Biret

Nie mylić z: biuret.

Biret (z łaciny birretum, czapeczka^[1]) – nakrycie głowy znane już w XIII wieku we Francji, a w Polsce popularne od wieku XV. Przybierało różne formy (beret). Najczęściej jednak niewielkie, kwadratowe i ściśle związane z funkcjami:

• okrągłe nakrycie głowy – oznaka doktorska na wyższych uczelniach;
• część oficjalnego stroju sędziów, prokuratorów i adwokatów;
• nakrycie głowy duchownych Kościoła katolickiego i rzadziej pastorów, może mieć 3 (w Polsce) lub 4 rogi oraz ewentualnie pompon z wełny. Birety były wykonywane z dwóch rodzajów materiałów: jedwabnych i wełnianych. Jedwab przysługiwał w okresie letnim kardynałom i biskupom, zaś prałatom di mantelletta i di mantellone przez cały rok. Birety z materiałów wełnianych noszą zwykli księża i klerycy przez cały rok oraz kardynałowie i biskupi w okresie zimowym; używane kolory:
  • czarny – prezbiterzy bez dodatkowych godności, diakoni-celibatariusze oraz obłóczeni klerycy. Wełniane, z czarnym podbiciem. Przepisy nie pozwalały na obszycia w innym kolorze niż kolor biretu.
  • czarny z fioletowym pomponem – prezbiterzy posiadający tytuł prałata lub kanonika. Prałaci di mantelletta podbicie mieli w kolorze karmazynowym, zaś prałaci di manttellone w fioletowym.
  • czarny z czerwonym pomponem – protonotariusze pierwszych trzech klas.
  • fioletowy – biskupi i arcybiskupi także zakonni, prałaci domowi – rzeczywiści Jego Świątobliwości oraz infułaci, administratorzy apostolscy oraz niektórzy niebędący biskupami wyżsi dostojnicy Kurii Rzymskiej, jedwabny lub z sukna, z zielonym podbiciem.
  • czerwony – kardynałowie, także zakonni (jakkolwiek kardynałowie należący do katolickich Kościołów wschodnich często zachowują nakrycie głowy własnego Kościoła). Wykonane z jedwabiu falistego albo z sukna, z podbiciem szkarłatnym, zamiast pomponu jest jedwabna pętelka. Biretu otrzymanego na konsystorzu nigdy nie nosili, lecz dla okazania szacunku związanego z jego pochodzeniem, kładli go na zaszczytnym miejscu w swojej antykamerze pomiędzy dwoma świecznikami. Birety kardynałów in pectore spoczywały w prywatnej papieskiej kaplicy pod szklanymi kloszami^[2].
  • biały – używany w niektórych zakonach posiadających białe habity (papież mimo białej sutanny nie nosi biretu, w zastępstwie może używać camauro)
  • w Polskim Narodowym Katolickim Kościele w RP administrator może używać biretu czarnego z niebieskim pomponem
  • w Kościele Starokatolickim Mariawitów duchowni używają szarych biretów.

• 
  Hiszpański Bonete – Kolekcja Philippi
• 
  Biret – kolekcja Philippi

Zobacz hasło biret w Wikisłowniku

• Biretek
• Kolekcja Philippi

• Anna Drążkowska, Ozdoby i nakrycia głowy na ziemiach polskich od X do końca XVIII wieku, Toruń 2012

• Zdjęcia, informacje i literatura w języku niemieckim

• p
• d
• e

Liturgia rzymska Kościoła katolickiego

Obrzędy liturgiczne	chrzest bierzmowanie msza Novus Ordo Missae klasyczny ryt rzymski sakrament pokuty i pojednania namaszczenie chorych sakrament święceń sakrament małżeństwa liturgia godzin sakramentalia
Paramenty liturgiczne	kielich patena puszka (cyborium) kustodia melchizedek monstrancja konopeum naczynie na krzyżmo waskulum ampułki trybularz (kadzielnica) łódka aspersorium kropidło dzwonki mszalne tintinnabulum baldachim umbraculum sztandar procesyjny feretron relikwiarz krzyż procesyjny
Księgi liturgiczne	mszał rytuał pontyfikał brewiarz ewangeliarz lekcjonarz kolektarz graduał antyfonarz martyrologium psałterz sakramentarz agenda liturgiczna rubrycela
Bielizna kielichowa	korporał palka puryfikaterz ręczniczek welon kielichowy bursa
Szaty liturgiczne	humerał alba cingulum manipularz (sudarium) tunika (tunicella) stuła dalmatyka ornat kapa (pluwiał) pierścień pektorał pastorał mitra paliusz welon naramienny (tuwalnia)
Strój chórowy	sutanna koloratka biret komża rokieta mucet piuska habit coculla
Szaty papieskie	Pierścień Rybaka camauro subcinctorium falda fanon mantum tiara
Zobacz też	ogólne wprowadzenie do mszału rzymskiego rok liturgiczny kolory liturgiczne nabożeństwa