Kazanie

Ten artykuł dotyczy przemowy. Zobacz też: miejscowość o tej nazwie.

Kazanie (łac. sermo) – gatunek literatury stosowanej, przemowa wygłaszana zwykle przez osobę duchowną wyznania chrześcijańskiego, która ma za zadanie nauczanie i przekazanie treści religijnych. Odmianą kazania jest homilia zawierająca wyjaśnienie fragmentu tekstu biblijnego^[1], często błędnie uważana za synonim tego terminu. Do 1970 roku kazania w Kościele katolickim były głoszone z ambony, obecnie – częściej z kazalnicy (zwanej też poetycko stołem słowa Bożego).

W islamie kazanie zwane jest chutbą.

Mianem kazania również określa się najobszerniejszą przemowę wygłoszoną przez Jezusa Chrystusa, zwaną Kazaniem na górze.

Znaczenie kazania w nabożeństwie jest szczególnie podkreślane w Kościołach protestanckich. Podobnie, jak Eucharystia jest centrum nabożeństwa w katolicyzmie, tak kazanie znajduje się w centrum nabożeństwa protestanckiego. Oznacza ono zwiastowanie Słowa Bożego i, zgodnie z zasadą solum Verbum, to właśnie ze zwiastowanego Słowa rodzi się podczas nabożeństwa społeczność Kościoła. Przy czym, w kościołach historycznych podkreślana jest przy tym prawda, że Słowo Boże jest zwiastowane nie tylko przez Kazanie, ale także przez sakramenty.

Podstawą każdego kazania w protestantyzmie jest fragment Biblii, który zazwyczaj czytany jest przez pastora na początku kazania i do którego odwołuje się w trakcie jego wygłaszania. Często kaznodzieja odnosi się także do innych fragmentów Biblii, związanych z treścią wygłaszanego kazania. W reformowanej tradycji wiary często spotykaną praktyką jest rozpoczynanie głoszenia kolejnych kazań od tego miejsca w Biblii, w którym skończyło się głosić poprzednie (lectio continua). W ten sposób w wielu Kościołach protestanckich podczas cyklu kazań zostaje zwiastowane Słowo ze wszystkich ksiąg i rozdziałów Pisma Świętego. Często spotykaną praktyką podczas wygłaszania kazania jest śledzenie omawianych fragmentów przez wiernych we własnych egzemplarzach Biblii (szczególnie w Kościołach ewangelikalnych, ale praktyka staje się popularna również w ewangelicyzmie).

Lista znanych kaznodziejów:

• Tertulian
• Jan Chryzostom
• Grzegorz z Nazjanzu
• Dominik Guzmán
• Franciszek z Asyżu
• Lancelot Andrewes
• Marcin Luter
• Jan Kalwin
• John Donne
• Jeremy Taylor
• Jacques-Bénigne Bossuet
• John Wesley
• Jonathan Edwards
• Charles Spurgeon
• Billy Sunday
• Aimee Semple McPherson
• Billy Graham
• Piotr Skarga
• Piotr z Alkantary
• Jan Kapistran
• Antoni Padewski

Styl kazań bywał parodiowany w innych gatunkach literackich i dramatycznych. W średniowiecznej Francji wystawiane były monologi dramatyczne sermon joyeux, parodiujące ówczesne kazania^[2] . Na ziemiach polskich krytykę kazań podjęło między innymi czasopismo religioznawcze Myśl Niepodległa uznając je za rodzaj propagandy niepodlegającej krytyce^[3].

• Stanisław Łukasik: Sermon joyeu. W: Słownik rodzajów i gatunków literackich. Grzegorz Gazda (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 1008–1009.

Zobacz hasło kazanie w Wikisłowniku

Zobacz kolekcję cytatów o kazaniu w Wikicytatach