Klub Krzywego Koła

Klub Krzywego Koła – nazwa klubu dyskusyjnego mającego charakter wolnomyślicielski i krytyczny względem władz komunistycznych, działającego w Warszawie w latach 1955-1962.

Pierwsze spotkania klubu (od II 1955) odbywały się w mieszkaniu założycieli – Juliusza Wilczura-Garzteckiego i Ewy Garzteckiej, przy ulicy Krzywe Koło^[1][2]. Później spotkania klubu odbywały się każdego czwartku od godz. 18.00 po stronie Barssa Rynku Starego Miasta, w sali na 1. piętrze nad sklepem „Desy”.

Dyskusje prowadzone w klubie dotyczyły m.in. problematyki kulturowej, politycznej, filozoficznej, artystycznej. Przy klubie działały m.in. Galeria Krzywego Koła^[1] (prowadzona przez Mariana Bogusza) i Teatr Krzywego Koła^[1], a także ukazywało się czasopismo „Nowy Nurt”. Wśród uczestników spotkań były osoby z kręgów konserwatywnych, liberalnych, socjaldemokratycznych i trockistowskich^[3].

Niektórzy członkowie klubu współpracowali z tygodnikiem „Po prostu”.

Ostatnie posiedzenie Klubu odbyło się 1 II 1962, gdzie miała miejsce burzliwa dyskusja po prelekcji Adama Schaffa. Pobicie jego asystenta po spotkaniu stało się pretekstem do zamknięcia Klubu 3 II 1962^[4].

Działalność podobną do Klubu Krzywego Koła podjęło później Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość” (1978-1983) z udziałem m.in. b. członka Klubu Krzywego Koła Jana Strzeleckiego. Niektórzy członkowie KKK współtworzyli KOR (Komitet Obrony Robotników): Jacek Kuroń, Jan Józef Lipski, Edward Lipiński, Aniela Steinsbergowa; inni byli z nim związani.

• Władysław Bartoszewski – historyk
• Władysław Bieńkowski
• Janusz Bogucki – teoretyk i historyk sztuki
• Helena Boguszewska
• Jerzy Braun
• Włodzimierz Brus
• Tadeusz Byrski
• Michał Bristiger – muzykolog
• Józef Chałasiński
• Oskar Adolf Chomicki – fizyk
• Czesław Czapów – socjolog
• Andrzej Dobosz – krytyk literacki, felietonista
• Stanisław Ehrlich
• Marian Falski
• Janina Frentzel – socjolog
• Aleksander Gella – socjolog
• Henryk Greniewski
• Włodzimierz Hagemejer
• Ludwik Hass – historyk
• Paweł Hertz
• Julian Hochfeld
• Paweł Jasienica – literat
• Jerzy Jedlicki
• Witold Jedlicki
• Jakub Karpiński – socjolog
• Stefan Kisielewski
• Leszek Kołakowski – filozof
• Jerzy Kornacki
• Tadeusz Kotarbiński
• Tadeusz Kowalik – ekonomista
• Jerzy Kreczmar
• Jacek Kuroń – działacz ZHP
• Andrzej Lam – krytyk, historyk literatury
• Jadwiga Lewicka – obecnie Jadwiga Staniszkis – socjolog^{[potrzebny przypis]}
• Edward Lipiński – ekonomista
• Jan Józef Lipski – historyk literatury
• Aleksander Małachowski – publicysta
• Stanisław Manturzewski – socjolog
• Adam Michnik – dziennikarz
• Kazimierz Moczarski
• Karol Modzelewski – historyk
• Andrzej Munk
• Jan Olszewski – prawnik
• Maria Ossowska – socjolog, etyk
• Stanisław Ossowski – socjolog, etyk
• Juliusz Poniatowski
• Julian Przyboś
• Antoni Rajkiewicz – ekonomista, polityk
• Jan Rzepecki
• Anna Rudzińska – socjolog
• Artur Sandauer
• Marek Skwarnicki – publicysta
• Antoni Słonimski – literat
• Andrzej Stawar
• Aniela Steinsbergowa – prawnik
• Jan Strzelecki – socjolog
• Witold Suchodolski
• Anna Szarzyńska-Rewska – geodeta
• Mieczysław Szerer
• Tadeusz Szturm de Sztrem
• Jerzy Urban – dziennikarz „Po prostu”
• Melchior Wańkowicz
• Jan Wolski – działacz społeczny
• Jan Wyka
• Stefan Zbrożyna

• AndrzejA. Friszke AndrzejA., Początki Klubu Krzywego Koła, „Zeszyty Historyczne”, 149, 2004, s. 44–86 .
• WitoldW. Jedlicki WitoldW., Klub Krzywego Koła, Paryż: Instytut Literacki, 1963 .
• PawełP. Ceranka PawełP., Zamknięcie Klubu Krzywego Koła, „Zeszyty Historyczne”, 158, 2006, s. 72–100 .

• MarekM. Rapacki MarekM., „Zeszyty Historyczne” 149 – Jak powstawał Klub Krzywego Koła [online], Wyborcza.pl, 13 grudnia 2004 [zarchiwizowane z adresu 2009-02-21] .
• Krystyna Kersten, Enklawa wolnej myśli
• Klub Krzywego Koła – trybuna inteligencji, czy barometr władzy
• Marta Tychmanowicz, Klub Krzywego Koła zamknięto po prymitywnej prowokacji