Google Dragonfly

Dragonfly – nieistniejący już prototyp wyszukiwarki internetowej stworzonej przez Google, opartej na zasadach cenzury internetu w Chinach^[1][2][3]. Wyszukiwarka była zaprojektowana w taki sposób, że wszelkie historie wyszukiwania były łączone z numerami telefonu użytkowników^[1][4]. Nie pokazywała w wynikach stron takich jak Wikipedia oraz tych publikujących informacje na temat wolności słowa, praw człowieka, demokracji, religii, oraz innych niewygodnych tematów dla rządu Chińskiej Republiki Ludowej(inne języki)^[5][6]. Użytkownik nie był powiadamiany, że wyniki, do których chciał uzyskać dostęp, są ocenzurowane^[3][7].

Relacje między amerykańską korporacją a rządem chińskim były napięte na długo przed uruchomieniem Dragonfly. Pierwsza edycja wyszukiwarki (google.cn) uruchomiona w 2006 roku była również oparta na cenzurze państwowej, jednak w porównaniu do Dragonfly, Google przypominał Chińczykom o tym, że niektóre wyniki generowane w odpowiedzi na poszczególne zapytania są usuwane^[3][8].

W styczniu 2010 roku Google stało się ofiarą operacji Aurora(inne języki), tj. serii cyberataków wymierzonych w główne amerykańskie firmy. Oprócz Google’a ofiarą padły również korporacje takie jak Yahoo, Adobe, Dow Chemical czy Morgan Stanley^[9]. Cyberprzestępcy wykradli kod źródłowy Google’a oraz uzyskały dostęp do skrzynek pocztowych na Gmailu, należących do znanych chińskich aktywistów ds. praw człowieka^[10]. W odpowiedzi, chińskojęzyczna edycja została przekierowana z google.cn do google.hk, gdzie cenzura wpływała w znacznie mniejszym stopniu na wyświetlane wyniki przynajmniej po stronie korporacji^[11]. Sergey Brin, ówczesny prezes spółki, twierdził w wywiadzie, że operacja Aurora była dodatkową motywacją do wycofania się z Chin, choć dodał, że pogorszenie stosunków i zwiększeń żądań do ocenzurowania treści firma zauważyła już po olimpiadzie w Pekinie (2008)^[11]. Decyzja o wycofaniu z Chin spotkała się z krytyką aktywistów i światowych mediów, z czego jedna z teorii sugerowała, że zamknięcie google.cn zostało zaplanowane jako ruch przede wszystkim biznesowy, mający głównie ratować wizerunek Google i wycofanie z rynku, którego i tak nie byli w stanie podbić^[11][12]. Die Tageszeitung zauważył przy tym, że Google i tak zachował oddziały programistyczne i reklamowe w Chinach^[12].

Opinia publiczna dowiedziała się o projekcie Dragonfly w sierpniu 2018 roku, gdy The Intercept(inne języki) ujawnił wewnętrzną notatkę od pracownika Google^[13][14]. Według tego samego artykułu, prace nad wyszukiwarką trwały od 2017 roku^[13][15]. Sama notatka mówiła o tym, że nowy system wyszukiwania miałby wymagać logowania się, a dane użytkowników, w tym ich lokalizacja, miały być dostępne dla chińskiego partnera^[13]. Kierownictwo przekazało, że projekt ten był we wczesnym stadium rozwoju i nie był on gotowy do uruchomienia w Chinach^[16][17]. Podczas prezentacji zorganizowanej w październiku 2018 roku przez Sundara Pichaia, stwierdził, że Google nie miał pewności co do możliwości lub chęci działania w Chinach, lecz było „ważnym drążyć dalej temat”. Prezes Google’a pochwalił prace nad prototypem, mówiąc, że Google potrafiło zwrócić dokładne wyniki wyszukiwania, na przykład tych dotyczących leczenia raka^[18][19]. Nawiązał przy tym do śmierci Wei Zexiego, która nastąpiła w wyniku przyjęcia eksperymentalnego leczenia raka, o którym się dowiedział z promowanego wyniku na Baidu^[20].

Między listopadem a grudniem 2018 roku projekt miał zostać oficjalnie zamknięty^[21]. Kilku pracowników Google twierdziło wówczas, że Yonatan Zunger, inżynier pracujący od wielu lat w Google, już na pierwszych spotkaniach zwracał uwagę na zagrożenia dla wolności osób żyjących w Chinach wynikających z utworzenia Dargonfly w proponowanym kształcie^[22]. Obawy Zungera, który odszedł z firmy, zostały odrzucone przez szefostwo projektu, co potwierdziło 3 innych, anonimowych pracowników wciąż pozostających wówczas w Google^[22]. Kadra kierownicza na różne sposoby próbowała ukrywać szczegóły projektu, w tym nie robiąc zwyczajowych, papierowych notatek, a gdy w 2018 roku jedna z notatek wyciekła poza zespół nakazali jest skasowanie z komputerów^[13][22]. W listopadzie 2018 roku, na platformie Medium, opublikowano list otwarty, w którym wystosowano postulat o porzuceniu projektu^[23]. Pracownicy podpisani pod tym listem twierdzili, że „rząd chiński mógłby wykorzystać istnienie takiego projektu do dalszego nadużywania praw człowieka”, przyłączając się do postulatu złożonego m.in. przez Amnesty International^[24]. Pod listem podpisało się ponad 700 osób pracujących w Google na różnych stanowiskach^[23].

Według pracowników amerykańskiej korporacji, mimo ogłoszonego „zamknięcia”, prace były dalej kontynuowane, ponieważ jeszcze w 2019 roku wciąż przydzielony był budżet na rozwój projektu^[25].

W lipcu 2019 roku Google poinformowało o oficjalnym zakończeniu prac nad projektem^[26]. Na przesłuchaniu zorganizowanym przez Komisję Sądową Senatu Stanów Zjednoczonych(inne języki), Karan Bhatia(inne języki) poinformował o porzuceniu wszelkich prac nad Dragonfly^[26][27].

O ile uruchomienie Dragonfly zostało odwołane, Google nie wykluczyło dalszych działań na terenie Chin w przyszłości. Bhatia dodał, że wszelkie decyzje o powrocie na rynek chiński zostaną podjęte wyłącznie po stosownych konsultacjach z głównymi akcjonariuszami^[28].

Od marca 2010 roku, gdy Google zaprzestało obsługę chińskiej wersji językowej poprzez google.cn, do 2018 roku, populacja Chińczyków mających dostęp do internetu wzrosła do 772 milionów użytkowników^[29]. Oznaczałoby to znaczny wzrost przychodów z tytułu ponownego wejścia na rynek chiński – niemniej, istniało również ryzyko pozostania w niszy chińskiego internetu, jako iż duopol dzierżyły wyszukiwarki Baidu oraz Sogou(inne języki)^[29]. Google, jako iż opiera swoje przychody w głównej mierze na reklamach, nie posiadało danych o Chińczykach sprzed prawie dekady, co też znacznie utrudniło realizację strategii wyświetlania reklam, przynajmniej na moment zapowiedzi powrotu na rynek chiński^[29].

Google Dragonfly był zaprojektowany jako aplikacja na smartfony z Androidem – gdy była zainstalowana, Dragonfly mógł śledzić historię zapytań osób korzystających z tej wyszukiwarki. Rodziło to obawy wśród chińskich internautów, ponieważ gdy wyszukali pojęcie zabronione przez rząd chiński, mogło to spowodować potencjalne reperkusje prawne^[30].

W ramach Dragonfly planowano również fałszować dokładność prognoz pogody oraz jakości powietrza dla chińskich użytkowników, sprawiając, że Chińczycy by byli gorzej poinformowani i bardziej obojętni w tym kontekście. Dane miały być pobierane od bliżej nieznanego źródła w Pekinie, oskarżonego o fałszowanie danych^[30][31].

Projekt Dragonfly został poddany surowej krytyce przez użytkowników, oraz ze strony pracowników Google’a^[32][33][23]. Wkrótce po opublikowaniu artykułu na portalu The Intercept ujawniającego szczegóły wyszukiwarki, 1 400 pracowników podpisało list otwarty postulujący o większą transparentność nie tylko Dragonfly, ale i też wszelkich projektów pod szyldem Google^[2][34]. 31 sierpnia 2018 roku Jack Poulson, jeden ze starszych specjalistów ds. uczenia maszynowego, zrezygnował ze swojej funkcji w ramach protestu^[35]. We wrześniu 2018, Amnesty International opublikował list otwarty adresowany do kierownictwa Google, potępiający niniejszy projekt. W liście wspomniano o „kapitulacji Google’a w walce o prawa człowieka” oraz nawoływano do rezygnacji z dalszego rozwoju Dragonfly^[36]. Ponieważ w Chinach obowiązuje system zaufania społecznego, rząd chiński może poprosić o wydanie wszelkich danych zebranych na temat obywateli (w tym historii wyszukiwania), żeby móc oszacować ich zdolność do praw obywatelskich^[37]. Eksperci teoretyzowali, że gdyby Dragonfly stał się rzeczywistością, Google mogłoby zacząć wydawać dane o chińskich internautach na żądanie rządu^[38].

Po publikacji kolejnego tekstu przez The Intercept, w którym opisano podejrzenia na temat pominięcia podstawowych procedur bezpieczeństwa i prywatności projektu Dragonfly, Liz Fong-Jones, jedna z inżynierek Google’a napisała post na Twitterze proponujący organizację strajku pracowników z całego świata^[39]. Napisała, że „granica”, po której przekroczeniu strajk się odbędzie, dotyczyła uruchomienia wyszukiwarki w Chinach bez odbycia wszelkich procedur bezpieczeństwa, lub gdyby okazało się, że zespół ds. prywatności i bezpieczeństwa został zmuszony do akceptacji obecnych jego warunków^[40]. Uruchomiono również fundusz mający na celu wesprzeć finansowo pracowników Google’a, gdyby ci zrezygnowali z pracy – dla celów jego powołania zebrano ponad 200 000 dolarów^[41][42].

W październiku 2018 roku Mike Pence, ówczesny wiceprezydent Stanów Zjednoczonych, nawoływał do natychmiastowego porzucenia prac nad projektem Dragonfly. W wystąpieniu podkreślił, że jeżeli Dragonfly zostałby uruchomiony, wzmocniłoby to cenzurę internetu w Chinach oraz mogłoby to naruszyć prywatność chińskich obywateli(inne języki)^[43][44][45]. Według senatora Marka Warnera, który w wystąpieniu z grudnia 2018 skrytykował zarówno rząd w Pekinie, jak i Google, Dragonfly jest dowodem na sukces Chin w rekrutowaniu zachodnich korporacji do realizowania celów rządu chińskiego w zakresie totalnej kontroli nad informacją^[46].

Generał Joseph Dunford(inne języki), pełniący funkcję przewodniczącego Kolegium Połączonych Szefów Sztabów, również skrytykował Google. Według niego nie do wyjaśnienia był fakt inwestowania w autokratyczny rząd Chin, wykorzystującym powszechną cenzurę mającą na celu wszelkie ograniczenie wolności słowa. Ostrzegł również przed zwiększeniem wpływów Rosji i Chin na Stany Zjednoczone, czego Google powinien za wszelką cenę unikać i zamiast tego współpracować z Pentagonem^[47].

Mimo szerokiej krytyki pewna grupa pracowników Google poparła istnienie projektu. W listopadzie 2018 roku do redakcji TechCrunch wpłynął niepodpisany list nawołujący do kontynuowania prac nad Dragonfly, ponieważ projekt jest tożsamy z misją organizacji informacji z całego świata w taki sposób, żeby były użyteczne i dostępne dla każdego^[48]. W liście mimo wspomnienia, że Dragonfly jest w stanie wyrządzić potencjalnie większe szkody niż przynieść korzyści, mogłoby to też umożliwić odnalezienie odpowiedniej ścieżki wejścia na rynek chiński^[48]. Trzech anonimowych pracowników Google’a poparło istnienie Dragonfly, twierdząc, że potrzebny jest potencjalny konkurent dla dominującej wyszukiwarki jaką było wówczas Baidu (blisko 70% rynku)^[49].