Tògo

 

L'istòria anciana de Tògo es mau coneguda fins a la colonizacion dau país. Coma leis autrei país d'Africa de l'Oèst, la region foguèt lo luòc d'importants braçatges de populacions que son a l'origina d'un poblament relativament complèx. En revènge, au contrari deis estats vesins, ges de reiaume important se formèt sus lo territòri togolés.

Leis Europèus arribèron lòng dau litorau a la fin dau sègle XV e la region interessèt lei Portugués e lei Danés. Dins lo corrent dau sègle seguent, lei segonds establiguèron de facto un protectorat sus la zòna maritima. La tracha negriera se desvolopèt rapidament e assegurèt la prosperitat dei captaus dau litorau. Au sègle XIX, après l'abolicion dau comèrci negrier, l'òli de pauma remplacèt leis esclaus coma basa de l'economia locala. En 1850, Danemarc vendèt sei comptadors africans ai Britanics e abandonèron sa zòna d'influéncia en Tògo. Vèrs 1870, de marchands francés, alemands e anglés i installèron donc de comptadors.

 

A partir de 1875, la colonizacion europèa s'accelerèt en Africa Occidentala e lei principalei poissanças dau continent se faguèron concurréncia per ocupar lo maximom de territòris. En Tògo, lei pus rapids foguèron leis Alemands que signèron d'acòrds de protectorat ambé lei caps de Lomé, d'Anécho e de Porto Seguro en 1884.

En 1885-1886, de negociacions ambé lei Francés e lei Britanics, respectivament establits en Benin a l'èst e en Còsta d'Aur a l'oèst donèron ais Alemands un accès liure fins au fluvi Nigèr. Dins aquò, la pacificacion dei regions interioras foguèron malaisada e leis Alemands agantèron jamai lo fluvi. Lei limits definitius de la colonia foguèron fixadas en 1897 e en 1899 après de negociacions ambé París e Londres.

La capitala foguèt installada a Lomé e leis Alemands desvolopèron rapidament sa colonia ambé la recèrca de ressorsas minieras, l'introduccion de la cultura de cafè ò de coton, lo sostèn a la produccion d'òli de pauma e la construccion de camins de fèrre. Pasmens, aquelei projèctes regardèron unicament lei regions meridionalas.

Durant la Premiera Guèrra Mondiala, lei Francés e lei Britanics ocupèron sensa dificultat lo Tògo Alemand qu'èra unicament protegit per una pichona tropa indigèna que capitulèt tre lo 26 d'aost de 1914. A l'eissida de la guèrra, lei dos venceires concluguèron un acòrd de partiment de la colonia lo 10 de julhet de 1919 : lei dos tèrç orientaus foguèron donats a França e lo tèrç occidentau au Reiaume Unit sota mandat de la SDN.

Lo Tògo Britanic foguèt integrat au sen de la colonia de Còsta d'Aur e fa d'ara endavant partida de Ghana. Lo Tògo Francés foguèt integrat dins l'Empèri Francés e es a l'origina dau Tògo actuau. Fins a 1934, maugrat lo mantèn d'una separacion teorica, foguèt dirigida per lo governador de Dahomey. Puei, en 1936, venguèt un territòri totalament distint e foguèt integrat dins l'Africa Occidentala Francesa.

En 1946, França autorizèt la formacion de partits politics coma lo Comitat d'Unitat Togolesa (CUP) de Sylvanus Olympio, lo Partit Togolés dau Progrès (PTP) de Nicolas Grunitzky ò l'Union dei Caps e dei Populacions dau Nòrd (UCPN). En 1951, Grunitzky ganhèt leis eleccions e venguèt Premier Ministre. En 1957, lo Tògo Francés venguèt una republica autonòma. Un an pus tard, d'eleccions novèlas veguèron la victòria de Sylvanus Olympio que menèt lo país a l'independéncia lo 27 d'abriu de 1960 ambé l'acòrd de París.

De 1960 a 1967, Tògo conoguèt un periòde d'instabilitat politica amb un alternància de govèrns civius e militars. D'efèct, en 1960, Sylvanus Olympio adoptèt una politica autoritària que maucontentèt rapidament lei populacions dau nòrd, globalament ignoradas per Lomé. Foguèt ansin reversat e assassinat en 1963 en causa de son refús d'integrar dins lei fòrças armadas un grop de veterans dei tropas colonialas francesas originaris dei regions septentrionalas.

Una junta militara fisèt alora lo poder a Nicolas Grunitzky que foguèt oficialament elegit president dins lo corrent de l'annada. Adoptèt una constitucion novèla que demeniguèt lo poder dau president. Puei, instaurèt una politica d'inspiracion liberala que respectava lei drechs de l'oposicion politica. Pasmens, en 1967, foguèt reversat per un còp d'estat militar organizat per lo luòctenent coronèu Étienne Gnassingbé Éyadéma.

Étienne Gnassingbé Éyadéma gardèt lo poder de 1967 a sa mòrt en 2005. Vengut President de la Republica, instaurèt una dictatura ambé la creacion d'un partit unic. En parallèl, donèt mai d'importància ais etnias dau nòrd dau país que venguèron majoritàrias au sen de l'aparelh d'Estat. Regularament reelegit gràcias a d'eleccions trucadas, deguèt faciar d'importantei manifestacions en 1991 a la fin de la Guèrra Freja e foguèt obligat d'acceptar de concessions.

Pasmens, l'armada refusèt d'abandonar sei privilègis e sostenguèt lo president. En 1992-1993, de manifestacions novèlas foguèron ansin reprimidas per lei militars entraïnant la mòrt de centenaus de personas e la fugida a l'estrangier de 200 000 abitants. Éyadéma adoptèt alora una politica de democratizacion de façada per contentar lei poissanças occidentalas, especialament França qu'èra lo sostèn principau dau regime, e de fraudas electoralas novèlas li permetèron de se mantenir au poder en 1998 e en 2003. Moriguèt lo 5 de febrier de 2005.

A la mòrt d'Étienne Gnassingbé Éyadéma, lei fòrças armadas proclamèron tanlèu son fiu, Faure Gnassingbé, coma novèu president de Tògo e reprimiguèron lei manifestacions ostilas a la perpetuacion dau regime (400 a 500 mòrts). Pasmens, en fàcia dei criticas de la comunautat internacionala, Faure Gnassingbé acceptèt d'organizar d'eleccions per legitimar son poder. D'accusacions de fraudas entraïnèron de manifestacions novèlas mai l'armada restabliguèt tornarmai l'òrdre. Foguèt tornat elegir en 2005 e en 2015.

 

Tògo es un país de 56 785 km² situat en Africa Occidentala, en essent una pichona nacion subsahariana. Lo país possedís 1700 km de frontièras amb Burkina Faso, Ghana e Benin. Lo punt pus naut del país es la montanha Agou amb una altitud de 984 m.

Al nòrd lo terren se caracteriza per una doça savana en contrast amb lo centre del país que se distinguís per èsser format de colinas. Lo sud de Tògo es d'autra banda caracterizat per una meseta qu'atenh la plana costièra amb de vastes estanhs e paluns.

De veire: Economia de Tògo.

En 2007 Tògo aviá una populacion de 5 700 000 abitants. 99% de la populacion es negra, e 1% restant es blanca (europèus o descendents). L'idiòma oficial es lo francés. L'esperança de vida es de 57 ans. La mejana d'enfants per femna es de 4,9. 60,9% de la populacion es alfabetizada. S'estima que 4,1% de la populacion es infectada per lo virus VIU (SIDA).

 

Près de 40 grops etnics forman la populacion de Tògo, entre los que destacan los ewes (46%) pel sud e los kabres (22%) pel nòrd, que mantenon una fòrta rivalitat. Aquel fach es comun amb divèrses païses d'Africa, ont las inegalitats etnicas desbocan en de luchas constantas.

Tògo ocupa una plaça fòrça bassa al classament de l'IDH elaborat per l'ONU: ocupa lo 139^en reng dels 173 païses analisats.

Las vilas principalas son la capitala, Lomé, Sokodé (49 000 abitants), Palimé (28 000 abitants) e Atakpamé (27 000 abitants).