Der Blaue Reiter

Der Blaue Reiter (z niem. Błękitny Jeździec) – ugrupowanie artystów-ekspresjonistów, założone w Monachium w grudniu 1911. Nazwa ugrupowania pochodzi od tytułu almanachu, wydawanego przez Wasilija Kandinskiego (Василий Васильевич Кандинский) i Franza Marca.

Kandinski porzuciwszy w wyniku sporu monachijskie „Nowe Stowarzyszenie Artystyczne” (Neue Künstlervereinigung München) stworzył wraz z Franzem Marcem nowe ugrupowanie, mające na celu uwolnienie sztuki od konserwatywnej tradycji malarstwa akademickiego. 19 czerwca 1911 zaproponował Marcowi wydanie almanachu z reprodukcjami i artykułami o nowej sztuce.

Do Kandinskiego i Marca przyłączyli się inni artyści o podobnych poglądach, wśród nich August Macke, Gabriele Münter, Marianne von Werefkin (Марианна Владимировна Верëвкина), Alexej von Jawlensky (Алексей Георгиевич Явле́нский), Alfred Kubin, Paul Klee i Hanns Bolz. Przyłączył się też kompozytor i malarz Arnold Schönberg. Członków grupy łączyło zainteresowanie sztuką prymitywną i średniowieczną oraz fowizmem i kubizmem.

Pierwsza wystawa grupy odbyła się od 18 grudnia 1911 do 1 stycznia 1912 w Moderne Galerie Heinrich Thannhauser w Monachium. Obejmowała 49 dzieł Hansa Arpa, Alberta Blocha, Heinricha Campendonka, Roberta Delaunaya, Wasilija Kandinskiego, Henri Matissa, Augusta Mackego, Gabrieli Münter, Emila Noldego, Pabla Picassa i Henri Rousseau. Wystawie towarzyszyła muzyka Albana Berga, Arnolda Schönberga i Antona Weberna. Wystawę pokazano również w Kolonii i w Berlinie.

Druga i ostatnia wystawa odbyła się od 12 lutego do 18 marca 1912 w monachijskiej księgarni Hansa Goltza. Obejmowała wyłącznie grafikę, także Paula Klee, Georges Braque’a, Hansa Arpa, Roberta Delaunaya, André Deraina, Kazimierza Malewicza, Natalii Gonczarowej i Michaiła Łarionowa oraz grupy Die Brücke.

Grupa przyjęła nazwę od drzeworytu Kandinskiego pod tym samym tytułem, zamieszczonym w roku 1912 na okładce almanachu. Sponsorami almanachu byli kolekcjoner sztuki Bernhard Koehler i wydawca Reinhard Piper. Almanach został wznowiony w roku 1914, ukazały się także wydania w innych językach.

Członkowie grupy spotykali się w domu Kandinskiego i Gabrieli Münter w Murnau oraz w niedalekim Sindelsdorf, gdzie mieszkali Franz Marc i Heinrich Campendonk.

Niestety między członkami grupy doszło do sporów i niesnasek. Po wybuchu I wojny światowej rosyjscy członkowie grupy: Kandinsky, Jawlensky i Werewkina musieli opuścić Niemcy. Marc i Macke polegli na froncie we Francji, Hanns Bolz powrócił z wojny okaleczony i wkrótce zmarł. Grupa zakończyła działalność.

W roku 1920 doszło do procesu sądowego o zgromadzone w Murnau obrazy, wygranego przez Gabrielę Münter. W dniu swoich 80. urodzin (w 1957) Gabriela Münter zapisała znaczną część kolekcji miastu Monachium. Obrazy są zgromadzone w Miejskiej Galerii Lenbachhaus.

• 
  August Macke:
  Jasny dom, 1914
• 
  August Macke: Portret Franza Marca, 1910
• 
  August Macke: Portret Bernharda Koehlera
• 
  August Macke:
  Balet rosyjski, 1912

• 
  Marianna Werewkina: Autoportret
• 
  Franz Marc:
  Żółta krowa, 1911
• 
  Hanns Bolz:
  Portret Alfreda Flechtheima

• Brigitte Salmen (wydawca): Der Almanach ‘Der Blaue Reiter’. Bilder und Bildwerke in Originalen. Murnau 1998, ISBN 3-932276-03-5.
• Norbert Göttler: Der Blaue Reiter. Rowohlt Verlag, Reinbek 2008, ISBN 978-3-499-50607-9.
• Wassily Kandinsky: Über das Geistige in der Kunst. Insbesondere in der Malerei. (O duchowości w sztuce, szczególnie w malarstwie), Wznowienie oryginału z roku 1912. Benteli Verlag Bern 2004, ISBN 3-7165-1326-1.

• Der Blaue Reiter. g26.ch. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-07)].
• Dom Gabrieli Münter w Murnau. murnau.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-11)].
• Expressionismus Museen: Der Blaue Reiter. (niem.)