Chiang Ching-kuo

Chiang Ching-kuo
Data i miejsce urodzenia	27 kwietnia 1910 ; Zhejiang
Data i miejsce śmierci	13 stycznia 1988 ; Tajpej
	Prezydent Republiki Chińskiej
Okres	od 20 maja 1978; do 13 stycznia 1988
Przynależność polityczna	Kuomintang
Wiceprezydent	Hsieh Tung-min (1978-1984) Lee Teng-hui (1984-1988)
Poprzednik	Yen Chia-kan
Następca	Lee Teng-hui
	Premier Republiki Chińskiej
Okres	od 29 maja 1972; do 20 maja 1978
Przynależność polityczna	Kuomintang
Poprzednik	Yen Chia-kan
Następca	Sun Yun-suan
	Przewodniczący Kuomintangu
Okres	od 5 kwietnia 1975; do 13 stycznia 1988
Poprzednik	Czang Kaj-szek
Następca	Lee Teng-hui
	Wicepremier Republiki Chińskiej
Okres	od 1 lipca 1969; do 1 czerwca 1972
Przynależność polityczna	Kuomintang
Poprzednik	Huang Shao-ku
Następca	Hsu Ching-chung
	Minister Obrony Narodowej Republiki Chińskiej
Okres	od 14 stycznia 1965; do 30 czerwca 1969
Przynależność polityczna	Kuomintang
Poprzednik	Yu Da-wei
Następca	Huang Chieh
	Minister bez teki
Okres	od 15 lipca 1958; do 13 stycznia 1965
Przynależność polityczna	Kuomintang
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chiang Ching-kuo (chiń. upr. 蒋经国; chiń. trad. 蔣經國; pinyin Jiǎng Jīngguó, wym. [t ɕ i ã.t ɕ i ŋ .k o ʔ]; ur. 27 kwietnia 1910 w Fenghua w prow. Zhejiang, zm. 13 stycznia 1988 w Tajpej) – polityk chiński (tajwański), prezydent Republiki Chińskiej (Tajwanu) w latach 1978-1988. Najstarszy syn Czang Kaj-szeka i jego pierwszej żony Mao Fumei.

W 1925 roku wyjechał do ZSRR, gdzie podjął studia na moskiewskim Uniwersytecie im. Sun Jat-sena. Jego szkolnymi kolegami było wielu działaczy komunistycznych, m.in. Deng Xiaoping. Popadł w niełaskę władz radzieckich po podjęciu przez Czang Kaj-szeka w 1927 roku działalności antykomunistycznej w Chinach. Pomimo złożenia publicznej krytyki polityki ojca, został zesłany w region Uralu, gdzie pracował w zakładzie przemysłu ciężkiego. Tam poznał swoją przyszłą żonę, Białorusinkę Fainę Jepaczewą Wachaliewą (ur. 1916, zm. 2004), znaną później pod chińskim nazwiskiem Chiang Fang-liang (chiń. upr. 蒋方良; chiń. trad. 蔣方良; pinyin Jiǎng Fāngliáng). Z małżeństwa tego doczekał się 3 synów i córki.

Na początku 1937 roku za zezwoleniem władz radzieckich wrócił wraz z rodziną do Chin. Rok później wstąpił do Kuomintangu. Początkowo przebywał z ramienia partii w prowincji Jiangxi, natomiast w 1948 roku został skierowany do Szanghaju. Jego polityka uzdrowienia stosunków w mieście, naznaczona radykalną walką z korupcją, spowodowała, iż popadł w konflikt ze swoją macochą Song Meiling.

W 1949 roku wraz z rządem Republiki Chińskiej ewakuował się na Tajwan. Pełnił wiele funkcji we władzach państwowych – był szefem tajnej policji (1950–1965), ministrem obrony (1965–1969), wicepremierem (1969–1972). W latach 1972–1978 premier Tajwanu, w 1978 roku został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta (zastąpił Yen Chia-kana). Jako głowa państwa został zmuszony do złagodzenia polityki autokratycznej, dopuścił działalność partii opozycyjnych, zniósł stan wyjątkowy (1987) i zezwolił na ruch turystyczny do Chin kontynentalnych.

Pełnił funkcję prezydenta do końca życia, zmarł na atak serca. Zastąpił go Lee Teng-hui.

Bibliografia

James Z. Gao, Historical Dictionary of Modern China (1800-1949), Scarecrow Press, Lanham 2009.

[a-1] Wiceprezydent Republiki Chińskiej

[b-2] Głowa państwa jako p.o. Premiera Rady Państwa

[c-3] Tymczasowy Szef Egzekutywy

[d-4] P.o. Tymczasowego Szefa Egzekutywy jako p.o. Premiera Rady Państwa

[e-5] Głowa państwa jako p.o. Premiera Rady Państwa (1926–1927), a następnie Premier (1927)

[f-6] Generalissimus Rządu Wojskowego

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

Premierzy Rządu Cesarskiego	Yikuang (1911) Yuan Shikai (1911–1912)
Premierzy Republiki Chińskiej	Tang Shaoyi (1912) Lu Zhengxiang (1912) Zhao Bingjun (1912–1913) Duan Qirui (1913) Xiong Xiling (1913–1914) Sun Baoqi (1914)
Sekretarze stanu Republiki Chińskiej	Xu Shichang (1914–1916) Lu Zhengxiang (1915–1916) Xu Shichang (1916) Duan Qirui (1916)
Premierzy Republiki Chińskiej	Duan Qirui (1916–1917) Wu Tingfang (1917) Li Jingxi (1917) Jiang Chaozong (1917)
Premier Rządu Cesarskiego	Zhang Xun (1917)
Premierzy Republiki Chińskiej	Duan Qirui (1917) Wang Shizhen (1917–1918) Duan Qirui (1918) Qian Nengxun (1918–1919) Gong Xinzhan (1919) Jin Yunpeng (1919–1920) Sa Zhenbing (1920) Jin Yunpeng (1920–1921) Yan Huiqing (1921) Liang Shiyi (1921–1922) Yan Huiqing (1922) Zhou Ziqi (1922) Yan Huiqing (1922) Wang Chonghui (1922) Wang Daxie (1922) Wang Zhengting (1922–1923) Zhang Shaozeng (1923) Gao Lingwei (1923–1924) Sun Baoqi (1924) Yan Huiqing (1924) Huang Fu (1924) Urząd zniesiony (1924–1925) Xu Shiying (1925–1926) Jia Deyao (1926) Hu Weide (1926) Yan Huiqing (1926) Du Xigui (1926) Wellington Koo (1926–1927) Pan Fu (1927–1928) Tan Yankai (1928–1930) Song Ziwen (1930) Czang Kaj-szek (1930–1931) Chen Mingshu (1931) Sun Fo (1931–1932) Wang Jingwei (1932–1935) Czang Kaj-szek (1935–1938) Kong Xiangxi (1938–1939) Czang Kaj-szek (1939–1945) Song Ziwen (1945–1947) Czang Kaj-szek (1947) Zhang Qun (1947–1948) Weng Wenhao (1948) Sun Fo (1948–1949) He Yingqin (1949)
Premierzy Republiki Chińskiej (rezydujący na Tajwanie)	Yan Xishan (1949–1950) Chen Cheng (1950–1954) Yü Hung-chün (1954–1958) Chen Cheng (1958–1963) Yen Chia-kan (1963–1972) Chiang Ching-kuo (1972–1978) Sun Yun-suan (1978–1984) Yu Kuo-hwa (1984–1989) Lee Huan (1989–1990) Hau Pei-tsun (1990–1993) Lien Chan (1993–1997) Vincent Siew (1997–2000) Tang Fei (2000) Chang Chun-hsiung (2000–2002) Yu Shyi-kun (2002–2005) Frank Hsieh (2005–2006) Su Tseng-chang (2006–2007) Chang Chun-hsiung (2007–2008) Liu Chao-shiuan (2008–2009) Wu Den-yih (2009–2012) Sean Chen (2012–2013) Jiang Yi-huah (2013–2014) Mao Chi-kuo (2014–2016) Chang San-cheng (2016) Lin Chuan (2016–2017) William Lai (2017–2019) Su Tseng-chang (2019–2023) Chen Chien-jen (od 2023)

Tymczasowi Prezydenci Republiki Chińskiej	Sun Jat-sen (1912) Yuan Shikai (1912–1913)
Prezydenci Republiki Chińskiej	Yuan Shikai (1913–1915, 1916) Li Yuanhong (1916–1917) Feng Guozhang (p.o., 1917–1918)^[A] Xu Shichang (1918–1922) Zhou Ziqi (p.o., 1922)^[B] Li Yuanhong (1922–1923) Gao Lingwei (p.o., 1923)^[B] Cao Kun (1923–1924) Huang Fu (p.o., 1924)^[B] Duan Qirui (1924–1926)^[C] Hu Weide (p.o., 1926)^[D] Yan Huiqing (p.o., 1926)^[B] Du Xigui (p.o., 1926)^[B] Wellington Koo (p.o., 1926–1927)^[E] Zhang Zuolin (1927–1928)^[F]
Przewodniczący Rządu Narodowego Republiki Chińskiej	Tan Yankai (1928) Czang Kaj-szek (1928–1931) Lin Sen (p.o., 1931–1932) Lin Sen (1932–1943) Czang Kaj-szek (p.o., 1943) Czang Kaj-szek (1943–1948)
Prezydenci Republiki Chińskiej	Czang Kaj-szek (1948–1949) Li Zongren (p.o., 1949–1950)^[A] Czang Kaj-szek (1950–1975) Yen Chia-kan (1975–1978) Chiang Ching-kuo (1978–1988) Lee Teng-hui (1988–2000) Chen Shui-bian (2000–2008) Ma Ying-jeou (2008–2016) Tsai Ing-wen (2016–2024) Lai Ching‑te (2024–)

Prezydent	Sun Jat-sen (1912–1914) Song Jiaoren (tymczasowo, 1912–1913)
Premier	Sun Jat-sen (1919–1925)
Przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego	Liao Zhongkai (tymczasowo, 1925) Zhang Renji (1926) Czang Kaj-szek (1926–1927) Hu Hanmin (1935–1936) Czang Kaj-szek (tymczasowo, 1936–1938)
Dyrektor-Generał	Czang Kaj-szek (tymczasowo, 1938–1945) Czang Kaj-szek (1945–1975)
Przewodniczący	Chiang Ching-kuo (tymczasowo, 1975–1976) Chiang Ching-kuo (1976–1988) Lee Teng-hui (tymczasowo, 1988) Lee Teng-hui (1988–2000) Lien Chan (tymczasowo, 2000–2001) Lien Chan (2001–2005) Ma Ying-jeou (2005–2007) Wu Po-hsiung (tymczasowo, 2007) Chiang Pin-kung (tymczasowo, 2007) Wu Po-hsiung (2007–2009) Ma Ying-jeou (2009–2014) Wu Den-yih (tymczasowo, 2014–2015) Eric Chu (2015–2016) Huang Ming-hui (tymczasowo, 2016) Hung Hsiu-chu (2016–2017) Lin Junq-tzer (tymczasowo, 2017) Wu Den-yih (2017–2020) Lin Rong-te (tymczasowo, 2020) Johnny Chiang (od 2020)