Gubernia augustowska

Gubernia augustowska
Августовская губерния
	gubernia
	1837–1866
	Herb
Państwo	Królestwo Polskie
Siedziba	Suwałki
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba obwodów	5
Liczba powiatów	7
	Multimedia w Wikimedia Commons

Herb guberni augustowskiej w latach 1845–1866

Gubernia augustowska (ros. Августовская губерния) – jednostka administracyjna Królestwa Polskiego w latach 1837–1866 ze stolicą w Suwałkach.

Nazwy guberni wzięte zostały od miast gubernialnych, z wyjątkiem guberni sandomierskiej oraz augustowskiej, w której Rząd Gubernialny mieścił się w Suwałkach^[1].

Gubernię utworzono 23 lutego 1837 w miejsce województwa augustowskiego^[2]. Gubernia augustowska zlikwidowana została na mocy ustawy o reorganizacji urzędów gubernialnych z (19) 31 grudnia 1866 r. unifikujących administrację w Imperium Rosyjskim. W jej miejsce utworzono gubernię suwalską i łomżyńską^[3]. Suwałki odzyskały status miasta gubernialnego, a cały kraj podzielono na 10 guberni i 85 powiatów^[4].

(W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy dnia 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenie guberni augustowskiej przywrócono województwo augustowskie.)^[5]

Podział administracyjny

Gubernia dzieliła się na 5 obwodów i 7 powiatów – od 23 lutego (7 marca) 1837 r. do 29 września (11 października) 1842 r.:

obwód augustowski
- powiat dąbrowski
- powiat biebrzański
obwód kalwaryjski
- powiat kalwaryjski
obwód łomżyński
- powiat łomżyński
- powiat tykociński
obwód mariampolski
- powiat mariampolski
obwód sejneński
- powiat sejneński

Gubernia dzieliła się na 5 powiatów – od 29 września (11 października) 1842 r. do 19 (31) grudnia 1866 r.:

Historia

Na mocy ukazu Mikołaja I z 23 lutego (7 marca) 1837 r. dokonano przemianowania województw na gubernie. Komisje Wojewódzkie zostały przemianowane na Rządy Gubernialne, a prezesi Komisji Wojewódzkich na gubernatorów cywilnych. Miało to dostosować podział administracyjny kraju do obowiązującego w Cesarstwie. Gubernie – w liczbie ośmiu – przejęły herby dotychczasowych ośmiu województw; na pieczęciach Rządów Gubernialnych nadal był używany herb Królestwa Polskiego.

Ukazem z 29 września (11 października) 1842 r. obwody nazwano powiatami, których liczbę zwiększono do 85 (w 1866 r.), kierowane były przez naczelników powiatowych (powiaty dzieliły się na okręgi–okrągi).

Dalsze zmiany organizacyjne i terytorialne na szczeblu guberni nastąpiły w 1844 r. Na podstawie ukazu z 9 (21) sierpnia 1844 r. zamiast dotychczasowych ośmiu utworzono pięć guberni. Łączono je po dwie na zasadzie wspólnych granic: sandomierską i kielecką (do 1841 r. krakowską) – w radomską; lubelską i podlaską – w lubelską; kaliską i mazowiecką – w warszawską; w dotychczasowych granicach utrzymano gubernię płocką i augustowską^[7].

W 1841 r. wprowadzono rosyjski system monetarny: ruble i kopiejki. Bank Polski utracił prawa instytucji emisyjnej, a mennicę warszawską ograniczono do bicia bilonu. W 1847 r. wprowadzono w Królestwie rosyjski kodeks karny.

W ostatnim dziesięcioleciu nastąpiło zagęszczenie jednostek podziału terytorialnego, co miało m.in. służyć rusyfikacji centralnych ziem Polski^[8].

Herb guberni (jego częścią była Pogoń) jest przedstawiony na karteczce petersburskiego wydziału kartografii^[9].

Narodowość oraz wyznanie mieszkańców guberni augustowskiej jest ukazana na mapie będącej w zasobach Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie^[10].

Przypisy

↑ Historia państwa i prawa Polski pod redakcją J. Bardacha i M. Senkowskiej-Gluck. Tom III: Od rozbiorów do uwłaszczenia. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1981, s. 355.
↑ Dziennik Praw Królestwa Polskiego, nr 70. T. 20. Warszawa: 1837, s. 413–417.
↑ J. Kryński, Wysokie Mazowieckie. Monograficzny zarys dziejów, Wysokie Mazowieckie 2008, s. 72.
↑ Gubernia augustowska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 54 .
↑ Dorota Lewandowska: Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego z lat 1861–1864. Archiwum Główne Akt Dawnych. [dostęp 2016-10-29].
↑ A. Połujański, Wędrówki po Gubernji Augustowskiej w celu naukowym odbyte. Warszawa 1859, s. 333–334. dostępna na: Google books. (2012-11-02).
↑ S. K. Kuczyński, Herby miast polskich w okresie zaborów (1772–1918), Oficyna Wydawnicza Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Włocławek 1999, s. 18–19, 41.
↑ Cz. Brodzicki, D. Godlewska, Łomża w latach 1794–1866. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987, s. 163–165.
↑ Gubernia augustowska 1856 r., karteczka petersburskiego wydziału kartografii. dostępna na: wariag.blip.pl. (2012-11-02).
↑ Karta Augustowskiej Guberni, Archiwum Główne Akt Dawnych Warszawa, zbiór kartograficzny sygn. Teka 8 nr planu 5.

[1] Historia państwa i prawa Polski pod redakcją J. Bardacha i M. Senkowskiej-Gluck. Tom III: Od rozbiorów do uwłaszczenia. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1981, s. 355.

[2] Dziennik Praw Królestwa Polskiego, nr 70. T. 20. Warszawa: 1837, s. 413–417.

[3] J. Kryński, Wysokie Mazowieckie. Monograficzny zarys dziejów, Wysokie Mazowieckie 2008, s. 72.

[4] Gubernia augustowska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 54 .

[5] Dorota Lewandowska: Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego z lat 1861–1864. Archiwum Główne Akt Dawnych. [dostęp 2016-10-29].

[6] A. Połujański, Wędrówki po Gubernji Augustowskiej w celu naukowym odbyte. Warszawa 1859, s. 333–334. dostępna na: Google books. (2012-11-02).

[7] S. K. Kuczyński, Herby miast polskich w okresie zaborów (1772–1918), Oficyna Wydawnicza Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, Włocławek 1999, s. 18–19, 41.

[8] Cz. Brodzicki, D. Godlewska, Łomża w latach 1794–1866. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987, s. 163–165.

[9] Gubernia augustowska 1856 r., karteczka petersburskiego wydziału kartografii. dostępna na: wariag.blip.pl. (2012-11-02).

[10] Karta Augustowskiej Guberni, Archiwum Główne Akt Dawnych Warszawa, zbiór kartograficzny sygn. Teka 8 nr planu 5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]