Walt Disney

 

 

Walter Elias Disney nasquèt lo 5 de decembre de 1901 a Chicago. Èra lo quatren enfant d’Elias Disney (1859-1941) e de Flora Call (1868-1938). Son paire èra un obrier agricòla que venguèt obrier mecanic en 1884 per trabalhar sus de chantiers ferroviaris. Puei, assaièt sensa succès de venir violonista professionau, productor d’agrums e gerent d’ostalariá. En 1888, se maridèt e venguèt tornarmai obrier (dins la construccion) a Chicago. Pasmens, inquiet de la criminalitat creissenta, desmainatjèt sa familha en Missorí en 1906. Malaut, deguèt s’installar a Kansas City en 1910. Flora Call èra institutritz mai abandonèt son mestier per assegurar l’educacion de seis enfants.

Walter Disney e son fraire Roy ajudèron rapidament lo paire dins sei projèctes professionaus coma la creacion d’una companhiá de distribucion de jornaus. Pasmens, lei relacions amb aqueu darrier, descrich coma violent e autoritari, foguèron marridas. En 1917, Walter refusèt de s’entornar a Chicago ont Elias Disney aviá crompat una usina de gelada. Mentre que Roy èra mobilizat, Walter obtenguèt un emplec de vendeire dins lei trens de la Missouri Pacific Railroad. Comencèt de s’interessar a la Premiera Guèrra Mondiala.

Tròp jove per intrar au sen de l’armada, s’engatjèt dins la Crotz Roja qu’acceptava de volontaris de 17 ans^[1]. Foguèt incorporat a la division deis ambulàncias de la Crotz Roja estatsunidenca en França. Arribat lo 12 de nocembre de 1918, un jorn après la signatura de l’armistici, demorèt en França fins a setembre de 1919 avans de s’entornar a Chicago e a Kansas City.

 

A son retorn en Missorí, Walt Disney trobèt un trabalh dins una agéncia de publicitat. I rescontrèt lo dessenhaire Ub Iwerks (1901-1971) que venguèt un collaborator major de Disney fins a sa mòrt. Lo duò foguèt rapidament engatjat per la Kansas City Film Ad Company e trabalhèt sus de films publicitaris per lei cinèmas locaus^[2]. En parallèl, Disney comencèt de s’interessar a la realizacion de dessenhs animats. Durant una minuta e parlant de problemas locaus, foguèron venduts a la Newman Theater Company e obtenguèron un certan succès.

Lo 22 de mai de 1922, Disney fondèt son premier estúdio de produccion de dessenhs animats. Dich Laugh-O-Gram, foguèt l'autor de corts metratges basats sus de còntes populars. Disney capitèt d'i reünir una còla de dessenhaires talentós comprenent Iwerks, Hugh Harman (1903-1982), Rudolf Ising (1903-1992), Carman Maxwell (1902-1987) e Friz Freleng (1906-1995). La companhiá produguèt plusors animats que foguèron ben recebuts dins la region de Kansas City. Pasmens, lei còsts foguèron superiors ai revenguts e l'estúdio faguèt falhida en julhet de 1923.

 

Après la revirada de Laugh-O-Gram, Disney anèt s'installar en Califòrnia onte viviá ja son fraire Roy. Amb aqueu darrier e gràcias a l'ajuda financiera d'un oncle, creèt una companhiá novèla dicha Disney Brothers Studio. Foguèron jonhats per Ub Iwerks. Lo 16 d'octòbre de 1923, lei dos fraires concluguèron un contracte amb Margaret J. Winkler (1895-1990), una importanta productritz de dessenhs animats deis ans 1920. Aquò permetèt a Disney de construrre un estúdio en 1925 (Walt Disney Studios Hyperion) e de perennizar son entrepresa que cambièt de nom per venir Walt Disney Studio en 1926. En parallèl, se maridèt amb Lillian Bounds (1899-1997), una intervallista de l'estúdio.

Durant aqueu periòde, la companhiá obtenguèt un succès corrècte amb lei corts metratges Alice Comedies que presentava leis aventuras d'una joventa dins lo mond magic de Cartoonland. En 1927, totjorn en associacion amb Winkler e son marit Charles B. Mintz (1889-1939), creèt la seria Oswald lo lapin astruc. Gràcias a son ritme e son animacion de qualitat, lo projècte foguèt un succès e Oswald venguèt un personatge popular. Pasmens, en 1928, un desacòrdi comerciau entre Disney e Mintz entraïnèt la pèrda de la produccion de la seria per leis estúdios Disney. De mai, Mintz capitèt d'atraire una partida dei dessenhaires Disney dins son estúdio.

 

Après la pèrda dau personatge d'Oswald, Disney, Iwerks e lo rèsta de sa còla comencèron de concebre un personatge novèu. Basat sus lo modèl d'una rata, èra relativament similar a Oswald. Foguèt dich Mortimer Mouse avans d'èsser tornat nomenar Mickey Mouse per Lilian Disney^[3]. Lo premier film Mickey, Plane Crazy, sortiguèt en 1928 mai foguèt una revirada. Lo segond òpus, The Gallopin' Gaucho, conoguèt un destin identic.

Disney capitèt d'identificar lei rasons d'aquelei reviradas. D'efiech, en 1927, Warner Bros. aviá produch un film musicau sonòr, Lo cantaire de jazz d'Alan Crosland (1894-1936), qu'èra estat un succès. Amb l'ajuda de l'òme d'afaires Pat Powers, Disney capitèt d'obtenir un sistèma de sincronizacion de còntrabanda^[4]. Lo tresen dessenh animat Mickey, Steamboat Willie, foguèt ansin una capitada considerabla permetent a son personatge principau de venir una icòna populara.

Durant leis ans 1930, leis estúdios Disney conoguèron un periòde prospèr gràcias a sei serias de corts metratges parlants Mickey Mouse e Silly Symphonies. Leis episòdis d'aquela darriera avián pauc de personatges recurrents e èran centrats sus de còntes populars europèus e nòrd-americans. La musica i teniá un ròtle primordiau e Disney recrutèt lo compositor Carl W. Stalling (1891-1972) coma director musicau.

De son caire, l'univèrs Mickey s'enriquiguèt de personatges novèus coma Pluto, Dingo e Donald Duck. Fòrça populars, obtenguèron rapidament de serias pròprias e d'univèrs pròpris. En particular, Duck, trabalhat per de dessenhaires coma Carl Barks (1901-2000) e Jack Hannah (1913-1994), comencèt de concurrenciar Mickey a partir de la fin deis ans 1930. Aquò menèt a la creacion de Daisy, de sei tres nebòts e de son oncle Picsou (qu'obtenguèt tanben la sieuna seria).

En revènge, au nivèu personau, Disney deguèt faciar de dificultats personalas amb una depression en 1931. Lei demissions d'Ub Iwerks e de Carl W. Stalling trebolèron tanben lo foncionament de la companhiá. De mai, maugrat lo succès de seis animats, la rendabilitat deis estúdios Disney èra febla e permetiá gaire d'innovar dins d'autrei projèctes. Pasmens, après un viatge e la naissença de sa filha Diane en 1933, sa situacion se melhorèt. Adoptèt una segonda filha, Sharon, en 1936.

Per assaiar de resòuvre sei problemas financiers, Disney cerquèt de procès novèus. L'idèa èra de trobar una idèa similara a aquela deis animats sonòrs de 1928. S'interessèt donc a la colorizacion de seis òbras gràcias a l'introduccion dau technicolor. Aquò li permetèt d'obtenir plusors oscars durant lo decenni 1930. En parallèl, assaièt de melhorar lo trabalh de seis estúdios gràcias a la creacion d'un sistèma intèrne de formacion menat per Ben Sharpsteen (1895-1980), David Hand (1900-1986) e Donald W. Graham (1883-1976). Disney favorizèt tanben lo desvolopament de tecnicas novèlas coma la camerà multiplana qu'ofrissiá mai de possibilitats per representar la prefondor d'un decòr dins un dessenh. Pasmens, son idèa pus importanta foguèt de desvolopar de lòngs metratges d'animacion en colors.

 

Lo premier lòng metratge de Disney foguèt realizat entre 1935 e 1937. Èra inspirat d'un animat mut de 1919 contant l'istòria de Blancanèu. Disney deguèt demandar un sostèn excepcionau de Bank of America per acabar lo film e prenguèt de riscs financiers importants. Dins aquò, l'òbra foguèt un succès major gràcias a la diversitat de seis efiechs dramatics mesclant suspens, fantastic e comic, l'originalitat dei personatges e la profusion dei colors (1 200 nuanças). De mai, Disney recebèt de criticas elogiosas de part de personalitats majoras de l'istòria dau cinèma coma Sergei Eisenstein (1898-1948) e Charlie Chaplin (1889-1977). Foguèt tanben una capitada financiera amb un gasanh immediat de 8 milions de dolars per un budget d'aperaquí 1,48 milions de dolars^[5]. De mai, lo film assegura totjorn a la companhiá de revenguts regulars gràcias a sei reedicions e sei redifusions. En 1989, sei revenguts dirèctes èran ansin estimats a mai de 6 miliards de dolars en « dolars constants »^[6].

Après aqueu succès, Disney transformèt radicalament seis estúdios. Leis efectius passèron de 187 trabalhaires en 1937 a mai de 1 600 en 1940. Cada etapa dau dessenh foguèt organizada segon un mòde de produccion industriau amb una division tecnica deis activitats que foguèron d'ara endavant fisadas a d'unitats especializadas (story-board, intervallisme...). L'objectiu èra de respòndre a d'exigéncias importantas en matèria de realisme e de naturalisme. Foguèt pereu organizat lo desmainatjament deis estúdios dins de locaus novèus^[7]. Pasmens, aquò entraïnèt un gròs maucontentament au sen dei salariats e una grèva de cinc setmanas aguèt luòc en junh e julhet de 1941^[8]. Disney accusèt lo Partit Comunista deis Estats Units d'aver infiltrar sa companhiá. Aquò menèt a un blocatge complèt e Walt Disney deguèt laissar son fraire negociar amb lei grevistas^[9].

 

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, leis estúdios contunièron de produrre de dessenhs animats lòngs metratges coma Pinocchio (1940), Fantasia (1940), Dumbo (1941) e Bambi (1942). Aquelei films foguèron de succès financiers relatius car lo conflicte privèt Disney de la màger part dei revenguts prevists. Pasmens, dins leis ans seguents, constituïguèron de fònts regularas de sòus. De mai, en 1940, lo retorn d'Ub Iwerks au sen de la division deis efiechs especiaus permetèt a Disney de perseguir sa politica d'innovacions tecnicas^[10].

En parallèl e per ocupar sei còlas, Disney participèt a l'esfòrç de guèrra. Lei figuras de Mickey e de Donald i foguèron fòrça mobilizadas dins de corts metratges dirèctament comandats per l'armada ò demandats per la propaganda estatsunidenca. Lei capitadas pus importantas dau periòde son Der Fuehrer's Face (1943) e Education for Death (1943). I aguèt tanben quauquei lòngs metratges de propaganda coma Victory Through Air Power (1943) que presenta lei tèsis estatsunidencas sus lo bombardament estrategic e de films de formacion professionala coma Four Methods of Flush Riveting qu'explica quatre metòdes de riblatge utilizats dins l'industria aeronautica. Aquelei films veguèron lo personatge de Donald eclipsar pauc a pauc Mickey que dispareguèt pauc a pauc dei produccions Disney^[11].

Tocat per la cauma de 1941, Disney èra un anticomunista convencut que participèt precòçament a la traca dei comunistas, reaus ò supausats, presents ais Estats Units. Tre 1947, denoncièt tres menaires dau conflicte sociau^[12]. Aquò permetèt a Disney de se presentar, dins la continuitat de son òbra artistica durant la guèrra, coma un patriota estatsunidenc modèl^[13]. Son influéncia en Hollywood aumentèt rapidament e foguèt pas inquietat durant lo periòde dau maccarthisme.

 

Après la guèrra, Disney reprenguèt la realizacion de lòngs metratges d'animacion coma Cendrilhon (1950), Alícia au país dei meravilhas (1951), Peter Pan (1953), La Bela e lo Vagabond (1955), Lei 101 Dalmacians (1961), Merlin l'Encantaire (1963) e Lo libre de la jungla (1967). Per aqueleis òbras, Disney contunièt de cercar d'innovacions tecnicas per melhorar la qualitat de l'animacion e lei films d'aqueu periòde foguèron de succès importants. Pasmens, a partir dau començament deis ans 1950, Disney s'alunchèt pauc a pauc deis estúdios per se concentrar sus la diversificacion de seis activitats^[14].

Aqueu projècte comprenguèt plusors aisses diferents. D'en premier, seis estúdios comencèron pauc a pauc de produrre de lòngs metratges de presa de vista reala. I adoptèt de metòdes similars a aqueleis utilizats per leis animats coma l'adopcion de tecnologias recentas per melhorar la qualitat deis imatges (CinemaScope). Sortit en 1950, l'Illa dau tesaur foguèt un succès important. Foguèt seguit per Vint Mila Lègas sota lei mars (1954) e, subretot, Mary Poppins (1964). Un autre aspècte major d'aquela politica foguèt lo desvolopament dei produchs derivats. Imaginats tre leis ans 1930, prenguèron una importància novèla amb la creacion d'emissions de television centradas sus lei personatges Disney e de revistas per leis enfants. Enfin, la darriera idèa de remarca de Disney foguèt la construccion de pargues d'atraccions. Lo premier foguèt inaugurat en 1955 en Califòrnia e veguèt l'installacion regulara d'atraccions fins ais ans 1980. La construccion dau segond (Magic Kingdom) comencèt un an après la mòrt de Walt Disney e foguèt acabada per son fraire en 1971.

A la fin de l'estiu de 1966, Walt Disney apareguèt fatigat. Fin setembre, tocat per un cancèr dau paumon, foguèt rapidament obligat de se retirar de la gestion deis afaires de la companhiá. Moriguèt lo 15 de decembre seguent. Son còrs foguèt incinerat lo 16 e sei cendres plaçadas dins la cripta familiala dau cementèri Forest Lawn Memorial Park de Glendale. Son fraire Roy li succediguèt a la tèsta dau grop Disney fins a sa mòrt en 1971, tres mes après la dubertura dau Magic Kingdom.

Walt Disney foguèt a l'origina de l'adopcion ò de la generalizacion de mai d'una avançada tecnica dins lo domeni dau dessenh animat. Lei doas pus conegudas son probablament la sonorizacion e la colorizacion que venguèron la nòrma de l'animacion après lei succès de Steamboat Willie en 1928 e de Blancanèu e lei sèt nans en 1937. Dins lo segond cas, favorizèt la difusion dau technicolor que foguèt utilizada tre 1932 per Disney dins D'aubres e de flors. Venguèt rapidament un sinonim de qualitat e un argument publicitari per lei films deis ans 1940-1950.

Pasmens, Disney encoratjèt d'autrei desvolopaments importants coma la rotoscòpia ò la camerà multiplana. La premiera èra coneguda dempuei la fin dau sègle XIX. Consistís a enregistrar un movement per l'estudiar d'imatge en imatge. Aqueu procès permet de dessenhar la dinamica dei movements filmats d'un biais fòrça realisme. La segonda foguèt concebuda dins leis estúdios Disney per Bill Garity (1899-1971). Fòrça utilizada a partir de la fin deis ans 1930, permet de subrepausar de celluloïds correspondent a de plans diferents. L'imatge finau es obtengut gràcias a una camerà fotografica plaçada a la cima de l'ensemble^[15].

Walt Disney foguèt tanben a l'origina de la creacion de Mickey Mouse e deis autrei personatges de son univèrs coma Minnie, Pluto e Donald. Vedeta dei corts metratges Disney deis ans 1930, Mickey venguèt lo simbòl de la companhiá e una icòna fòrça populara de la cultura estatsunidenca. Es ansin fòrça present dins la vida deis enfants dei societats occidentalas (dessenhs animats, joguets, decoracions, revistas...).

Lei lòngs metratges Disney apareguèron en 1937 amb Blancanèu e lei sèt nans. Son devesits en diferents grops segon la tecnica de realizacion (dessenh animat, film...) e lo contengut. Lei pus famós son lei lòngs metratges d'animacion que fòrman una importanta colleccion a destinacion deis enfants. Son generalament basats sus de còntes populars europèus e una lucha entre lo ben e lo mau. La màger part son considerats coma de caps d'òbra.

Pasmens, Disney favorizèt tanben la produccion de films de presa de vista reala. L'ensemble contèn mens de succès que lei lòngs metratges d'animacion mai es pauc a pauc vengut una branca importanta de l'univèrs cinematografica Disney. De mai, certanei films, especialament Mary Poppins, foguèron de succès considerables e son uei plaçats entre leis òbras pus importantas de Disney.

Creada en 1923 per Walt Disney e son fraire, leis estúdios Disney son venguts la basa de Walt Disney Company. Emplegant mai de 200 000 trabalhaires en 2018, es uei una companhiá multinacionala, especializada dins la television, l'animacion, lo cinèma, lo videojòc, lei produchs de consumacion e lo torisme, qu'a realizat una chifra d'afaires de mai de 59 miliards de dolars per un resultat de 15,8 miliards. S'aquela evolucion foguèt principalament menada per lei successors de Walt Disney, èra ja prefigurada a la fin de sa vida amb la creacion dau premier pargue d'atraccions e l'importància donada ai produchs derivats.

 

Walt Disney influencièt fòrça lo domeni dau divertiment e, au començament dau sègle XXI, demorava una personalitat famosa dins mai d'un país. Son metòde de produccion de dessenhs animats centrat sus la qualitat e lo progrès tecnic es imitat per leis autrei companhiás dau sector entraïnant de còps l'emergéncia de rivaus seriós per sa companhiá (Pixar...). De mai, son modèl de desvolopament dei produchs derivats es uei adoptada per un nombre totjorn creissent de companhiás productritz de films ò de joguets.

Au nivèu cinematografic, Disney es a l'ora d'ara lo detentor dau recòrd d'oscars ganhats amb 22 estatuetas obtengudas en competicion e 4 decernidas en l'onor de sei contribucions^[16]. Foguèt tanben nominats 59 còps en competicion. Sei succès aguèron principalament luòc dins la categoria « cort metratge d'animacion » (12 còps entre 1932 e 1969) mai obtenguèt de prèmis dins lei categorias « film documentari » (1954 e 1955), « cort metratge documentari » (1954 e 1956), « cort metratge d'accion de doas bobinas » (5 còps entre 1949 e 1954) e « cort metratge de ficcion » (1959). Seis oscars d'onor guierdonèron la creacion de Mickey (1932), la realizacion de Blancanèu e lei sèt nans (1938), aquela de Fantasia (1940) e l'ensemble de son òbra (1949).

Disney recebèt d'autrei guierdons coma una estela sus lo Walk of Fame de Hollywood (1960), la medalha presidenciala per la libertat (1964) e la medalha d'aur dau Congrès (1968). De mai, tres personatges imaginats per Disney an egalament una estela sus Walk of Fame (Mickey, Minnie, Donald). Enfin, Disney es l'objècte de rumors e de legendas divèrsas^[17].

• (en) Michael Barrier, Hollywood Cartoons: American Animation in Its Golden Age, Oxford University Press, 1999.
• (en) Michael Barrier, The Animated Man: A Life of Walt Disney, University of California Press, 2008.
• (fr) Marc Eliot, Walt disney la face cachee du prince d'hollywood, Albin Michel, 1993.
• (en) Christopher Finch, The Art Of Walt Disney - From Mickey Mouse To The Magic Kingdoms, Harry N. Abrams, Inc, 1975.
• (en) Katherine e Richard Greene, Inside the Dream: The personal Story of Walt Disney, Disney Éditions, 2001.
• (en) Neil Harris, Erika Doss, Yi-Fu Tuan e Greil Marcus, Designing Disney's Theme Parks: The Architecture of Reassurance, Flammarion, 1998.
• (fr) Pierre Lambert, Walt Disney, l'âge d'or, Démons et Merveilles, 2006.
• (en) Dave Smith e Steven Clack, Walt Disney: The first 100 years, Hyperion, 1999.
• (en) Bob Thomas, Disney's Art of Animation: From Mickey Mouse to Beauty and the Beast, Hyperion Books, 1991.
• (en) Bob Thomas, Walt Disney, an american original, Hyperion, 1994.

•   Portal del cinèma