Dynastia Xia

Dynastia Xia
	; Chiny w okresie dynastii Xia
Nazwa chińska
Pismo uproszczone	夏朝
Pismo tradycyjne	夏朝
Hanyu pinyin	Xià Cháo
Wade-Giles	Hsia Ch’ao
Wymowa (IPA)	/ɕjâ ʈʂʰǎu/
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dynastia Xia (ok. 2070–1600 p.n.e.^[1], chiń. 夏朝; pinyin Xià Cháo; Wade-Giles Hsia Ch’ao) – najstarsza dynastia wyróżniana w chińskiej historiografii, m.in. w Zapiskach historyka i Kronice bambusowej. Jej istnienie nie jest jednoznacznie potwierdzone przez wykopaliska archeologiczne, dlatego określa się ją jako półlegendarną.

Według tekstów z okresu Walczących Królestw założycielem dynastii był Wielki Yu^[2]^[3], który otrzymał tron od Shuna.

Wielu chińskich archeologów uważa, że Dynastia Xia wywodzi się z kultury Erlitou^[4]. Ten pogląd nie jest podzielany przez zagranicznych badaczy, bowiem nie zachowały się żadne pisemne świadectwa dotyczące kultury Erlitou. Naukowcy zgadzają się, że potrzebne są dalsze wykopaliska w celu pełnej weryfikacji historyczności dynastii Xia^[5].

Okres rządów

Dokładne daty rządów dynastii Xia są dyskusyjne. Według tradycyjnych kalkulacji historyka Liu Xina z okresu Xin, dynastia Xia rządziła w latach 2205–1766 p.n.e., a według Kroniki Bambusowej - w latach 1989–1558 p.n.e.

Według współczesnych historyków chińskich, którzy pracowali w ramach zleconego przez rząd w Pekinie Projektu Chronologicznego Xia-Shang-Zhou (夏商周断代工程, 1996–2000), rządy dynastii Xia przypadały na okres między 2070 a 1600 rokiem p.n.e.

Znaczenie w chińskiej historiografii

W chińskim piśmiennictwie władcy Xia byli opisywani jako wzór moralności, mądrości, pracowitości i odwagi. Tradycja ta wywodzi się z koncepcji Mandatu Niebios promowanej przez konfucjanistów w okresie Wschodniej Dynastii Zhou. W myśl tej koncepcji, okres Xia był złotym wiekiem, na którym powinni wzorować się współcześni władcy. Jedynie ostatni z królów Xia, Jie, miał być ciemiężycielem, przeciw któremu nastąpił bunt i władzę przejęła dynastia Shang^[6]. W okresie Han konfucjańska interpretacja stała się oficjalną ideologią cesarstwa.

Władcy dynastii Xia

Imiona pośmiertne (Shi Hao 諡號)¹
L.p.	Okres pan.²	chiń.	Hanyu pinyin	Uwagi
1	45	禹	Yǔ	zwany Wielkim Yu; znany też jako Si Wenming (姒文命)
2	10	啟	Qǐ
3	29	太康	Tai Kang
4	13	仲康	Zhòng Kāng
5	28	相	Xiāng
6	21	少康	Shào Kāng
7	17	杼	Zhù
8	26	槐	Huái
9	18	芒	Máng
10	16	泄	Xiè
11	59	不降	Bù Jiàng
12	21	扃	Jiōng
13	21	廑	Jǐn
14	31	孔甲	Kǒng Jiǎ
15	11	皋	Gāo
16	11	發	Fā
17	52	桀	Jié	znany również jako Lü Gui (履癸 Lǚ Guǐ)
1 Czasem imię panującego jest poprzedzane nazwą dynastii Xia (夏), np. Xia Yu (夏禹)
2 Przypuszczalny okres panowania w latach
Zobacz też tabele: Władcy Chin przedcesarskich

Przypisy

↑ Li XueqinX., The Xia-Shang-Zhou Chronology Project: Methodology and Results, „Journal of East Asian Archaeology”, 4 (1), 2002, s. 321–333, DOI: 10.1163/156852302322454585 (ang.).
↑ Wielka Historia Świata, t. 4, Polskie Media Amer.Com, 2005, s. 179, ISBN 83-7425-029-1 .
↑ Mungello, David E. The Great Encounter of China and the West, 1500-1800 Rowman & Littlefield; 3 edition (28 Mar 2009) ISBN 978-0-7425-5798-7 p.97
↑ Liu, L. & Xiu, H., Rethinking Erlitou: legend, history and Chinese archaeology, Antiquity, Vol. 81 Nr. 314; str. 886–901, 2007
↑ RobertR. Bagley RobertR., Shang Archaeology, [w:] MichaelM. Loewe, EdwardE. Shaughnessy, The Cambridge History of Ancient China, Cambridge: Cambridge University Press, 1999 (ang.).
↑ Xia dynasty, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-12-08] (ang.).

Bibliografia

MarcelM. Granet MarcelM., Cywilizacja chińska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 29–31, ISBN 83-06-02370-6 .

[XSZ-1] Li XueqinX., The Xia-Shang-Zhou Chronology Project: Methodology and Results, „Journal of East Asian Archaeology”, 4 (1), 2002, s. 321–333, DOI: 10.1163/156852302322454585 (ang.).

[nazwa_1-2] Wielka Historia Świata, t. 4, Polskie Media Amer.Com, 2005, s. 179, ISBN 83-7425-029-1 .

[3] Mungello, David E. The Great Encounter of China and the West, 1500-1800 Rowman & Littlefield; 3 edition (28 Mar 2009) ISBN 978-0-7425-5798-7 p.97

[4] Liu, L. & Xiu, H., Rethinking Erlitou: legend, history and Chinese archaeology, Antiquity, Vol. 81 Nr. 314; str. 886–901, 2007

[5] RobertR. Bagley RobertR., Shang Archaeology, [w:] MichaelM. Loewe, EdwardE. Shaughnessy, The Cambridge History of Ancient China, Cambridge: Cambridge University Press, 1999 (ang.).

[6] Xia dynasty, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-12-08] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Prehistoria i starożytność	Neolit w Chinach (ok. 8000–2000 p.n.e.) Trzech Dostojnych i Pięciu Cesarzy (według tradycji 2850−2205 p.n.e.) Dynastia Xia (2070–1600 p.n.e.) Dynastia Shang (1600–1046 p.n.e.) Dynastia Zhou (1046–256 p.n.e.) Okres Wiosen i Jesieni Okres Walczących Królestw
Cesarstwo	Dynastia Qin (221 p.n.e.–206 p.n.e.) Dynastia Han (206 p.n.e.–220 n.e.) Dynastia Xin (9–23) Epoka Trzech Królestw (220–280) Wei Shu Wu Dynastia Jin (265–420) Szesnaście Królestw (304–439) Dynastie Południowe i Północne (420–589) Dynastia Sui (581–618) Dynastia Tang (618–907) Dynastia Zhou (690–705) Pięć Dynastii i Dziesięć Królestw (907–960) Dynastia Liao (907–1125) Dynastia Song (960–1279) Xixia (1038–1227) Jin (1115–1234) Dynastia Yuan (1271–1368) Dynastia Ming (1368–1644) Dynastia Qing (1644–1911)
Współczesność	/ Republika Chińska (1912–1949) ChRL (od 1949) Tajwan (od 1949)