah Kuala[3].
Tradycyjnie nie był zapisywany, a w roli języka literackiego występował malajski (zapisywany pismem jawi)[4]. W okresie kolonialnym do użytku wprowadzono alfabet łaciński, przy czym nie istnieje ogólnie przyjęta ortografia[17]. Piśmiennictwo w języku gayo obejmuje dzieła poetyckie i gazety[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michaił Anatoljewicz Czlenow: Gajo. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 130. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ a b c M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Gayo, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
- ↑ a b Eades 2005 ↓, s. 18.
- ↑ a b c Eades 2005 ↓, s. 7.
- ↑ Eades 2005 ↓, s. 4.
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Gayo. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-10)]. (ang.).
- ↑ Adelaar 2024 ↓, s. 133–134.
- ↑ Eades 2005 ↓, s. 4, 6–7.
- ↑ a b c Eades 2005 ↓, s. 17.
- ↑ Christiaan Snouck Hurgronje: Het Gajoland en zijne bewoners. Uitgegeven op last der regeering. Batavia: Landsdrukkenj, 1903. OCLC 417603673. [dostęp 2023-06-12]. (niderl.).
- ↑ G.A.J. Hazeu: Gajösch-Nederlandsch woordenboek met Nederlandsch-Gajösch register. Batavia: Landsdrukkerij, 1907. OCLC 9769365. (niderl.).
- ↑ M.J. Melalatoa, Harimurti Kridalaksana, Ahmad Banta, Asiah Abubakar Melalatoa, Abud Daud Benerselam: Kamus Bahasa Gayo-Indonesia. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1982. OCLC 65054143. [dostęp 2023-06-12]. (indonez.).
- ↑ Thantawy R. i in. 1996a ↓.
- ↑ Thantawy R. i in. 1996b ↓.
- ↑ Thantawy R. i in. 1996a ↓, s. iv–v.
- ↑ Thantawy R. i in. 1996b ↓, s. vi–vii.
- ↑ Eades 2005 ↓, s. 43.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- K. Alexander Adelaar: Historical linguistics of the languages of Sumatra, Java, the Lesser Sunda Islands, and Moken-Moklen. W: K. Alexander Adelaar, Antoinette Schapper (red.): The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia. Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 127–142. DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0010. ISBN 978-0-19-253426-2. ISBN 978-0-19-880735-3. OCLC 1449546728. (ang.).
- Domenyk Eades: A Grammar of Gayo: A Language of Aceh, Sumatra. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005, seria: Pacific Linguistics 567. DOI: 10.15144/PL-567. ISBN 978-0-85883-553-5. OCLC 61689497. (ang.).
- Thantawy R., Hartini Supadi, A.R. Darulaman, Zulfah Salam, Nurdin Amin, H. Armoza, Chairul Bakri, Hj. Cut Bunsuraini: Kamus bahasa Indonesia – bahasa Gayo. T. I. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1996. ISBN 979-459-699-X. OCLC 37241172. [dostęp 2023-06-12]. (indonez.).
- Thantawy R., Hartini Supadi, A.R. Darulaman, Zulfah Salam, Nurdin Amin, H. Armoza, Chairul Bachri, Hj. Cut Bunsuraini: Kamus bahasa Indonesia – bahasa Gayo. T. II. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1996. ISBN 979-459-700-7. OCLC 37241172. [dostęp 2023-06-12]. (indonez.).