Gandyzm

Gandyzm (dewanagari गांधीवाद, trl. gandhīvād, ang. Gandhism) – doktryna społeczno-polityczna stworzona przez Mohandasa Karamchanda Gandhiego, przywódcę ruchu niepodległościowego w Indiach. Istotą gandyzmu jest dążenie do podporządkowania wszystkich dziedzin działalności ludzkiej (w tym także polityki) ideom moralnym. Moralne i filozoficzne treści gandyzmu nawiązują przede wszystkim do buddyzmu i hinduizmu.

Gandyzm opiera się na trzech zasadach moralnych. Są to:

• ahinsa – niewyrządzanie zła, zakaz zabijania i zadawania cierpień,
• równość – sprawiedliwość egalitarna,
• asceza.

W stosunkach międzynarodowych ahinsa polega na stosowaniu wyłącznie metod wykluczających przemoc i gwałt; celem jest wyeliminowanie uczuć zemsty, nienawiści i nieżyczliwości, gdyż prowadzą one do konfliktów i wojen.

W stosunkach międzyludzkich zasada ahinsy obejmuje postulaty: przeciwdziałania złu, tolerancji, życzliwości, szacunku wobec przeciwnika oraz walki bez gwałtu. Usprawiedliwione są tylko takie metody, które minimalizują cierpienia przeciwnika, a także służą likwidacji konfliktu i przyczyniają się do pokojowego ułożenia dalszych stosunków.

Podstawowymi metodami walki bez gwałtu są: masowe demonstracje, strajki, bojkot szkół państwowych, sądów oraz wyborów, niepłacenie podatków itd. Metody te określa się mianem „wierności prawdzie” (satyagraha – z hind. satya – prawda, agraha – upieranie się), „odmowy współpracy” lub obywatelskiego nieposłuszeństwa.

Poglądy polityczne J. Nehru i M.L. Kinga ukształtowały się w znacznej mierze pod wpływem idei gandyzmu.

• Leksykon politologii, pod red. A. Antoszewskiego i R. Herbuta, Wrocław 2004, ISBN 83-88555-46-4.