Emaki-mono

Emaki-mono (jap. 絵巻物) lub prościej emaki (jap. 絵巻) – obraz w postaci zwoju (jedwabnego lub papierowego), przedstawiający sceny z dzieła literackiego, uzupełnione opisami lub fragmentami tekstu. Ta forma sztuki dotarła do Japonii z Chin wraz z buddyzmem w okresie Nara.

Emaki-mono to złożenie trzech japońskich wyrazów: e – obraz, maki – zwój, mono – rzecz, przedmiot.

Pierwsze emaki-mono powstawały w XI wieku. Do najsłynniejszych należy zaliczyć dwa. Pierwszy z nich, Genji monogatari emaki, stworzony został około 1120 r. i zachowany jest jedynie w niewielkim procencie. Jest ilustracją scen ze słynnej powieści Genji monogatari autorki Murasaki Shikibu. Drugi to Shigisan engi emaki, stworzony w XII wieku i zachowany w dużo lepszym stanie.

Burzliwy rozwój emaki-mono można jednak odnotować dopiero w okresie Kamakura. Nastąpiło wtedy dopracowywanie warsztatu i rozpowszechnienie tego rodzaju przekazu na całym terenie Japonii, aczkolwiek w erze Heian powstały te dwa najbardziej cenione emaki.

Papier, na którym znajdowały się obrazy, nawinięty był na drewniany wałek z jednej strony i rozwijany z prawej do lewej, gdzie był zwijany z powrotem na wałek. Rozwijany i zwijany musiał być jednocześnie tak, żeby w polu widzenia pozostawał widoczny jedynie aktualny obraz, bez pozostałych fragmentów z wcześniejszych i kolejnych obrazów.

Jeden obraz miał z reguły wielkość: 22 x 48 cm.

„Rysunek obwiedziony był konturem z tuszu, następnie farbami malowano barwne plamy ubiorów, sprzętów i fragmentów architektonicznych, a w końcu jeszcze raz tuszem uzupełniano szczegóły, na przykład rysy twarzy, fałdy ubiorów, itp.”^[1]

Detale dotyczące architektury i ubioru były dopracowane zawsze na wysokim poziomie. Natomiast rysy twarzy były traktowane schematycznie, w sposób zwany hikime-kagihana („oczy w kształcie dwu kresek i nos w postaci haczyka”).

Okres Heian

• Kokawadera engi emaki
• Ban dainagon ekotobo - stworzona prawdopodobnie przez Tokiwa Mitsunaga

Okres Kamakura

• Kegon gojū gosho emaki - zwój z 55 miejsc z sutry Kegon, znajduje się w Tōdaiji
• Hōnen eden - 48 zwojów z Chion-in
• Shinranden - znajduje się w Senjuji, namalowany przez Jōgi
• Ippen shōnin emaki
• Ishiyamadera engie
• Ise monogatari emaki - ilustracja do powieści Ise monogatari
• Eiga monogatari emaki
• Sumiyoshi monogatari emaki
• Murasaki Shikibu nikki emaki - ilustrowany zwój do dziennika Murasaki Shikibu
• Makura no sōshi emaki
• Heiji monogatari emaki
• Mōko shūrai ekotoba - ilustracja do powieści o napadzie Mongołów
• Saigyō monogatari emaki - ilustracje do powieści o rodzie Saigyō

Okres Ashikaga

W okresie tym powstały wspaniałe dzieła autorstwa Sesshū Tōyō. Stworzył on m.in. zwój przedstawiający cztery pory roku, na papierze o wymiarach 40 x 1582 cm.

• Baza danych o emaki-mono (jap.)