Księga Jaskiń
Księga Jaskiń – jeden z najważniejszych tekstów pogrzebowych egipskiego Nowego Państwa[1]. Tak jak wiele innych tekstów pogrzebowych, Księga Jaskiń, zapisana na ścianach grobowców, była swego rodzaju materiałem informacyjnym dla umarłych. W Księdze Jaskiń opisano podróż boga słońca Ra przez sześć jaskiń podziemnego świata. Szczególną uwagę poświęcono w księdze nagrodzie i karze w życiu pozagrobowym. Księga Jaskiń jest też jednym z najlepszych źródeł informacji o tym, jak wygląda piekło według starożytnych Egipcjan[2].
Księga Jaskiń pojawiła się w epoce Ramessydów, w okresie panowania XIX dynastii. Najstarsza ze znanych wersji tej księgi znajduje się na ścianie świątyni Osireion w Abydos[1]. Później pojawia się w grobowcu Ramzesa IV w Dolinie Królów. O tym tekście pisał Jean-François Champollion w swoich listach z Egiptu[2].
Treść
[edytuj | edytuj kod]Tak jak dwie wcześniejsze księgi pogrzebowe, Księga Jaskiń opisuje przede wszystkim podróż boga słońca Ra od zachodniego do wschodniego krańca świata poprzez świat podziemi, a szczególnie istoty boskie, które tam spotyka i ich wzajemne interakcje. Należy wymienić następujące miejsca, które odwiedził Ra:
- jaskinia osądzonych umarłych, którzy stali się istotami boskimi (1 i 2 scena)
- jaskinia z ciałem Ozyrysa i dwoma boskimi ciałami samego Ra (3 scena)
- wyjście z podziemi na światło słoneczne (ostatnia scena)
W czasie podróży bóg słońca mijał jaskinie piekła, w których giną wrogowie porządku świata (tj. Ra i Ozyrysa). Księga Jaskiń daje pewne pojęcie o topografii pozagrobowego świata Egipcjan[3].
Struktura
[edytuj | edytuj kod]W starożytności księga nie miała własnej nazwy. Również, w odróżnieniu od innych tekstów pogrzebowych, nie było w niej podziału nocy na godziny[4]. Zamiast tego składa się z siedmiu dużych winiet, zawierających ok. 80 małych scen. Dzieli się na dwie części z trzema scenami w każdej, a scena finalna następuje oddzielnie[5].
Księga Jaskiń została napisana bardziej literackim językiem w porównaniu z innymi księgami pogrzebowymi Nowego Państwa, jak Amduat czy Księga Bram. Nie ma w niej tak wielu winiet, jak w innych księgach, ale zawiera dokładniejszy i dłuższy opis wydarzeń[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Obecnie znanych jest 13 źródeł pisanych z tekstem Księgi Jaskiń[7]:
| Źródło pisane | Położenie | Stan | Datowanie |
|---|---|---|---|
| Osireion (w Abydos) | korytarz | kompletny | koniec XIII w. p.n.e. |
| Grobowiec Ramzesa IV (KV 2)[8] | korytarz 3; przybudówka | winietka 1 i 2 | połowa XII w. p.n.e. |
| Grobowiec Ramzesa VI (KV 9)[9] | górna część grobowca | prawie kompletny | połowa XII w. p.n.e. |
| Grobowiec Ramzesa VII (KV 1)[10] | korytarz 1 | winietka 1 | 2 połowa XII w. p.n.e. |
| Grobowiec Ramzesa IX (KV 6)[11] | korytarz 1 i 2; komora z sarkofagiem | winietki 1-5 (częściowo) | koniec XII w. p.n.e. |
| Papirus pogrzebowy królowej Nodżmet (pBM EA 10490) | winietki 1, 2, 4 i 7 (częściowo) | połowa XI w. p.n.e. | |
| Papirusowy amulet Butehamonа (pTurin 1858) | jedna scena | połowa XI w. p.n.e. | |
| Maska mumii (Luwr (szczegóły nieznane)) | jedna scena | prawdopodobnie I tysiąclecie p.n.e. | |
| Grobowiec burmistrza Montuemhatа (TT 34) | prawdopodobnie kompletny (obecnie poważnie uszkodzony) | II połowa VII w. p.n.e. | |
| Grobowiec kapłana-lektora Petamenofisa (TT33) | komory i korytarz XVII—XIX | kompletny | II połowa VII w. p.n.e. |
| Bloki z wyspy Roda | co najmniej 1 i 2 winietka | prawdopodobnie I tysiąclecie p.n.e. | |
| Sarkofag generała Petiese (Berlin No. 29)[12] | wieko | jedna scena | ok. IV w. p.n.e. |
| Sarkofag Tjihorpto (Cairo CG 29306) | powierzchnia wewnętrzna, wieko | winietki 1, 2, 5 i 6 (częściowo) | IV w. p.n.e. |
Jedna z pierwszych, praktycznie pełna wersja Księgi Jaskiń znajduje się w Osireionie. W tekście tym uszkodzona była tylko górna część zapisu. Osireion został odkryty przez archeologów Williama Flindersa Petriego i Margaret Murray, którzy prowadzili w tym miejscu wykopaliska od 1902 do 1903 roku. Księgę Jaskiń znaleziono na lewej ścianie głównego wejścia, a na przeciwległej ścianie przedstawiona była Księga Bram[13].
Ramzes IV był pierwszym faraonem, który umieścił w swoim grobowcu Księgę Jaskiń. Pierwsza i ostatnia, praktycznie cała Księga Jaskiń została znaleziona w grobowcu Ramzesa VI, a w tym również brakująca część z Osireionu. Znajduje się w przedniej części grobowca, naprzeciwko Księgi Bram, co przypomina plan Osireionu. Ściany grobowca pokryte są całkowicie tekstem z Księgi Jaskiń[2][14].
Tłumaczenia
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy przekład niektórych fraz z Księgi Jaskiń z grobowca Ramzesa VI został zrobiony przez Ippolita Roselliniego w 1836 r. Niedługo potem napisał o niej Jean-François Champollion, przedstawiając również kilka przekładów[14]. Tym niemniej uczeni nie byli zbyt zainteresowani tą księgą, dopóki po prawie stu latach nie został odkryty drugi, pełny tekst w Osireionie. W 1933 r. Henri Frankfort opublikował kompletny przekład księgi, wykonany z pomocą Adriaana de Bucka, oparty na tej wersji[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Hornung (1999), str. 83
- ↑ a b c d The Book of Caverns
- ↑ Teologię Księgi Jaskiń i współczesne wyobrażenia świata podziemi bada Daniel Werning w projekcieTopoi. The Formation and Transformation of Space and Knowledge in Ancient Civilizations (Berlin).
- ↑ Hornung (1999), str. 84
- ↑ Werning (2011), vol. I, str. 5-8.
- ↑ The Book of Gates
- ↑ Werning (2011), vol. I, ch. II
- ↑ KV 2 (Rameses IV) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-19)].
- ↑ KV 9 (Rameses V and Rameses VI) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
- ↑ KV 1 (Rameses VII) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-09)].
- ↑ KV 6 (Rameses IX) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-19)].
- ↑ Galerie Photos : Sarcophage du général Padi-Iset — Neues Museum, Berlin (Allemagne). [dostęp 2013-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-19)].
- ↑ https://archive.org/stream/osireionatabydos00murr#page/20/mode/2up str. 21
- ↑ a b Werning (2011), vol. I, str. 29.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Erik Hornung: Die Unterweltsbücher der Ägypter, Zürich, München 1992, ISBN 3-7608-1061-6
- Erik Hornung: Tal der Könige. Beck, München 2002, ISBN 3-4064-7995-2
- Nicholas Reeves, Richard H. Wilkinson: Das Tal der Könige. Geheimnisvolles Totenreich der Pharaonen. Bechtermünz Verlag 2000, ISBN 3-8289-0739-3
- Hornung, Erik (1999) (in German). The Ancient Egyptian Books of the Afterlife. David Lorton (translator). Cornell University Press.
- Werning, Daniel A. (2011). Das Höhlenbuch: Textkritische Edition und Textgrammatik, I: Überlieferungsgeschichte und Textgrammatik, II: Textkritische Edition und Übersetzung [The Book of Caverns: Text critical edition and text grammar, I: Textual history and text grammar, II: Text critical edition and translation]. Göttinger Orientforschungen 48 (niem.). 2 vols. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-06635-8.